به گزارش صدای بورس، صنعت لیزینگ از گذشته تا به حال با چالش‌ها و محدودیت‌های زیادی روبه‌رو بوده است که از نگاه مدیرعامل و عضو هیات مدیره این شرکت، ریسک‌های اعتباری، تامین مالی و محدودیت در انتشار اوراق از مهمترین آنها به حساب می‌آید. احمد جاویدی قریچه، در تشریح محدودیت در انتشار اوراق گفت: باتوجه به اینکه شرکت‌های لیزینگ حجم بسیار بالایی از چک و اسناد دریافتنی با مبالغ خُرد نگهداری می‌کنند، امکان انتشار اوراق خرید دین در شرایط فعلی برای لیزینگ‌ها وجود ندارد. به این علت وی پیشنهاد می‌کند، فعالان و صنعت لیزینگ در کنار ارکان اجرایی و نظارتی بازار سرمایه و بازار پول، امکان انتشار این ابزارها را فراهم کنند. وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو ارائه خدمات غیر حضوری به مشتریان و تبدیل سامانه کسب و کار فعلی به پلتفرمی جامع و متمرکز برای ارتباط با ذینفعان از جمله مشتریان و تأمین‌کنندگان کالا و منابع مالی، تحقیق و مطالعه وضعیت فعالیت شرکت‌های خارجی معتبر در سایر کشورها، الگوبرداری از دانش فنی و مقررات حاکم بر فعالیت و سپس بومی‌سازی آنها را از برنامه‌های لیزینگ پارسیان برشمرد که در ادامه می‌خوانید.
* با توجه به اینکه لیزینگ پارسیان از شرکت‌های قدیمی در حوزه لیزینگ است تاکنون چه فعالیت‌هایی داشته است؟
این شرکت در سال ۱۳۷۹ تأسیس و در سال ۱۳۹۵ از شرکت "سهامی خاص" به "سهامی عام" تبدیل شد و در سال ۱۳۹۸ در بازار دوم بورس تهران پذیرفته شد. در تیرماه سال ۱۳۹۹ نیز ۲۰ درصد از سهام شرکت عرضه اولیه شد و در سال ۱۴۰۱ نماد شرکت تحت عنوان "ولپارس" به بازار اول (تابلو فرعی) بورس تهران ارتقاء یافت. شرکت لیزینگ پارسیان در ابتدا در حوزه‌های مختلف حمل و نقل جاده‌ای و شناور دریایی، تجهیزات، ماشین‌آلات و املاک و در سال‌های اخیر نیز به ویژه در دوران کرونا، در بخش لوازم خانگی و تجهیزات الکترونیکی و ارتباطی فعالیت داشته است. در واقع این شرکت یکی از لیزینگ‌های مطرح و بزرگ در سطح کشور محسوب می‌شود و هم اکنون سهم مناسبی از بازار را در اختیار دارد، بطوری‌که دارای رتبه سوم بین شرکت‌های لیزینگ فعال در بازار سرمایه است. عمده فعالیت‌های صنعت لیزینگ مربوط به شرکت‌هایی است که در سازمان بورس ثبت شده و سهام آنها در فرابورس و بورس تهران معامله می‌شود. سبد فعالیت این شرکت از اواخر سال گذشته مالی عمدتاً در حوزه لیزینگ خودروهای سواری و سنگین بوده است، از اینرو در بخش لیزینگ خودروهای سواری در سال جاری رتبه اول و در حوزه لیزینگ خودروهای سنگین رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. در مجموع بالغ بر ۱۲ درصد از سهم بازار کل صنعت لیزینگ در اختیار شرکت لیزینگ پارسیان است. همانطور که اشاره شد، از اواخر سال ۹۸ تا اواسط سال ۱۴۰۰ نیز بیشترین فعالیت این شرکت به ترتیب در حوزه لوازم خانگی بوده و جایگاه نخست را به خود اختصاص داده، لیکن با توجه به سیاست‌های اصلاح پرتفوی فعالیت شرکت در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ عمده فعالیت در حوزه خودرو، تجهیزات، املاک اداری و لوازم خانگی بوده است. البته ناگفته نماند سبد فعالیت این شرکت کمک قابل توجهی به افزایش اشتغال و کسب درآمد مشتریان خود کرده و باعث بهبود شاخص‌هایی از قبیل کاهش درصد نکول و عدم وصول اقساط شده است.
