به گزارش صدای بورس، بورس اوراق بهادار به عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های بازار سرمایه دارای بازیگران مختلفی است و در این میان کارگزاران به عنوان پل ارتباطی میان سرمایه‌گذار یا معامله‌گر با بازار سهام و بازار مورد توجه هستند؛ براین اساس، صنعت کارگزاری از نقش خاص و تعیین‌کننده‌ای در بازار سرمایه برخوردار است. کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار ایران به عنوان اصلی‌ترین تشکل خود انتظام صنف کارگزاران بورس با کمک به ایجاد یک بازار اوراق بهادار عادلانه، رقابتی و کارا در کشور و به منظور جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و اجرای وظایفی که به موجب قانون یا مقررات به عهده‌اش گذاشته شده، در تلاش است با کمک اعضای خود که همان کارگزاران هستند به توسعه بازار سرمایه کشور خود و رفع موانع در این مسیر کمک کند. در ادامه گفت‌وگوی هفته نامه بورس با عظیم‌ثابت، دبیر کل کارگزاران را پیرامون صنعت کارگزاری و فعالیت‌های این کانون می‌خوانید.
* اهداف و نقش کانون کارگزاران در بازار سرمایه چیست؟
مهمترین اهداف کانون کارگزاران شامل، کمک به ایجاد یک بازار اوراق بهادار عادلانه، رقابتی و کارا در کشور به منظور جلب اعتماد سرمایه‌گذاران؛ ارتقای اعتبار اعضای کانون و اشخاص وابسته به اعضاء نزد سرمایه‌گذاران؛ تنظیم امور و اعتلای حرفه‌هایی که اعضای کانون به آن اشتغال دارند؛ بهبود و گسترش خدماتی که اعضای کانون ارائه می‌دهند؛ افزایش دانش تخصصی اشخاص وابسته به اعضاء؛ تنظیم روابط بین اعضای کانون با یکدیگر و با اشخاص وابسته به اعضاء و اجرای وظایفی که به موجب قانون یا مقررات به عهده کانون گذاشته شده یا می‌شود.
کانون کارگزاران به عنوان یک تشکل خود انتظام بر مبنای اساسنامه و بر مبنای وظیفه ذاتی خود نقش مهمی در تنظیم و تسهیل روابط بین اعضا، کانون‌ها، سازمان و بورس‌ها دارد، همچنین می‌تواند با توجه نقشی که در کمیته راهبری آموزش و گواهینامه‌های حرفه‌ای دارد در پیشنهاد برای تصویب و تدوین مقررات بازارسرمایه و رگولاتوری صنعت کارگزاری اثرگذار باشد؛ در همین رابطه این نهاد خود انتظام برای آموزش حرفه‌ای اعضای خود، سرمایه‌گذاران و فعالان بازار و همچنین تعمیق فرهنگ‌سازی و گسترش آموزش حرفه‌ای از جایگاه ویژه‌ای نیز برخوردار است.
* در مروری کلی به برخی از فعالیت‌های انجام شده در دوران ۵ ماه فعالیت خود بپردازید.
ابلاغ مصوبه هیأت مدیره سازمان مبنی بر کاهش ۵ درصدی میزان ورودی کارمزد معاملات شرکت‌های کارگزاری به صندوق توسعه بازار؛ حضور فعال در نمایشگاه بورس، بانک و بیمه (فاینکس ۲۰۲۳)، برگزاری موفق مجمع عادی سالانه کانون و انتخاب اعضای کمیته استیناف و کمیته رتبه‌بندی، نام‌گذاری اتاق جلسات کانون به سالن استاد اکبر زرگانی نژاد؛ واکاوی بند (چ) ماده ۳۶ قانون احکام دایمی کشور در همایش فصلی کانون کارگزاران بورس با حضور نمایندگان معاونت حقوقی سازمان بورس و اوراق بهادار؛ برگزاری مراسم روز کارگزار به مناسبت سالروز تاسیس کانون کارگزاران؛ حضور نماینده‌ای از کانون در مراجع رسیدگی انضباطی بازارسرمایه برای ارائه اطلاعات دقیقتر به اعضای کمیته جهت تسهیل در فرآیند تصمیم‌گیری؛ حضور فعال در کمیته‌های تدوین مقررات، راهبری آموزشی و گواهینامه‌ای، برگزاری نشست هم‌اندیشی مدیران روابط عمومی شرکت‌های کارگزاری برای حضور نمایندگان شرکت‌ها در شورای اطلاع‌رسانی بازارسرمایه، تنها برخی از این اقدامات هستند که در ادامه به تشریح بیشتر آنها می‌پردازم.
