به گزارش صدای بورس، بورس در سال‌های اخیر مورد توجه بسیاری از افراد و سرمایه‌گذاران قرار گرفت، اما بخش جدایی ناپذیر بورس، ریسک و نوسان قیمت است که می‌تواند سود فراوان یا زیان بسیار زیادی برای افراد ایجاد کند. با این حال، به دلیل اینکه نوسانات بورس قانون خاصی ندارد و حتی ممکن است که گاهی از کنترل خارج شود، در بعضی از اوقات، بازار دچار آشفتگی‌هایی خواهد شد.
هنگام سقوط قیمت‌ها، افراد زیادی تلاش می‌کنند تا سهام خود را به سرعت و با قیمتی بسیار پایین، به خریداران بفروشند. این کار موجب می‌شود که بازار با خروج نقدینگی، با چالش های فراوانی مواجه شود.
این موضوع می‌تواند مشکلات فراوانی را برای سرمایه گذاران در بورس ایجاد کند. بنابراین برای جلوگیری از ایجاد این مشکلات، سازمان‌های بورس به شکل‌گیری روند بازارگردانی در بازار سرمایه روی می‌آورند. یعنی برای حل بسیاری از مشکلات در بورس فرایند بازارگردانی می‌تواند این مسائل را حل کند.
* چرا بورس نیاز به بازارگردان دارد؟
هنگامی که برخی از اتفاقات یا افراد، نوسانات غیرقابل کنترلی در بورس ایجاد می‌کنند و باعث ایجاد شیب تند در افت یا افزایش قیمت می‌شوند، باید از این شیوه تغییر قیمت‌ها جلوگیری کرد. این بی‌ثباتی بازار، به نفع هیچ سرمایه گذار حقیقی یا حقوقی نخواهد بود. به همین دلیل سازمان بورس به عنوان متولی بازار سرمایه، بازارگردان‌ها را وارد بازار کرده‌اند تا بتوانند از چنین اتفاقاتی جلوگیری کنند. بازارگردانی نه تنها بازار سرمایه را از بحران دور می‌کند که از نوسانات شدید، صف خرید و فروش و افت بی‌رویه قیمت سهام هم جلوگیری می‌کند؛ درکنار اینکه بازارگردان به تضمین نقدشوندگی اوراق بهادار نیز کمک می‌کند.
به عبارت دیگر، به منظور مدیریت و کنترل صف خرید و فروش و تضمین نقدشوندگی برای سهامداران، فرایندی تحت عنوان بازارگردانی تعریف می‌شود. زمانی که صف خرید بوجود می‌آید، بازارگردان دست به فروش سهام می‌زند و در زمان صف برای فروش، بازارگردان اقدام به خرید می‌کند.
* بازارگردان کیست؟
بر اساس تعریف بازارگردان در قانون بازار اوراق بهادار، بازارگردان کارگزار معامله‌گری است که با هدف افزایش نقدشوندگی، تنظیم عرضه و تقاضا و محدود کردن دامنه نوسان فعالیت می‌کند. در این تعریف اهداف بازارگردانی هم معرفی شده‌اند که عبارت‌اند از تنظیم عرضه و تقاضا، افزایش نقدشوندگی و تحدید یا محدود کردن دامنه نوسان.
در حقیقت، بازارگردان بورس یک فرد خاص نیست، بلکه شرکت‌هایی هستند که تنها به دلیل کسب سود، در بازار بورس سهام نمی‌خرند. اتفاقا این معاملات در اغلب موارد، سود بسیار کمی برای شرکت به همراه دارد، اما فعالیت بازارگردان‌ها موجب می‌شود که قیمت‌ها کمتر دچار نوسان شوند.
بازارگردان قدرت مالی بالایی در اختیار دارد و با دارا بودن دارایی، اوراق بهادار، اختیارات و البته دانش کافی در این حوزه فعالیت می‌کنند. به این صورت موظف است روزانه تعداد مشخصی سهم را خرید و فروش کند.