* شما عنوان کردید که در حوزه‌های مختلفی فعالیت داشته‌اید؛ در کدام حوزه پررنگ‌تر عمل کرده‌اید؟
بیشترین فعالیت دو سال اخیر شرکت در حوزه خودرو به ویژه خودروهای سنگین و خودروهای سواری بوده است. به بیانی دیگر در حوزه خودروهای سنگین ارزش افزوده مناسبی برای رانندگان با توجه به تورم موجود در اقتصاد کشور حاصل شده به نحوی که پس از پایان دوره اقساط و انتقال مالکیت خودروی سنگین، دارایی ارزشمندی با قیمت روز را صاحب می‌شود. در بخش خودروی سواری نیز به دلیل اینکه خودروی صفر در اختیار نداریم، اقدام به ارائه تسهیلات در بخش خودروهای دست دوم کرده و عملکرد مناسبی نیز در این بخش به دست آوردیم که اطلاعات آن در گزارش‌های ماهانه منتشره در سامانه کدال و سایر گزارشات قابل دسترسی و بررسی است.
* چه برنامه‌هایی برای توسعه فعالیت‌های خود دارید؟
با توجه به محدودیت‌های قانونی و مقرراتی حاکم بر صنعت لیزینگ به ویژه لیزینگ‌های وابسته به بانک‌ها، لیزینگ پارسیان با توجه به سابقه فعالیت، بایستی از توسعه درخور شأن و جایگاه خود برخوردار شود. از این رو، ضمن انجام بررسی‌ها و مطالعات مناسب در بحث توسعه عملیاتی و اصلاح ساختار ترازنامه‌ای، قرار است نتایج آن در دستور جلسات هیأت مدیره قرار گیرد. در حوزه توسعه تکنولوژی برنامه طراحی و اجرای عملیات لیزینگ به صورت دیجیتال است که رونمایی اولیه آن سال گذشته در نمایشگاه بازار پول و سرمایه جزیره کیش صورت گرفت. ارائه خدمات غیر حضوری به مشتریان و تبدیل سامانه کسب و کار فعلی به پلتفرمی جامع و متمرکز برای ارتباط با ذینفعان از جمله مشتریان و تأمین‌کنندگان کالا و منابع مالی از اهداف برنامه توسعه تکنولوژی بوده است. برنامه تحقیق و مطالعه وضعیت فعالیت شرکت‌های خارجی معتبر در سایر کشورها، الگوبرداری از دانش فنی و مقررات حاکم بر فعالیت، سپس بومی‌سازی آنها برای تدوین و پیشنهاد به نهاد ناظر (بانک مرکزی) از طریق انجمن ملی لیزینگ ایران از دیگر برنامه‌های شرکت است. برنامه‌هایی هم برای تأمین مالی و افزایش سرمایه و طرح‌های توسعه‌ای تدارک دیده‌ایم که پس از طرح در هیأت مدیره و تصویب آن، در آینده نزدیک از طریق سامانه کدال اطلاع رسانی خواهد شد.