* یکی از اهداف کانون را گسترش آموزش حرفه‌ای در بازارسرمایه دانستید، تاکنون چه اقداماتی در این خصوص انجام شده است؟
بله، یکی از وظایف کانون قدم برداشتن در جهت پرورش نیروی انسانی ماهر و حاذق با توجه به نیازهای صنعت است، براین اساس دوره‌ها و کلاس‌های تخصصی مختلفی در کانون طراحی و اجرا می‌شود که همگی در سامانه آموزش Lms.seba قابل مشاهده است. لازم به ذکر است، در ۵ ماه اخیر حدود ۵۷ نوبت دوره آموزشی و ۲۵ نوبت آزمون در کانون کارگزاران برگزار شده است.
* اقدامات در حوزه آموزش را شرح می‌دهید؟
برگزاری ۵۷ نوبت دوره آموزشی در قالب‌های عمومی، کارگاهی، تخصصی و کاربردی با حضور ۱۶۴۳ دانش‌پذیر؛ برگزاری ۱۰ نوبت دوره آموزشی ویژه به سفارش اعضا و نهادهای مالی با حضور ۴۹۵ دانش پذیر؛ برگزاری ۲۵ نوبت آزمون در مرکز آزمون کانون کارگزاران با حضور ۱۴۰۳ داوطلب؛ ایجاد مرکز پاسخگویی تلفنی به سوالات آموزشی برای دسترسی سریع مخاطبان و فعالان بازار سرمایه؛ برگزاری ۲ نوبت سمینار یک روزه حقوقی با عنوان مرور و به روز رسانی فرآیند خرید اعتباری اوراق بهادار ویژه همکاران مرتبط با اعتبارات کارگزاری در هتل سیمرغ؛ برگزاری کارگاه آموزشی ابزارمشتقه به صورت مشترک با کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران و حضور شرکت نرم‌افزاری صحرا؛ معرفی گواهینامه کاربردی مدیرمالی شرکت‌های کارگزاری و برگزاری اولین نوبت آموزش بلندمدت تربیت مدیرمالی با حضور ۲۱ نفر از مدیران و کارشناسان مالی اعضا؛ برگزاری سمینار یک روزه آداب و تشریفات نوین ویژه مدیران صنعت مالی با ارائه استاد علی محمد بیدارمغز، پدر علم تشریفات ایران؛ معرفی و تصویب هشتمین گواهی نامه کاربردی کانون تحت عنوان «ابزار مشتقه» برخی از این فعالیت‌ها بوده است. شایان ذکر است، براساس تعاملاتی که با کانون نهادهای سرمایه گذاری داشته ایم، دوره‌های آموزشی مشترکی تعریف شده است که به زودی اجرایی می‌شود. کانون کارگزاران بورس در نظر دارد با سایر انجمن‌ها و کانون‌ها نیز برای ایجاد یک تشکل قوی و موثر برای صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران در بازارسرمایه اقدام کند.
* اقدامات بخش پژوهشی در این مدت چه بود؟
انعقاد قرارداد پژوهشی با دانشگاه کاشان؛ انعقاد تفاهم‌نامه آموزشی و پژوهشی با پلیس امنیت اقتصادی فراجا؛ راه‌اندازی نشریه علمی «کارگزاران بورس» به نشانی Jeb.seba.ir؛ ارائه اولویت‌های پژوهشی کانون در دانشگاه‌های منتخب نیز اقدامات انجام شده در واحد پژوهش کانون می‌باشند.
* کانون کارگزاران تا چه میزان توانسته مشکلات صنفی صنعت کارگزاری را پوشش دهد؟
بر اساس اختیاراتی که قانون بازارسرمایه به کانون‌ها داده است، کانون کارگزاران همواره در تلاش است مشکلات صنفی کارگزاران را پیگیری کند. این اقدامات اصولا با یاری کارگروه‌های متعدد تخصصی کانون که بازوی مشورتی هیات مدیره و کانون هستند، انجام می‌شود؛ به طور مثال یکی از این فعالیت‌ها تلاش برای خروج کارگزاران از کسب درآمد تک محصولی است که در حال اخذ نظرات فعالان صنعت و جمع‌آوری آنها برای ارائه به سازمان هستیم، زیرا خروج از تک محصولی و تنوع ابزارهای جدید می‌تواند به گسترش فعالیت‌های اعضا و افزایش سودآوری صنعت کارگزاری منتهی شود. همچنین به تازگی ابلاغ مصوبه کاهش میزان ورودی کارمزد معاملات به صندوق توسعه بازار از ۳۵ به ۳۰ درصد نیز یکی دیگر از اقدامات کانون بود که بعد از مدت‌ها تلاش و پیگیری به ثمر نشست.
