به گزارش صدای بورس، صندوق‌های درآمدثابت یا همان فیکس‌اینکام‌ها از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که ۷۰ تا ۹۰ درصد دارایی تحت مدیریت خود را در اوراق با درآمد ثابت، سپرده‌های بانکی و دارایی‌هایی با ریسک پایین سرمایه‌گذاری می‌کنند.
براین اساس می‌توان گفت؛ این صندوق‌ها ریسک بسیار پایینی دارند و سرمایه‌گذاری امنی محسوب می‌شود. البته در کنار ریسک پائین صندوق‌ها که به نوبه خود مزیت قابل توجهی هم محسوب می‌شود با محدودیت‌هایی نیز روبه‌رو هستند که حد نصاب ترکیب دارایی‌ها از جمله آن است. هر چند این حد نصاب‌ها هدفشان کنترل ریسک و هدایت نقدینگی برای حمایت از بازار است اما چالش‌هایی را متوجه سرمایه گذاران کرده و باعث شده جذابیت آنها درمیان سهامداران کم وکمتر شود. بر هم زدن تعادل نرخ بهره موضوع دیگر پیش روی این صندوق‌هاست. در واقع آنطور که فعالان بازار می‌گویند، حد نصاب خرید اوراق دولتی نه تنها سبب کاهش نرخ تأمین مالی دولت شده بلکه انگیزه مدیران صندوق‌ها به خرید این اوراق را از بین برده است.
آمارها حاکی از آن است که ارزش کل صندوق‌های درآمد ثابت نزدیک به ۵۵۰ هزار میلیارد تومان است که بنا به گفته فعالان بازار سرمایه، اگر تصمیم به تغییر تنها ۵ درصد از حد نصاب سهام این صندوق‌ها گرفته شود ۲۷.۵ هزار میلیارد تومان از بازار خارج یا به بازار وارد خواهد شد.
آمارها گویای این است که تغییرات در سرمایه‌گذاری در سهام در یک و نیم سال گذشته بالا بوده است، به طوری‌که این صندوق‌ها بیشتر در اوراق با درآمد ثابت، گواهی سپرده و سپرده بانکی و کمتر در دارایی نقد سرمایه‌گذاری کرده‌اند. البته آنها از سرمایه‌گذاری در سهام نیز غافل نشده‌اند.
محدودیت‌های پیش روی صندوق‌های با درآمدثابت
پیام مقیمی کندلوس، مدیر سرمایه‌گذاری صندوق درآمد ثابت همای آگاه درباره ریسک‌های ترکیب دارایی صندوق‌های درآمد ثابت و تاثیر آن بر بازار سرمایه گفت: در بازار سرمایه ایران، همه انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری به منظور فعالیت با محدودیت‌هایی مواجه هستند که به عنوان حد نصاب ترکیب دارایی شناخته می‌شود. به این شکل که سازمان بورس اوراق بهادار برای هر یک از این نهادهای سرمایه‌گذاری محدوده‌ای را برای سرمایه‌گذاری در هر یک از کلاس‌های دارایی تعیین می‌کند که صندوق‌های درآمد ثابت از این قاعده مستثنی نیستند. وجود این حد نصاب‌ها در ترکیب دارایی صندوق‌های درآمد ثابت با دو هدف کنترل ریسک صندوق‌ها و جهت دادن به نقدینگی صندوق‌ها به منظور حمایت از بازارها صورت می‌گیرد. برای مثال؛ سرمایه‌گذاری در حداقل سه بانک به منظور کنترل ریسک است و میزان سرمایه‌گذاری در سهام به منظور حمایت از بازار سهام است که در مقاطع مختلف زمانی دچار تغییر می‌شود. وجود این نوع از محدودیت‌ها سبب شده تنوع در میان صندوق‌های درآمد ثابت کاهش یافته و عملکرد بسیاری از آنها شبیه به یکدیگر شود.
