یکی روش بهای تمام شده و یکی روش تجدید ارزیابی؛ یک روش دیگر که در ایران کاربرد ندارد و آن روش ارزش منصفانه است و در استانداردهای بین المللی IFRS و در سطح بین الملل بیش از یک دهه است که به این سمت حرکت کرده‌اند.
در ایران از سال ۹۷ به بعد استانداردها تغییرات گسترده‌ای کرده‌اند که به استانداردهای بین المللی نزدیک شوند، شاه بیت اصلی آن هم ارزش منصفانه است.
در حسابداری دو ویژگی کلیدی داریم که در صورت‌های مالی ارائه می‌کنیم، در گذشته دو ویژگی قابل اتکا و مربوط بودن، بودند یعنی اطلاعاتی که ارائه می‌کنیم به استفاده کنندگان صورت‌های مالی مربوط باشد و دومین ویژگی یعنی قابل اتکا بودن که باید اطلاعات مربوط به تصمیم گیری را با روش قابل اتکایی اندازه گیری کنیم. از سال ۲۰۱۰ که تغییراتی در چارچوب‌های بین المللی اتفاق افتاد، قابل اتکا بودن یک سطح پایین‌تر آمد و بیان صادقانه جای آن را گرفته است، یعنی حسابدارها باید محافظه کاری خود را کنار می‌گذاشتند و همین مساله باعث شده است به سمت ارزش‌های منصفانه حرکت کنند یعنی آن اصالت بهای تمام شده به نوعی فرو ریخته است.
در ایران این حرکت از سال ۹۸ آغاز شده است ولی بازارهای مالی به توسعه یافتگی بازار های مالی بین المللی نیستند و هزاران مانع وجود دارد. باید بازارهای پویایی وجود داشته باشند که بتوان ارزش‌های منصفانه را از آنها استخراج کرد. در ارتباط با دارایی‌های مختلف مثل بازار املاک، فلزات گرانبها و ... اما در چارچوب فعلی استانداردهای ایران که حرکت بینابینی، بین بهای تمام شده تا ارزش منصفانه وجود دارد، اما طبق همین ساختار در ایران دو روش داریم روش تجدید ارزیابی و بهای تمام شده. اگر واحدهای تجاری را مجبور به استفاده از روش تجدید ارزیابی کنند از نظر حسابداری غیر منطقی است. شرکت‌ها معمولاً زمین‌های خود را ارزیابی می‌کنند و نه ماشین آلات مستهلک خود را زیرا منجر به اثر منفی حواهد شد. در حال حاضر این چارچوب در استاندارد حسابداری ایران وجود دارد که واحدهای تجاری در انتخاب روش بهای تمام شده یا تجدید ارزیابی مختار باشند فقط جایی تضاد وجود دارد که از مازاد تجدید ارزیابی افزایش سرمایه می‌نویسند که برخلاف چارچوب مفهوم گزارشگری مالی و استانداردهای حسابداری است و مغایرتی است که بین استانداردهای حسابداری ایران و جهانی وجود دارد. طبق استانداردهای بین المللی نمی‌توان از مازاد تجدید ارزیابی افزایش سرمایه داد و باید به عنوان مبلغی در حقوق مالکانه در صورت وضعیت مالی ارائه شود ولی در ایران از این محل افزایش سرمایه می‌دهند که مغایرت بزرگی با مفاهیم حسابداری و گزارشگری مالی دارد و انگیزه اصلی شرکت‌ها نیز عمدتا افزایش سرمایه از همین محل است.
- محسن قاسمی - کارشناس حسابداری
- شماره ۵۰۴ هفته نامه اطلاعات بورس