* از کارگروه‌های تخصصی کانون به عنوان بازوهای کمکی برای رفع مشکلات صنعت یاد کردید، برخی از نتایج حاصل شده توسط این کارگروه‌ها در کانون را توضیح می‌دهید؟
در ۵ ماه اخیر، حدود ۸۱ جلسه در کارگروه‌های تخصصی کانون جمعا به میزان ۱۶۲ ساعت برای پیگیری دغدغه‌های شرکت‌های کارگزاری که برخی از نتایج این جلسات به این شرح است: رفع مشکلات سامانه «کارا» از طریق برگزاری جلسه مشترک با شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (کارگروه امور معاملات و پس از معاملات سهام)؛ تدوین پیش‌نویس رهنمودهای حسابداری شرکت‌های کارگزاری (کارگروه بیمه و مالیات، امور بانکی و اعتباری)؛ برگزاری نشست هم‌اندیشی در خصوص ابزار مشتقه مبتنی بر اوراق بهادار با حضور بیش از ۵۰ نفر فعالان این حوزه و استخراج اهم موضوعات قابل بررسی (کارگروه ابزار مشتقه مبتنی بر اوراق بهادار).
* چه موضوعات دیگری در کارگروه‌های تخصصی کانون در حال بررسی است؟
در ۵ ماه اخیر، موارد زیادی در کارگروه‌ها به طور تخصصی بررسی شده اند که به اختصار به برخی از آنها اشاره می‌کنم. طرح دغدغه‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی در مواردی نظیر ایفای تعهدات در شرایط غیرطبیعی بازار؛ درخواست کاهش تعهدات در شرایط اتمام منابع؛ مشکلات «دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران»؛ نحوه تعامل بورس‌ها برای اجتناب از برخورد سلیقه‌ای در اجرای آن به نمایندگان شرکت بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران و انجام توافقات لازم جهت پیگیری موضوع از طریق نمایندگان حاضر در جلسه و قول مساعدت در خصوص در نظر گرفتن شرایط بازار در پرونده‌های ارجاع داده شده به کمیته تحقیق بورس‌ها (کارگروه صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی)، ارسال نامه به شرکت بورس انرژی در رابطه با مشکلات معاملات بازارهای معاملات آتی و گواهی سپرده، مشکلات تابلوی برق، پیشنهادات در خصوص سایت بورس انرژی ایران، «دستورالعمل نحوه انجام امور وکالتی در بورس کالای ایران و بورس انرژی ایران» و سامانه بورس انرژی (کارگروه امور معاملات بورس انرژی) که منتج به ارسال نامه‌ای از سمت بورس انرژی به شرکت مدیریت فناوری جهت اصلاح موارد مطروحه شد؛ بخشی دیگر از این اقدامات در این مدت کوتاه بوده است.
* و دیگر موارد؟
همچنین برگزاری جلسه با رئیس نظارت بورس انرژی و نماینده شرکت فناوری جهت همکاری در پیگیری و اصلاح مشکلات، تدوین چک لیست‌های نظارتی شرکت‌های کارگزاری (کارگروه نظارت و کنترل داخلی شرکت‌های کارگزاری)؛ تدوین پیش‌نویس دستورالعمل صدور مجوز کارگزار/معامله‌گر (کارگروه مطالعات تطبیقی) و ارائه آن به کارگروه ریسک صنعت کارگزاری جهت آسیب‌شناسی و ارائه نظرات؛ بررسی و پیگیری ۶۲۶ شکایت از ۶۹ شرکت کارگزاری از ابتدای سال ۱۴۰۲ در سامانه «سمتا»، ارسال نامه به بانک مرکزی در خصوص درخواست معافیت کارمزد بانکی ناشی از مبالغ دریافتی از طریق دستگاه کارت‌خوان و درگاه‌های اینترنتی برخی از این فعالیت‌ها بوده است.