او با بیان‌اینکه برخی از این محدودیت‌ها باعث کنترل ریسک صندوق می‌شود و برخی دیگر ریسک‌هایی را دارد که آسیب‌هایی را ایجاد می‌کند، اضافه کرد: یکی از این ریسک‌ها نوسان بازدهی سرمایه‌گذاران است. براین اساس، بخشی که در سال‌های اخیر دچار تغییرات زیادی شده است، سرمایه‌گذاری در سهام از سوی صندوق‌های درآمد ثابت بوده است که در زمانی حد نصاب میزان سرمایه‌گذاری در این کلاس دارایی تا ۲۵ درصد نیز افزایش یافت. این تصمیم به منظور حمایت از بازار سهام به منظور افت سنگین گرفته شد. اساسا جنس سرمایه‌گذاران صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت به گونه‌ای نیست که تحمل چنین ریسکی داشته باشند و استفاده از منابع این نوع از سرمایه‌گذاران در بازار ریسکی و حمایت از بازار تصمیمی است که سبب افزایش ریسک نوسان بازدهی و مغایر با اخلاق حرفه‌ای است. به گفته مقیمی کندلوس، در حال حاضر ارزش کل صندوق‌های درآمد ثابت نزدیک به ۵۵۰ هزار میلیارد تومان است، اگر تصمیم به تغییر تنها ۵ درصدی از حد نصاب سهام این صندوق‌ها گرفته شود باید ۲۷.۵ هزار میلیارد تومان از بازار خارج یا به بازار وارد شود. همانطور که در نمودار نمایش داده شده است، تغییرات در سرمایه‌گذاری در سهام (ابزار سرمایه‌گذاری غیر از درآمد ثابت) در طی یک و نیم سال گذشته بالا بوده است.
او تاکید کرد: موضوع بعدی، بر هم زدن تعادل نرخ بهره است. سازمان بورس و اوراق بهادار با ایجاد حد نصاب خرید اوراق دولتی سبب شده است تقاضا برای خرید اوراق دولتی ایجاد شده و این تقاضای دستکاری شده سبب کاهش نرخ تأمین مالی دولت شود و صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت رغبتی به خرید این نوع اوراق نداشته باشند حتی اگر به تخطی از این حد نصاب بیانجامد. با این حال، وجود چنین محدودیتی سبب شده نرخ بازدهی اوراق در بازار نامتعادل و شکافی بین هزینه تأمین مالی دولت و هزینه تأمین مالی بنگاه‌ها (در حال حاضر این شکاف به بیش از ۳ درصد رسیده است) خواهد شد که دلیلی غیر از ریسک اعتباری دارد.
مقیمی کندلوس این توضیح را هم داد: با توجه به این که مدیران صندوق به دنبال کسب بیشترین بازدهی هستند، الزام به خرید اوراق دولتی با نرخ بازدهی پایین، میزان تقاضای آنان در خرید اوراق شرکتی یا شهرداری را کاهش داده و سبب افزایش نرخ بهره خواهد شد. بازار سهام نیز متأثر از این افزایش نرخ بهره خواهد بود به گونه‌ای که از یک سو سود شرکت‌ها را کاهش داده و در مقابل با افزایش بازدهی بازار بدهی، جذابیت بازار سهام را کاهش خواهد داد.
او کاهش میزان تأمین مالی دولت را موضوع دیگری برشمرد و گفت: فراموش نکنیم هدف مدیران صندوق‌های درآمد ثابت، کسب بیشترین بازدهی با کمترین ریسک برای سرمایه‌گذاران است. با این شرایط که به دلیل ایجاد تقاضا سبب کاهش بازدهی اوراق دولتی شده و مدیران صندوق سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاری در اوراق دولتی را در جهت حداکثر کردن بازدهی سرمایه‌گذاران نمی‌دانند و در نهایت منجر به کاهش میزان تأمین مالی دولت خواهد شد.