* آینده صنعت لیزینگ را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در شرایط فعلی صنعت لیزینگ بخش بسیار کوچکی از صنعت بانک کشور است. ابزارهای آن صرفاً شامل دو قرارداد اجاره به شرط تملیک و فروش اقساطی است که آن هم با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو است. دستورالعمل تأسیس و نحوه فعالیت شرکت‌های لیزینگ تنها مقرره اختصاصی این صنعت بوده و قانون و سایر مقررات اختصاصی دیگری تا کنون تهیه و تصویب نشده است. ضمن اینکه در اجرای عملیات لیزینگ با مشکلات زیادی روبرو هستیم و صنعت لیزینگ در کشور از رشد و توسعه مناسبی برخوردار نبوده است. این در حالی است که صنعت لیزینگ در دنیا با ابزارها و دامنه وسیعتری از فعالیت استاندارد، سهم به سزایی در رشد اقتصادی کشورها را به خود اختصاص داده است، از اینرو فعالان صنعت لیزینگ برای شناسایی و فعالیت صحیح و استاندارد صنعت تلاش‌های خوبی داشته‌اند تا ضریب نفوذ و سهم این صنعت در اقتصاد کشور افزایش یابد. برنامه‌های نهاد صنفی صنعت نیز در جهت رفع موانع و محدودیت‌ها و همچنین توسعه صنعت در حال تعریف و اجراست. بنابراین به نظر می‌رسد آینده مناسبی پیش روی صنعت باشد.
* علت پایین بودن توسعه صنعت لیزینگ چیست؟
تحولات و نوسانات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، بهداشتی و ... در سطح کلان کشور در در سنوات گذشته، اهمیت زیاد کنترل، مدیریت و ساماندهی سایر بازارها و نهادهای پولی و بانکی توسط بانک مرکزی همچنین کاهش سرعت یا توقف فعالیت‌های موثر نهاد صنفی و فعالان لیزینگ در مشارکت و مطالبه گری کافی از نهاد ناظر، از عوامل مهم توسعه نیافتگی یا کندی سرعت توسعه لیزینگ محسوب می‌شود.
انجمن ملی لیزینگ در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ از منظر تهیه و پیشنهاد قانون، مقررات و ابزارهای اختصاصی صنعت لیزینگ با اقتباس از نتایج مطالعات این صنعت در کشورهای ترکیه و صربستان و سایر کشورها در جهت توسعه فعالیت صنعت اقدام مناسبی را شروع کرده بود اما با توقف یا کندی پیگیری مطالبات صنعت، نهاد ناظر نیز نتوانست امکانات و تسهیلات استاندارد این صنعت را فراهم کند، بنابراین با چالش‌های زیادی در صنعت لیزینگ مواجه هستیم.
در بخش تأمین منابع مالی نیز به دلیل ممنوعیت لیزینگ از انجام عملیات بانکی به مانند شبکه بانکی، امکان جذب منابع مردم میسر نبوده و مجبور است برای انجام عملیات خود از شبکه بانکی تسهیلات دریافت کند و یا اوراق مشارکت منتشر کند. اما موضوعی که در این باره مطرح می‌شود این است که بهای تمام شده و هزینه تأمین منابع مالی مورد نیاز، بیشتر از نرخ سود قراردادهای اجاره بر اساس مقررات موجود است به همین دلیل تعریف مناسبی نیز برای جبران تفاوت نرخ بهای تمام شده تأمین مالی با نرخ فروش در مقررات صورت نگرفته است. به عنوان مثال؛ نرخ سود تسهیلات بانکی ۲۳ درصد است و نرخ سود قراردادهای لیزینگ ۳ درصد بیشتر از نرخ بانکی یعنی ۲۶ درصد است که با نرخ موثر اخذ تسهیلات بانکی و یا انتشار اوراق تفاوت فاحشی دارند، بنابراین در صورت اتخاذ نشدن تمهیدات لازم، تداوم فعالیت شرکت‌های لیزینگ با چالش اساسی مواجه خواهد شد.
ریسک قانونی ناشی از طولانی بودن فرآیند صدور مجوز فعالیت و اعتبار یک‌ساله آن و نبود امکان فعالیت لیزینگ‌ها تا زمان صدور مجوز نیز از موانع مهمی است که باید توسط بانک مرکزی مورد توجه قرار گیرد و صدور مجوزها با حداقل اعتبار ۳ تا ۵ ساله در دستور کار
قرار گیرد. همچنین فضای متلاطم کسب و کار، نبود ثبات در قیمت‌ها و وجود بازارهای غیر رسمی، چند نرخی بودن قیمت کالاها و تأثیر پذیری بیش از حد بازار از مسائل مختلف سیاسی و اجتماعی کشور از موانع مهم توسعه مناسب صنعت محسوب می‌شود.