* در مجموع چند کارگروه تخصصی در کانون مشغول فعالیت هستند؟
در حال حاضر ۱۴ کارگروه تخصصی مشغول فعالیت در کانون هستند. این کارگروه‌ها شامل: کارگروه نظارت داخلی و کنترل داخلی؛ کارگروه مدیریت ریسک؛ کارگروه روابط عمومی و رسانه؛ کارگروه منابع انسانی؛ کارگروه امورمعاملات و پایاپای کالا؛ کارگروه مشتقه مبتنی بر اوراق؛ کارگروه امور معاملات بورس انرژی؛ کارگروه بیمه و مالیات؛ کارگروه صندوق‌های سرمایه‌گذاری؛ رئیس کارگروه مطالعات تطبیقی؛ کارگروه آموزش؛ کارگروه امور معاملات و پس از معاملات سهام؛ کارگروه حقوقی و کارگروه فناوری اطلاعات هستند.
* کمیته سازش کانون کارگزاران به عنوان یکی از مراجع قانونی برای رسیدگی اختلافات ناشی از فعالیت حرفه‌ای اعضای کانون با یکدیگر و یا با سایر اشخاص است. لطفا به شرح مختصری از فعالیت‌های این کمیته بپردازید.
کمیته سازش کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار در راستای اجرای ماده ۳۶ قانون بازار اوراق بهادار تشکیل شده است و به کلیه اختلافات ناشی از فعالیت حرفه‌ای اعضای کانون با یکدیگر و یا با سایر اشخاص رسیدگی می‌کند. مطابق ماده ۳۶ قانون بازار اوراق بهادار کلیه اختلافات بین فعالان بازار سرمایه که ناشی از فعالیت حرفه‌ای آنها باشد باید ابتدا در کمیته سازش کانون‌ها مطرح و در صورت عدم سازش، در هیأت داوری موضوع آن قانون رسیدگی شود. ضمناً آرای صادر شده از سوی هیأت داوری قطعی و لازم‌الاجرا بوده و اجرای آن به‌عهده اداره‌ها و دوایر اجرای ثبت اسناد و املاک است. مطابق مصوبات هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، اختلافات تشکل‌های خود انتظام از جمله بورس‌ها، بازارهای خارج از بورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و کانون‌ها و یا آن‌دسته از فعالان بازار اوراق بهادار که فاقد کانون مربوطه هستند، در کمیته سازش کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار مطرح و حل‌وفصل می‌شود. براساس این مصوبه و همچنین ماده ۱۵ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید در راستای تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، رسیدگی به دعاوی سود سهام در صلاحیت کمیته سازش کانون کارگزاران و سپس هیأت داوری سازمان بورس است. بنابراین راه ورود به فرآیند رسیدگی به اکثر اختلافات در بازار سرمایه و صدور آرای قطعی و لازم‌الاجرا در این خصوص و احقاق حقوق سرمایه‌گذاران، نهادهای مالی و تشکل‌های خودانتظام، تشکیل پرونده درکمیته سازش کانون کارگزاران می‌باشد.
* این کمیته در ۵ ماهه اخیر چه دستاوردهایی داشته است؟
در دوره ۵ ماه اخیر به ۹۹۲ پرونده در ۵۱ جلسه کمیته سازش رسیدگی شده و از این تعداد، ۷۱۱ پرونده با صدور گواهی سازش خاتمه یافته است؛ همچنین تهیه و انتشار فصلنامه حقوقی برای اعضای کانون؛ برگزاری نشست فصلی با موضوع «بررسی دستورالعمل اجرایی بند (چ) ماده ۳۶ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور در خصوص انتشار عملکرد مدیران اشخاص تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار»؛ برگزاری جلساتی با محوریت مشکلات شرکت‌های کارگزاری در خصوص مشتریان اعتباری؛ تهیه نظرات ارشادی در خصوص قرارداد و دستورالعمل خرید اعتباری جهت ارائه آن به شرکت‌های کارگزاری پاره‌ای دیگر از اقدامات بوده است.
* اخیرا و بعد از وقفه چند ساله، رتبه‌بندی کارگزاری‌ها توسط کانون کارگزاران انجام شد.
دقیقا، به تازگی واحد نظارت بر کارگزاران کانون کارگزاران با هدف شناسایی ریسک‌های شرکت‌های کارگزاری و کمک به اعضا برای پیشگیری از تخلفات و جرایم و انجام رتبه‌بندی شرکت‌های کارگزاری راه اندازی شده است. به موجب این واحد تاکنون ۳۰ جلسه برای رسیدگی به اعتراض رتبه‌بندی کارگزاری‌ها برگزار شده است که نتیجه آن اعلام رتبه بندی ۱۱۰ شرکت کارگزاری بود. در این واحد همچنین به اعتراضات شرکت‌های کارگزاری‌ها به نتایج اعلامی رسیدگی شد و به دنبال آن جلسات اصلاح دستورالعمل رتبه‌بندی شرکت‌های کارگزاری برگزار شد.
