به گزارش صدای بورس ،از ابتدای راه‌اندازی رینگ صادراتی بورس کالا تاکنون عرضه محصولات گوناگونی در این تالار مورد بحث و بررسی قرار گرفته است؛ از قیر گرفته که قدمتی طولانی‌تر دارد تا نفت خام که چندان موفقیت آمیز نبود. با این حال نگاهی به آمارهای بورس کالا نشان می‌دهد به تدریج و به خصوص در سه سال اخیر میزان معاملات در این بازار با رشد قابل توجهی هم از منظر تعداد کالاها و هم میزان معاملات روبه‌رو شده است.
هرچند عرضه محصولاتی مانند نفت که زمانی قرار بود در رینگ صادراتی بورس کالا عرضه شود و سپس به بورس انرژی منتقل شد، در نهایت به دلیل تحریم نفتی کشور، موفقیتی در این حوزه حاصل نشد. اولین بار که قرار بود نفت در رینگ صادراتی بورس کالا عرضه شود به ابتدای دهه ۹۰ برمی‌گردد؛ خرداد ماه ۱۳۹۰ عرضه این محصول در این تالار پذیرش شد، اما در عمل با شکست روبه‌رو شد زیرا صادرات نفت تا سطح یک میلیون بشکه در روز مجاز بود که البته این میزان نیز تنها به یکی دو کشور همچون چین و هند صادر می‌شد. پس از آن راه‌اندازی بورس نفت به عنوان راه‌حلی برای صادرات این محصول مطرح شد که به دلیل خروج ترامپ از برجام و قرار گرفتن نفت ایران در لیست محصولات ممنوعه «صادرات حتی یک بشکه نفت خام نیز ممنوع شد» عملا باز هم توفیقی حاصل نشد و به این ترتیب نفت از هر نوع بازار صادراتی کنار رفت.
با این حال در حال حاضر محصولاتی همچون سنگ آهن، قیر، آهن اسفنجی، شمش، اسید استیک، گوگرد، زعفران، برخی محصولات پتروشیمی، آلومینیوم و برخی دیگر از کالاهای صادراتی در این تالار مورد داد و ستد قرار می‌گیرند. هرچند میزان مبادلات در رینگ صادراتی در مقایسه با روش‌های دیگر چندان بالا نیست، اما نباید از شرایط موجود کشور و تحریم‌ها که عامل اصلی محدودیت‌های صادراتی محصولات ایرانی است، غافل بود.
در خلال سال‌های اخیر، تحریم‌ها باعث شده تا صادرات محصولات ایرانی در بخش‌های مختلف با چالش‌های زیادی روبه‌رو شود، از نقل و انتقال پول گرفته تا مبادلات کالا و بیمه و حمل و نقل. در چنین شرایطی انتظار بالا از بازاری شفاف با حداکثر قابلیت ردیابی و افشای طرفین مبادلات در مبدا و مقصد منطقی نیست ولی حتی با همین محدودیت‌ها، تداوم فعالیت رو به رشد رینگ صادراتی از اهمیت بالایی برخوردار است.
در مهر ماه تا تاریخ نگارش این گزارش (۱۷ مهر ماه) بیش از ۶۰۰ هزار تن محصول در این تالار عرضه شده که در حدود ۱۷۵ هزار تن تقاضا برای آن شکل گرفته است. این در حالی است که از ابتدای سال جاری بیش از ۱۲ میلیون تن کالا عرضه و بیش از ۸ میلیون تن تقاضا برای آن شکل گرفته است. ارزش معاملات این رینگ از ابتدای سال تاکنون بیش از ۹۵ هزار میلیارد تومان بوده که در نوع خود رقم قابل توجهی است. بررسی آمارهای مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد، در سال جاری میزان جهش در رینگ معاملاتی بورس کالا بیش از دو برابر در حجم عرضه‌ها و ارزش معاملات بوده است که البته بهبود شرایط بین‌المللی کشور و مذاکرات ایران و اقداماتی که در حوزه بین‌الملل توسط دولت انجام شده، در این مهم موثر بوده است. در عین حال پیوستن به برخی مجامع و سازمان‌ها و معاهدات بین‌المللی و افزایش مراودات تهران با کشورهای مختلف در حوزه تجاری و بهبود صادرات نفت به عنوان دماسنج تحریم‌ها همگی باعث شده تا موفقیت‌های بیشتری در این حوزه کسب شود چراکه هرچه میزان ریسک بازی در حوزه تجارت کاهش یابد، امیدواری‌ها به موفقیت رینگ صادراتی نیز افزایش خواهد یافت؛ همانطور که در حوزه صادرات کالا انتظار می‌رود مشکلات کمتری وجود داشته باشد.
