به گزارش صدای بورس، عرضه اعتباری محصولات پتروشیمی در بورس کالا آنطور که مدیر توسعه صنایع پایین‌دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی می‌گوید، در آبان ماه از ۷.۱ هزار میلیارد تومان عبور کرده و به این ترتیب از ابتدای امسال تاکنون کل عرضه اعتباری این محصولات به حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.این رقم در حدود ۳۵ درصد از کل عرضه‌های بورس کالا را شامل می‌شود و این در حالی است که سال قبل میزان عرضه‌های اعتباری شرکت‌های پتروشیمی رقمی در حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان بود.
به گفته عباس غلامی این روش به استمرار احیای واحدهای تولیدی صنایع پایین‌دستی پتروشیمی منتهی می‌شود و شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز بر این شیوه تاکید دارد. بر اساس این خبر در مجموع میزان فروش اعتباری از سوی هلدینگ‌ها به ترتیب هلدینگ خلیج فارس ۴۶ درصد، هلدینگ تاپیکو ۳۶ درصد، هلدینگ باختر ۳۰ درصد و هلدینگ پارسیان ۲۸ درصد بوده است.
فعالان صنایع پایین‌دستی پتروشیمی معتقدند کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش شرکت‌های فعال در این حوزه یکی از موضوعات اساسی است که در کنار رشد هزینه‌های جانبی تولید به مشکلات متعدد در بهره‌برداری از حداکثر ظرفیت‌های تولیدی منتهی شده است. این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد، زیرمجموعه‌های صنعت پتروشیمی با نیمی از ظرفیت اسمی فعالیت می‌کنند و در سال‌های اخیر تحت تاثیر رشد قیمت مواد اولیه تعداد بنگاه‌های ورشکسته به شدت افزایش یافته است. طبق یک بررسی که سال قبل توسط یک موسسه پژوهشی صورت گرفته در حدود ۴۵ درصد از تعطیلی واحدهای تولیدی حوزه پایین‌دست پتروشیمی به دلیل کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش و ۱۰ درصد به دلیل نبود مواد اولیه بوده و این در حالی است که مشکلات نقدینگی بانک‌ها از یک سو و سیاست‌های انقباضی نهادهای مالی باعث شده تا فقدان سرمایه بیش از همیشه روی عملکرد بنگاه‌های زیرمجموعه صنعت پتروشیمی اثر منفی بر جای بگذارد.
۱۵ هزار بنگاه بهره‌مند از عرضه اعتباری
در این میان اما یکی از روش‌های بسیار مطلوب که تا حدی بخشی از مشکل را حل کرده، فروش اعتباری مواد اولیه مورد نیاز صنایع تکمیلی توسط شرکت‌های بالادستی است. گفته می‌شود بیش از ۱۵ هزار واحد صنعتی پایین‌دست پتروشیمی در کشور از ظرفیت عرضه‌های اعتباری برای خرید مواد اولیه مورد نیاز خود استفاده می‌کنند و این در شرایطی است که مواد اولیه به دست مصرف‌کننده واقعی آن رسیده و این مزیت دیگری است که عرضه‌های اعتباری در بورس کالا از آن برخوردار است. بر اساس قاعده خرید مواد اولیه از طریق عرضه‌های اعتباری بورس کالا، شرکت خریدار باید اولا از طریق بهین‌یاب تایید شود و ثانیا بانک نسبت به افتتاح ال سی اقدام و کارشناسان شرکت ملی صنایع پتروشیمی عملکرد خریدار را بررسی کنند و به این ترتیب جایی برای تولید رانت باقی نمی‌ماند و خریداران واقعی موفق به خرید مواد اولیه می‌شوند.
نمونه‌های بین‌المللی تامین مالی زنجیره تامین
بررسی روش‌های تامین مالی در جهان نیز نشان می‌دهد رقمی در حدود ۶ درصد از تامین مواد اولیه شرکت‌های بزرگ دنیا از طریق عرضه‌های اعتباری صورت می‌گیرد که این رقم در اقتصادهایی که تامین مالی آنها مبتنی بر بازار سرمایه است، رقم قابل توجهی است. هرچند بحران جهانی در میانه ۲۰۰۹ روی این روش اثر منفی بر جای نهاد، اما انتظار می‌رود فروش اعتباری و تکیه بر آن بار دیگر تقویت شود. در میانه ۲۰۰۹ بررسی اثر فروش اعتباری مواد اولیه روی بدهی بانک‌ها نشان داد ۴.۴ درصد از اثر این بحران ناشی از بدهی بنگاه‌های دریافت‌کننده اعتبار برای خرید مواد اولیه بوده و این موضوع حکایت از آن دارد که گشایش اعتبار در این روش و تضمین آن از اهمیت زیادی برای سیستم مالی کشور برخوردار است.