به طور خلاصه، بازارگردان دقیقا برعکس بازار قدم می‌بردارد. اگر بازار به سمت خرید برود، او می‌فروشد و اگر بازار بفروشد، سهم می‌خرد. هدف این است که میزان نقدشوندگی را بالا ببرد و یک ثبات قابل قبولی در بازار ایجاد کند.
* وظایف بازارگردانی در بورس
بازارگردان‌ها ریسک بالایی را متحمل می‌شوند. زمانی که همه فعالان بورس قصد خرید دارند، موظف به عرضه سهم است و در زمانی که صف برای فروش تشکیل شده است، بازارگردان ها باید خرید انجام دهند؛ اما این تنها وظیفه بازارگردان نیست و ایجاد تعادل تنها تاثیر این شرکت ها در بازار به حساب نمی‌آید.
کنترل دامنه نوسانات قیمت، متعادل کردن عرضه و تقاضا برای بازار، جلوگیری از نوسانات شدید، افزایش قدرت نقدشوندگی، نزدیک کردن قیمت خرید و فروش، کاهش هزینه معاملات و ... از جمله وظایف بازارگردانان در بورس است.
* نقش بازارگردان در روان کردن معاملات بورس
بازارگردانی در دو مفهوم وجود دارد که یکی به معنای مدیریت بازار و دیگری به معنای واسطه شدن در معاملات است. بازارگردانی در مدیریت بازار شامل موارد مختلفی از قبیل برنامه‌ریزی، اجرا، کنترل امور گوناگون بازار و ابعاد مختلف بازاریابی است.
در معنای دیگر، بازارگردانی به عنوان یک واسطه برای معاملات و خرید کالایی به نام خود و فروش آن است. بازارگردانی در روان کردن بازار ثانویۀ اوراق بهادار، نقش بسیار مهمی دارد و هنگامی که بازار دچار مشکل و کسادی می‌شود، این نهاد با خرید و فروش سهام، کمک بسیاری به آن می‌کند.
عموماً در عرصه جهانی بازارگردان در شرایط فشار بازار (Stress Market) و زمانی که بازار به یک سمت متمایل شده و فشار خرید و فشار فروش در آن وجود دارد، از انجام معاملات خود معاف می‌شود.
* آیین نامه بازارگردانی نیاز به تغییر دارد
مجتبی دانشی، کارشناس بازار سرمایه، درباره بازارگردانی در بورس گفت: بودجه صندوق‌های بازرگانی به کمک سرمایه‌گذاران حقوقی تامین می‌شود. اگرچه افراد حقیقی نمی‌توانند سرمایه خود را وارد این صندوق‌ها کنند، وجود آنها برای اشخاص حقیقی فعال در بورس، بسیار مهم و مفید است. صندوق‌ها کمک می‌کنند تا در قیمت‌ها دستکاری نشده و از اشتباهات سودجویانه نیز جلوگیری شود.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: بازارگردانان می‌توانند با کنترل نوسانات بازار، به افراد فعال در حوزه بورس کمک کنند تا از تغییرات قیمت درست و ملایم، سود خود را دریافت کنند. بازارگردانی یک امر تخصصی است و نیاز دارد که بازارگردان‌ها همیشه در حال پایش بازار باشند. رفتار و اقدام به موقع و به جای بازارگردانان می‌تواند جلوی ضررهای ناشی از رفتارهای هیجانی را بگیرد و فرد سرمایه‌گذار را به سود بالاتر برساند.
وی افزود: اگرچه دستورالعمل بازارگردانی در کشور تطابق بالایی با استاندارهای جهانی دارد، اما به نظر می‌رسد آنچه در عمل از بازارگردان‌ها خواسته می‌شود، بیش از آنکه در راستای حمایت از بازار باشد نمودی از بازارسازی است، به‌گونه‌ای که در حال حاضر بازارگردان‌ها در زمانی که بورس درگیر صف‌های خرید است، در نقش فروشنده ظاهر می‌شوند و با فروش سهام، نقدشوندگی آن را افزایش می‌دهند و در بازاری که درگیر صف‌های فروش است نیز به‌صورت روزانه به خرید سهام شرکت اقدام می‌کنند.