فعالان صنایع مختلف معتقدند توسعه و ارتقای جایگاه رینگ صادراتی بورس کالا می‌تواند ریسک‌های صادراتی را در شرایطی مانند تحریم کاهش دهد. از طرفی باعث حضور شرکت‌های بین‌المللی در بازارهای رسمی کشور می‌شود و در شرایط فعلی که هزینه صادرات برای صادرکنندگان ایرانی بالاست، می‌تواند عاملی برای تسهیل این امر شود به خصوص آن که تخفیف‌ها و کارمزدهای پایین و تسهیلات موجود به کمک خریداران و عرضه‌کنندگان می‌آید.
از سوی دیگر قیمت‌های رینگ صادراتی در انطباق کامل‌تر با قیمت‌های جهانی قرار می‌گیرند و به علاوه رقابت‌های سفته‌بازانه در این بازار که به رشد بی‌دلیل قیمت‌ها و یا نوسان‌گیری از معاملات منتهی شود، وجود ندارد و یا لااقل کمتر است. به عنوان مثال فلزات پایه همچون مس و آلومینیوم بر اساس قیمت‌های بورس لندن قیمت‌گذاری می‌شوند و در بازارهای داخلی گهگاه شاهد تلورانس‌های قیمتی هستیم اما در رینگ صادراتی تا حد زیادی این چالش رفع شده است. یا محصولات پتروشیمی که در رینگ داخلی محل جدال بین عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان در رینگ داخلی این محصولات است، در رینگ صادراتی با قیمت‌های معقول و منطقی روبه‌رو هستند و همه این موارد از مزیت‌های رینگ صادراتی برای عرضه‌کنندگان محسوب می‌شود.
به ویژه در موضوع اختلاف ارز نیمایی و آزاد که به نظر می‌رسد توجه بیشتر و اقبال بنگاه‌های تولیدی به عرضه محصول در رینگ صادراتی بورس کالا بسیار مدبرانه و راهگشا خواهد بود. از آنجا که معاملات رینگ صادراتی بورس کالا فاقد محدودیت سقف رقابت بوده و قیمت پایه نیز بر مبنای نرخ ارز نیما محاسبه نمی‌شود، موجب خواهد شد که منافع حاصل از اختلاف نرخ ارز نیما و بازار به تولیدکننده بازگردد تا علاوه بر رشد درآمد بنگاه‌های مولد و انگیزه‌بخشی، رابطه عرضه و تقاضا و قیمت صادراتی کالاها را شفافیت بخشیده و به کشف و دستیابی به نرخ بهینه دلار کمک کند. با این حال نگرانی‌های دیگری نیز وجود دارند که نمی‌توان به سادگی از کنار آنها گذشت. نکته اول، چالش ارزی و مبنای ریالی برای معاملات در این بازار است که باعث بروز مشکلاتی برای فعالان این حوزه می‌شود. به علاوه تصمیمات لحظه‌ای دولت‌ها - در شرایطی که معاملات از طریق بازارهای رسمی صورت بگیرد و سپس با اشکال روبه‌رو شود - اثرات مخرب‌تری بر وجهه صادراتی کشور بر جای می‌گذارد و به همین دلیل ایفای تعهدات از طریق بورس از اهمیت بالایی برخوردار است و اصولا یکی از نقاط قوت این بازار که همانا نظارت بر ایفای به موقع تعهدات است، می‌تواند با تصمیمات ناگهانی دولت‌ها به یک نقطه ضعف تبدیل گردد.
خوشبختانه عرضه کالا از کانال رینگ صادراتی بورس کالا مورد تایید دولت است و در دو سال اخیر به رغم محدودیت‌های صادراتی در برخی کالاها عرضه آنها در رینگ صادراتی با مانع‌تراشی‌های کمتری مواجه بوده و این نشان می‌دهد دولت در صدد پررنگ‌تر کردن نقش این بازار در معاملات بین‌المللی است.
- حمزه بهادیوند چگینی - روزنـامه‌نـگار
- شماره ۵۱۳ هفته نامه اطلاعات بورس