* آیا برای رفع این موانع اقدامی هم کرده‌اید؟
برنامه ما در شرکت برای رفع موانع موجود از طریق انجام مطالعات بر روی شرکت‌های فعال لیزینگ در سایر کشورها و اطلاع از عملکرد صحیح و استاندارد لیزینگ، تطبیق آن با فعالیت موجود شرکت‌های لیزینگ ایران، استخراج نکات، قوانین و مقررات اختصاصی، هم‌اندیشی با فعالان و مشارکت با انجمن ملی لیزینگ در اعلام موانع توسعه صنعت و تدوین و پیشنهاد مقررات اختصاصی برای بررسی و تصویب نهاد ناظر است.
* شما عنوان کردید که تحرک صنعت لیزینگ مشروط به فعالیت موثر انجمن ملی لیزینگ است. هم‌اکنون این انجمن چه فعالیت‌هایی را عهده دار است؟
وظیفه انجمن ملی لیزینگ تسهیل فرآیند کسب و کار، دفاع از حقوق فعالان و توسعه این صنعت است. اقداماتی از قبیل تهیه و پیشنهاد قوانین و مقررات اختصاصی برای توسعه صنعت لیزینگ و رفع مشکلات صنعت در محاکم و مراجع قضایی. لازم الاجرا ندانستن مقررات بانکی در حوزه عملیات و قراردادهای لیزینگ از طرف محاکم و دادگاه‌ها برای سیستم بانکی به گونه دیگری به ضرر صنعت لیزینگ بوده به همین دلیل شرکت‌های لیزینگ در وصول مطالبات از مشتریان بی‌انضباط و غیر متعهد با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند و آراء صادره برای حمایت از آنها نیست. از دیگر وظایف انجمن، کاهش بروکراسی حاکم در سازمان‌های خدمات دهنده به کالاهای مورد اجاره، نظارت و کنترل حواشی فعالیت اشخاص بدون مجوز فعالیت لیزینگ از نهاد ناظر، برقراری ارتباط و تعامل با انجمن‌ها و تشکل‌های بین‌المللی از طریق انتشار اطلاعات بازار در کتاب جهانی لیزینگ و سایر فعالیت‌های مندرج در اساسنامه انجمن است. این درحالی است که در سال ۲۰۱۹ لیزینگ کشور از منظر ضریب نفوذ در رتبه ۴۵ جهان قرار داشت. در واقع انجمن لیزینگ برای تسهیل فعالیت، رفع موانع و توسعه صنعت در راستای حفظ منافع اعضاء فعالیت می‌کند. در حال حاضر اقدامات مناسبی در دستور کار قرار گرفته که با برنامه ریزی صحیح و جذب حداکثری مشارکت اعضاء نتایج مناسبی را در آینده نزدیک شاهد خواهیم بود.
* به نظر شما تعداد شرکت‌های لیزینگ با اندازه اقتصاد کشور تناسب دارد؟
هرچند که تعداد شرکت‌های فعال در کشور کافی به نظر می‌رسد اما عدد شرکت‌های فعال معیار مناسبی برای اندازه‌گیری تأثیر آن در اقتصاد کشور نیست، بلکه میزان نفوذ یا سهم آن از GDP معیار مناسبی برای این اندازه‌گیری است. در سال ۲۰۲۰ سهم لیزینگ‌های کشور از GDP میزان ۱/۰ بوده است که در مقایسه با سهم لیزینگ‌های سایر کشورها بسیار پایین است، بنابراین افزایش ضریب نفوذ و سهم از GDP بایستی به عنوان هدف اصلی در اقتصاد کشور دنبال شود. اصلاح مقررات در خصوص میزان سرمایه شرکت‌ها، سقف اعطای تسهیلات به اشخاص حقیقی و حقوقی، دسترسی به منابع مالی به غیر از شبکه بانکی و انتشار اوراق بدهی، امکان انجام لیزینگ عملیاتی و سایر موارد باعث توسعه فعالیت، افزایش ضریب نفوذ و اثرگذاری مناسب در رشد اقتصاد کشور خواهد شد.