دانشی تاکید کرد: اینکه سازمان بورس به جای اصلاح آیین نامه بازارگردانی، گاه و بیگاه و با هر منفی در بورس، آنها را از فروش منع می‌کند، تنها به ایجاد اختلال در روند بورس منجر می‌شود. بازارگردانی اصولاً به دنبال تأمین نقدشوندگی است، یعنی وظیفه آن بالا بردن نقدشوندگی بازار است و نه حمایت. اما در موضوع حمایت که می‌توان به آن بازارسازی هم گفت صرفاً به صف‌های خرید یا صف‌های فروش پاسخ داده می‌شود. در سال‌های گذشته شاهد بوده‌ایم که عملاً از بازارگردانان ایفای نقش بازارسازی خواسته شده است، یعنی از بازارگردان‌ها خواسته شده است که به جای تأمین نقدشوندگی، از بازار حمایت کنند.
این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: مشکل مربوط به زمانی است که از بازارگردان می‌خواهیم بازارسازی کند و پاسخگوی صف‌های خرید یا فروش باشد، در چنین شرایطی علاوه بر اینکه به ناشر فشار می‌آید، بازارگردانی هم به یک فعالیت بسیار دشوار از نظر تأمین مالی تبدیل می‌شود. اصولاً یکی از پارامترهای بازارگردانی موفق این است که بتواند تراز سهم و تراز وجه نقد خود را حفظ کند. زمانی که بازارگردان هم می‌تواند به خرید سهم اقدام کند و هم قادر است سهم بفروشد و این امکان را دارد که سفارش‌های خود را با رعایت دامنه مظنه در طول مدت بازار جا به جا کند.
وی افزود: در چنین شرایطی بازارگردان می‌تواند موجودی نقدی و سهام خود را تراز نگه دارد؛ اما زمانی که بازارگردان وارد عرصه حمایتی شده و به بازارساز تبدیل می‌شود ازآنجاکه بازار صف خرید شده و یا صف فروش بوده، بازارگردان همواره مجبور به خرید و یا فروش مداوم است و نهایتاً منابع خود را از دست خواهد داد و با توجه به اینکه می‌خواهد این منابع را از ناشر تهیه کند، ناشر هم با مشکل مواجه خواهد شد.
* وظایف بازارگردان نباید مبتنی بر شرایط بازار تغییر کند
امیرمهدی صبایی، سخنگوی سازمان بورس در این زمینه می‌گوید: مرزبندی میان دو مفهوم بازارگردانی و حمایت از بازار، حذف صندوق اختصاصی بازارگردانی و اصلاح ریزساخت ها از مهم‌ترین برنامه‌های سازمان بورس و اوراق بهادار در رابطه با بازارگردان ها بوده و عملیاتی کردن این سه موضوع بیش از آنکه از مسیر اصلاح دستورالعمل بگذرد، از طریق رایزنی و مذاکره با مجموعه‌ها و نهادهای بزرگ مالی برای ورود به این مدل جدید محقق خواهد شد.
به گزارش فارس،وی ادامه داد: وظایف بازارگردان در قالب دستورالعمل بازارگردانی و بر اساس آنچه بر روی کاغذ نوشته شده است نباید مبتنی بر شرایط بازار تغییر کند، فقط زمانی که حداقل معاملات روزانه را انجام داده باشند، می‌توانند از بازار خارج شوند و این موضوع از شرایط بازار متأثر نمی‌شود؛ اما آنچه در عمل اتفاق می‌افتد، کاملاً متضاد با شرایط بین‌المللی است.