در این بین اما تجربه‌های تورمی و رشد مکرر قیمت مواد اولیه ثابت کرده تامین نیاز بنگاه‌های ضعیف از نظر نقدینگی و جلوگیری از رکود مداوم و تعطیلی آنها از اهمیت زیادی برخوردار است تا ریسک‌های ناشی از این موضوع برای اقتصاد کشور کاهش یابد. برخی کارشناسان معتقدند فروش اعتباری به مشتریان خارجی نیز از کانال بورس کالا باید به عنوان یک روش در دستور کار بورس بین‌الملل قرار بگیرد چراکه به طور مشخص کمبود مواد اولیه در برهه‌های مختلف زمانی برای بنگاه‌های خارجی مشهود است و از سوی دیگر این روش به ارتقای فروش صادراتی در کنار تامین نیاز داخل و ورود ارز خواهد انجامید. البته چالش‌های متعددی وجود دارد؛ از جمله تحریم‌های بانکی و مشکلات ورود ارز و تحریم محصولات مختلف و عوارض شفافیت در حوزه بین‌الملل برای شرکت‌های ایرانی که می‌تواند با تحریم شرکت‌ها روبه‌رو شود.
ارتباط درون صنعتی ضروری است
در حوزه بازار داخلی نیز همانطور که اشاره شد فروش اعتباری باعث جلوگیری از نشت مواد اولیه شده و کارشناسان معتقدند دولت باید نسبت به تقویت این روش عرضه در سال‌های آینده به عنوان یک رکن اساسی فروش مواد اولیه تصمیم بگیرد. شرکت‌های پتروشیمی به عنوان شرکت‌های نیمه دولتی و مادر موظف به تامین نیاز صنایع تکمیلی هستند و عرضه‌های اعتباری که به عنوان بخشی از این وظیفه در ساختار دولت و مجتمع‌های پتروشیمی احساس شده را باید به فال نیک گرفت که تا حدی جای خالی تامین مالی بانک‌ها را گرفته است.
برای این منظور مهم است تامین زنجیره صنعت پتروشیمی از طریق انعطاف‌پذیری صنایع بالادست و پاسخ‌دهی سریع به کمبودهای موجود و همسوسازی عملکردهای استراتژیک و ایجاد نگاه واحد در طول زنجیره تامین از اهمیت برخوردار است. برای این منظور بازتعریف شبکه‌های داخل زنجیره و ایجاد گزینه‌های متعدد تامین مواد اولیه که عرضه اعتباری یکی از آنهاست، ضروری است؛ به عنوان مثال شرکت‌های فعال پایین‌دست در زنجیره تامین صعت پتروشیمی سهامداران مهمی از شرکت‌های تولیدکننده مواد اولیه محسوب می‌شوند و این موضوع ارتباط تنگاتنگ درون زنجیره‌ای را تقویت کرده و این در حالی است که در کشور ما ارتباط خاصی بین صنایع بالادستی و پایین‌دستی وجود ندارد؛ مگر برای خرید مواد اولیه.
خریداران مواد اولیه در حالت عادی می‌توانند کالای مورد نیاز خود را از طریق تسویه نقدی و یا اعتباری از بورس کالا خریداری کنند. معمولا اعتباری که شرکت‌های پتروشیمی دارند بر اساس ال سی بانک یا ضمانت‌های بانکی است. شرکت‌ها مدت زمانی که قصد دارند اعتبار بدهند، مشخص می‌کنند و درصد نرخ ماهانه‌ای را که مد نظرشان است، اعلام می‌کنند. این موارد در اختیار عرضه‌کننده بوده و از طریق اطلاعیه عرضه به اطلاع خریداران می‌رسد و خریدارانی که تمایل و شرایط تسویه اعتباری را داشته باشند، می‌توانند از این امکان استفاده کنند. البته هر جا که عرضه اعتباری صورت می‌پذیرد، تقاضا افزایش می‌یابد؛ چون خریدارانی که امکان خرید به صورت نقدی را ندارند وارد معاملات شده و به صورت اعتباری تسویه می‌کنند و این موضوع برخی اوقات به نوسان در عرضه‌های اعتباری منجر می‌شود.
- حمزه بهادیوند چگینی - روزنـامه‌نـگار
- شماره ۵۲۳ هفته نامه اطلاعات بورس