* لیزینگ پارسیان در شش ماهه ابتدای سال در آمد عملیاتی بیشتری نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته است. علت چیست؟
شرکت در سال گذشته در ترکیب پرتفوی و تأمین‌کنندگان کالا با چالش‌های زیادی روبه‌رو بود. فعالیت در بخش لوازم خانگی همراه با افزایش نرخ نکول و معوق شدن اقساط و زمانبر بودن فرآیند حقوقی نیازمند بررسی بیشتر و بازنگری در پرتفوی بود، اما با توجه به اصلاح سبد فعالیت و ورود به بخش عملیات لیزینگ خودرو و ارائه خدمات عاملیتی وصول مطالبات بانک پارسیان، با نتایج بسیار خوب عملکرد رو به رو شد. رشد و توسعه عملیات در دوره جاری نیز با سرعت مناسب ادامه دارد.
* مهمترین ریسک شرکت‌های لیزینگ در شرایط فعلی چیست؟
یکی از مهمترین ریسک‌های این شرکت‌ها، ریسک اعتباری است. وقتی مشتریان ارزیابی اعتباری می‌شوند به دلیل‌اینکه اطلاعات کافی از مشتریان در دست نیست، نتیجه ارزیابی نیز الزاماً مطلوب و صحیح نخواهد بود. بنابر این در این صنعت با حجم بالایی از عدم ایفای تعهدات توسط مشتریان و مطالبات معوق روبه‌رو هستیم که وصول آنها با مشکل مواجه است. ریسک دیگر بحث تأمین مالی در این صنعت است. تأمین مالی که از بانک صورت می‌گیرد کوتاه مدت و حداکثر یک ساله است. این موضوع باعث می‌شود تمدید تسهیلاتی سنوات گذشته با ابهام مواجه شده و شرایط آن نیز با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر بانک‌ها بطور مرتب تغییر کرده و بالطبع باعث افزایش هزینه مالی و افزایش ریسک قراردادهای عملیات لیزینگ می‌شود. محدودیت انتشار اوراق نیز موضوع دیگری است که لیزینگ‌ها با آن مواجه هستند.
استفاده محدود در انتشار اوراق و عدم امکان و یا ابهام انتشار اوراق مرابحه یا خرید دین از دیگر محدودیت‌ها و ریسک‌هاست. با توجه به اینکه شرکت‌های لیزینگ حجم بسیار بالایی از چک و اسناد دریافتنی با مبالغ خُرد نگهداری می‌کنند، امکان انتشار اوراق خرید دین در شرایط فعلی برای لیزینگ‌ها وجود ندارد. بنابر این پیشنهاد می‌شود فعالان و صنعت لیزینگ در کنار ارکان اجرایی و نظارتی بازار سرمایه و بازار پول، امکان انتشار این ابزارها را فراهم کنند.
ریسک بعدی، ریسک قانونی است. تفسیرهای متفاوت بازرسان بانک مرکزی، مراجع و دادگاه‌ها، نیروی انتظامی، و سازمان ثبت اسناد و املاک از حوزه فعالیت شرکت‌های لیزینگ، محدودیت‌ها و ابهامات بسیاری را در زمان صدور مجوز فعالیت و صدور رأی برای تداوم فعالیت این شرکت‌ها مطرح می‌کند. نرخ سود بانکی و افزایش نرخ تورم، ریسک دیگر این صنعت است. نرخ سود، ناشی از شرایط تورم است، هرچقدر سود بالا رود، در کسب و کار لیزینگ اثرگذار خواهد بود. نرخ سود دستوری نیز منطبق با اصول بنگاهداری نیست. البته موارد دیگری هم مطرح است که همگی در محدودیت‌های این صنعت تأثیرگذار هستند.