با وجود دلایلی که عنوان شد، سازمان بورس و اوراق بهادار با ایجاد محدودیت در ترکیب دارایی‌های صندوق‌های درآمد ثابت صرفا به دنبال کنترل ریسک این نوع از صندوق‌ها نیست، بلکه به دنبال اهداف دیگری از جمله هدایت نقدینگی به بخش‌ها و بازارهای دیگر است. آن بخشی که به دنبال کنترل ریسک است قابل قبول بوده و اما اهداف دیگر منجر به برهم خوردن تعادل بازار خواهد شد.
تاثیرترکیب دارایی صندوق‌های بادرآمد ثابت بربازار
رسول رحیم‌نیا، مدیرعامل سبدگردان آتیه توکا گفت: با توجه به ساختار جدید ترکیب دارایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری که الزامی به خرید سهام ندارند و نحوه چیدمان ترکیب صندوق‌های با درآمد ثابت این امکان برای مدیران صندوق فراهم شده است که بدور از نوسانات بازار بتوانند پرتفویی متناسب با شرایط بازار سرمایه داشته باشند. به بیان دقیق‌تر، در شرایطی که بازار سهام وضعیت مناسبی دارد، آنها می‌توانند بخش مناسبی را به خرید سهام اختصاص دهند و در هنگام ریزش کل سهام موجود در پرتفوی خود را به فروش برسانند. این اتفاق باعث می‌شود ریسکی به سرمایه‌گذاران تحمیل نشود.
به گفته او؛ طبیعتا با توجه به اینکه موضوع هدف صندوق‌های با درآمد ثابت افراد ریسک‌گریز هستند در زمان‌هایی که بازار با ریسک مواجه است، عمده منابع در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود و ریسکی متوجه سرمایه‌گذاران نمی‌شود و در زمان‌هایی که بازار به شدت مناسب است به واسطه وجود سقفی که برای خرید سهام وجود دارد اجازه داده نمی‌شود ریسکی متوجه صندوق‌ها شود.
رحیم‌نیا تاکید کرد: در واقع صندوق‌های بادرآمد ثابت برخلاف صندوق‌های سهامی در هنگام صعود میزان معقولی از بازدهی را برای سرمایه‌گذار فراهم می‌کند که مقتضای صندوق با درآمد ثابت است. بنابراین آنچه در ترکیب دارایی‌ها ممکن است ریسکی را متوجه سرمایه‌گذاران کند عملکرد مدیر صندوق و نه ساختار ترکیب دارایی‌هاست. یعنی پیش‌بینی مدیر صندوق از روند آتی بازار سهام و کسب سود مازاد بر نرخ سود سپرده‌های بانکی متاثر از عملکرد مدیر و چشم انداز آتی از بازار سهام است. دراین صورت به نظر نمی‌رسد ریسکی که متوجه سرمایه‌گذار می‌شود به دلیل ساختار دارایی صندوق باشد بلکه ناشی از عملکرد مدیر صندوق است.
او این را هم اضافه کرد: نکته دیگر این است که در زمان رونق، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به واسطه سقفی که دارند در زمان‌های موج مثبت بازار را همراهی نمی‌کنند که موضوعی قابل قبول است چرا که این موضوع باعث می‌شود بازار متناسب با ساختارهای بنیادی خود رشد کند. در زمان ریزش بازار اما صندوق‌های سرمایه‌گذاری که در زمان بازار بخش قابل توجهی را به سهام اختصاص دادند با توجه به اینکه این امکان برایشان فراهم است که سهام را صفر کنند، ریسکی را متوجه بازار می‌کند. حتی اگر بنا به دلایلی صندوق احساس کند روند آتی بازار سهام مطلوب نیست اقدام به فروش سهام و تبدیل آن به اوراق بهادار با درآمد ثابت کند این احتمال وجود دارد که شرایط و روند بازار نزولی را صندوق با درآمد ثابت تشدید کنند. این درحالی است که در سنوات گذشته صندوق‌ها معمولا به واسطه حضور در بازار سعی کردند درجه معقولی از خرید سهام را به دارایی‌های صندوق اختصاص دهند و وارد هیجانات بازار نشوند.
- عاتکه محمودآبادی - خبرنگار