همه‌گیری بیماری کرونا که پس از آنفولانزای اسپانیایی، کشنده‌ترین بیماری لقب گرفت، اهمیت توسعه صنعت دارو را بیش از پیش آشکار کرد. صنعت دارو و خدمات درمانی علاوه بر اثرات اجتماعی (افزایش امید به زندگی، کاهش مرگ‌ومیر، سلامت روان جامعه و...)، از نظر اقتصادی و ارتباطات بین‌المللی نیز اهمیت زیادی برای کشورهای جهان دارد. بر پایه برآوردها، حدود ۱۰ درصد GDP جهان مربوط به بخش سلامت است. صنعت دارو یکی از سودآورترین صنایع جهان به شمار می‌رود.
در حال حاضر بیش از ۷۹۰۰ شرکت در حوزه پژوهش، تولید و توزیع انواع دارو در سطح جهان فعالیت می‌کنند. در ایران بیش از ۴۰ شرکت دارویی فعال هستند که حدود دوسوم آنها را شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی تشکیل می‌دهد. این ویژگی از یک سو مثبت و از سویی دارای پیامدهای منفی است. جنبه دولتی بودن صنعت دارو، وجود آرامش نسبی در بازار دارو است اما نبود قدرت تصمیم‌گیری مدیران برای اجرای طرح‌ها و برنامه‌های نوسازی و انجام پژوهش‌های توسعه‌ای وجه منفی آن به شمار می‌رود. جابجایی‌های پیاپی مدیران و کوتاهی دوره مدیریت آنها در بخش دولتی، از جمله چالش‌های صنعت داروی ایران است. با این حال، صنعت داروی ایران از ظرفیت‌ها و امکانات گسترده‌ای برای توسعه برخوردار است به طوری که ۹۷ درصد نیاز دارویی کشور در داخل تولید می‌شود. ارزش بازار تولید دارو در کشور بیش از ۳۵ هزار میلیارد تومان و ارزش بازار شرکت‌های دارویی پذیرفته‌شده در بورس حدود ۲۵۳ هزار میلیارد تومان است.
از موانع مهم توسعه صنعت داروی ایران، می‌توان به قیمت‌گذاری دستوری اشاره کرد که عملا اجرای هرگونه طرح توسعه‌ای را غیرممکن می‌کند. سازمان غذا و دارو مسئولیت قیمت‌گذاری محصولات این صنعت را بر عهده دارد. مشکل قیمت‌گذاری دستوری در بسیاری از صنایع دیگر نیز به چشم می‌خورد. گرچه این سیاست برای کنترل قیمت‌ها و جلوگیری از تشدید فشار بر مردم به اجرا درآمده، اما در عمل موفقیت زیادی نداشته است.
در سطح جهان به ویژه در اقتصادهای نوظهور، افزایش جمعیت سالمندان که موجب افزایش تقاضای دارو و درمان برای بیماری‌های مزمن شده، همچنین افزایش نسبی درآمد و بهبود دسترسی به خدمات درمانی، زمینه را برای رشد و توسعه صنعت دارو فراهم کرده است. پیشرفت فناوری و تولید نوآورانه داروهای جدید به پررنگ‌تر شدن نقش این صنعت منجر شده است. اما در ایران، با وجود برخورداری صنعت دارو از متخصصان و کارشناسان زبده و فراهم بودن زمینه‌های پژوهش، همچنین توانایی تولید بخش بزرگی از نیازهای دارویی در داخل، این صنعت هنوز راه زیادی برای رسیدن به شرایط مطلوب دارد.
صنعت داروی هر کشور، یکی از نمادهای توسعه‌یافتگی آن است چرا که به صورت مستقیم با روح و جسم مردم در ارتباط است. بر این اساس، افزایش سرمایه‌گذاری در این صنعت، استفاده از فناوری‌های روز برای تولید دارو و گسترش دامنه پژوهش‌های علمی و صنعتی در این حوزه می‌تواند ایران را به یکی از قطب‌های این صنعت در جهان تبدیل کند.
- حبیب علیزاده - روزنامه نگار
- شماره ۵۱۰ هفته نامه اطلاعات بورس