* چند درصد از درآمد شما از محل خودروهای سنگین است؟
با توجه به فعالیت انجام شده در ۹ ماهه دوره مالی منتهی به ۳۰/۱۰/۱۴۰۲ حدود ۵۲ درصد درآمد لیزینگ پارسیان از محل خودروهای سنگین و ۴۶ درصد از محل خودروهای سواری بوده است.
* در پایان چه پیشنهاداتی برای وضعیت بهتر صنعت لیزینگ در کشور دارید؟
یکی از مهمترین موارد برای بهبود عملکرد صنعت لیزینگ، انجام مطالعات، افزایش دانش فنی و تعاملات با مجامع و نهادهای بین‌المللی لیزینگ برای ورود تکنولوژی و دانش فنی، همراهی و حمایت نهاد ناظر در توسعه مقررات است که اگر قوانین اختصاصی برای صنعت وجود داشته باشد قطعاً به عنوان واسطه‌گری مالی نقش خود را بهتر ایفا می‌کند. فعالان صنعت اگر بتوانند دانش فنی بالایی داشته باشند و با نهادهای فعال دنیا ارتباط داشته باشند، باعث توسعه صنعت می‌شود. بررسی فرآیند توسعه بازار تاکنون و الگوگیری از تجارب سایر بازارها، کمک شایانی به توسعه می‌کند.
برنامه ریزی و نیز تلاش هدفمند در تعریف و معرفی ابزارهای جدید و پیشنهاد آن به نهاد ناظر برای تصویب مقررات مرتبط به استناد تحقیقات، مطالعات و مستندات کافی، بدون شک باعث توسعه این صنعت می‌شود. از اینرو انتظار می رود با رفع تدریجی محدودیت‌های قوانین و مقررات و استفاده از مقررات اختصاصی جدید همانند سایر کشورها راه برای توسعه این صنعت فراهم شود. فعالیت کنونی لیزینگ‌ها در کشور در سه بخش صورت می‌گیرد؛ لیزینگ‌های وابسته به صنعت و تولیدکنندگان، که به جهت توسعه فروش محصولات صاحبان صنعت تأسیس شدند از قبیل شرکت رایان سایپا متعلق به خودروسازی سایپا و لیزینگ بهمن متعلق به گروه بهمن. بخش دوم، لیزینگ‌های وابسته به بانک‌ها هستند که در راستای توزیع منابع بانکی فعالیت می‌کردند که با توجه به مفاد دستورالعمل تأسیس و فعالیت لیزینگ مصوب سال ۹۵ عملاً عاملیت منابع بانکی و موسسات اعتباری برای لیزینگ‌ها ممنوع شد و همین مسئله مزیت آن را از بین برد. بخش سوم، لیزینگ‌های مستقل که با حجم فعالیت بسیار پایین در حال فعالیت هستند. با توجه به اینکه شرکت‌های لیزینگ، پلتفرم تأمین مالی از سرمایه‌گذاران و توزیع منابع مالی بین متقاضیان هستند، به عبارت دیگر خودشان باید منابع مالی لازم را برای خرید دارایی یا کالاهایی با عمر بالاتر از بانک‌ها تأمین و سپس آن را بین متقاضیان منابع توزیع کنند، بنابر این در صورت رفع محدودیت‌ها و عملکرد صنعت مطابق استانداردهای جهانی و قوانین و مقررات بین‌المللی قطعاً آثار بسیار خوبی در ضریب نفوذ و فعالیت لیزینگ‌ها و در نتیجه افزایش تولید، اشتغال و رشد اقتصادی و رفاه مردم خواهد داشت.
- عاتکه محمودآبادی - خبرنگـار
- شماره ۵۱۸ هفته نامه اطلاعات بورس