* کانون کارگزاران در آینده چه برنامه‌هایی در دست انجام دارد؟
همانطور که پیشتر اشاره شد، راه‌اندازی سامانه‌های تلنت و امور اعضا؛ پیشنهاد مدیریت وجوه کارگزاران و سرمایه‌گذاری در صندوق‌های با درآمد ثابت و امکان استفاده از منابع کارگزاران برای اعطای تسهیلات بر اساس قرارداد اعتباری به سازمان بورس و اوراق بهادار؛ اصلاح مصوبات کمیته رتبه‌بندی؛ فعال‌سازی بیشتر کارگروه‌ها؛ تعامل با دانشگاه‌ها و سایر نهادها در قسمت آموزش و پژوهش، تدوین پیش‌نویس پیشنهادی دستورالعمل کارگزار/معامله‌گری جهت ارائه به سازمان؛ برگزاری جلسات هم‌اندیشی به صورت مجزا برای هر یک از شرکت‌های کارگزاری به منظور ارتقای رتبه شرکت در سال آینده تنها برخی از برنامه‌های آتی کانون کارگزاران هستند که امید است به زودی و با تعامل سازنده همه اعضای کانون به این اهداف نایل شویم.
کانون در نظر دارد با همکاری مدیریت‌های نظارتی سازمان بورس به آموزش ابعاد نظارتی و قوانین و مقررات حاکم بر شرکت‌های کارگزاری برای اعضای بپردازد و ابعاد این موضوعات را به طرز شفاف تری تبیین کند. این اقدام با هدف ارتقای سلامت بازار سرمایه و پیشگیری از وقوع تخلفات و جرایم در حال برنامه‌ریزی و اجراست.
* تدوین پیش‌نویس پیشنهادی دستورالعمل کارگزار/معامله‌گر جهت ارائه به سازمان بورس را یکی از اقدامات اخیر کانون مطرح کردید، این موضوع به چه نتایجی رسیده و در کدام کارگروه در حال انجام است؟
بله، این موضوع در کارگروه مطالعات تطبیقی بازار سرمایه در حال بررسی و انجام است. در آخرین جلسه کارگروه مطالعات تطبیقی دستورالعمل صدور مجوز کارگزار/معامله‌گر نهایی و پیشنهاد شد در صورت لزوم، دستورالعمل نگارش شده به کارگروه‌های دیگری همچون کارگروه حقوقی و مدیریت ریسک برای بررسی بیشتر ارجاع داده شود؛ همچنین اعضای این کارگروه در خصوص راه‌های مختلف تنوع‌بخشی به منابع درآمدی شرکت‌های کارگزاری نیز به بحث و تبادل نظر پرداخته‌اند. از موضوعاتی دیگری که در این کارگروه بیان شده است مربوط به نحوه درآمدزایی کارگزاران بورس در سایر کشورهاست؛ برای مثال این شرکت‌ها از محل نقل و انتقال پول بین شرکت‌های کارگزاری و یا خدمات تحلیلی خود و فروش آن به مشتریان کسب درآمد می‌کنند، اما متاسفانه در کشورمان دستورالعمل‌های دست و پاگیر مانع از خروج شرکت‌های کارگزاری از تک محصولی بودن شده است و این موضوع دشواری تنوع بخشی به منابع درآمدی شرکت‌های کارگزاری را دوچندان می‌کند.
* این روزها چه برنامه‌های دیگری در دست انجام دارید؟
یکی از برنامه‌های در دست اجرا، حضور در نشست بعدی فدراسیون بورس‌های اروپایی و آسیایی (فیاس) است که در این خصوص در حال آماده شدن هستم؛ در صورت حضور در این جلسه پیشنهاداتی را از طرف کارگزاران ایرانی و صنعت کارگزاری کشور مطرح خواهم کرد. پیشنهاداتی که در راستای افزایش هم‌افزایی کارگزاران بورس اوراق بهادار در سطح جهان است و می‌تواند به ایجاد همکاری‌های بیشتر، افزایش دانش و به روز شدن اطلاعات آنها در ایران و جهان منجر شود. در آینده نزدیک ابعاد این پیشنهاد را بیشتر تشریح خواهم کرد.
- علیرضا نجفی - خبرنگار
- شماره ۵۱۳ هفته نامه اطلاعات بورس