به گزارش صدای بورس، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی (PE) و جسورانه (VC) یکی از راه‌های تامین مالی شرکت‌های نوپا، استارت آپ‌ها و همچنین شرکت‌های به اصطلاح مشکل‌دار هستند. طبق گفته‌های مدیرعامل فرابورس ایران در حال حاضر ۲۱ صندوق pe وجسورانه با سرمایه ۳۳۶۰ میلیارد تومان در فرابورس وجود دارد و تاکنون ۹۰ درصد از مبالغ تاریخ شده صندوق های pe و Vc سرمایه گذاری شده و شرکت‌هایی که در بازارهای فرابورس پذیرش شده‌اند، ۳۲ درصد سهم اشتغال را به خودشان اختصاص دادند. بر همین اساس به بررسی عملکرد این دو صندوق در یک سال گذشته پرداختیم.
صندوق جسورانه (Venture Capital) با سرمایه‌گذاری در شرکت‌های عموما نوپا و مبتنی بر تکنولوژی‌های جدید (از طریق تملک سهام این شرکت‌ها) سعی دارد در بازه‌ای چندساله با فروش سهام شرکت‌ها بازدهی بیش از بازارهای دیگر کسب کند. تا کنون ۱۶ صندوق جسورانه با مجموع مبلغ سرمایه گذاری حدود ۲ همت (بخشی نیز هنوز تادیه نشده است) موفق به اخذ مجوز از فرابورس ایران شده اند و در بازار، سهام آنها قابلیت خرید و فروش نیز دارد. طبق بررسی‌های صورت گرفته تنها اطلاعات سرمایه‌گذاری و بازدهی ۱۰ صندوق جسورانه یافت شد. بر این اساس در سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران بازدهی برای این صندوق‌ها ثبت شده است که صندوق جسورانه سپهر یکم با کل ارزش خالص دارایی‌های بالغ بر ۶۵۸ میلیارد ریال بازدهی ۲۱۶ درصدی در یک ساله گذشته داشته است. همچنین صندوق جسورانه فیروزه هم با دارایی ۳۸۸ میلیارد ریالی بازدهی ۷۳ درصدی داشته است. در میان این بازدهی‌ها صندوق جسورانه ستاره برتر اما عملکرد خوبی نداشته است و بازدهی منفی ۵۲ درصدی را کسب کرده است. در جدول می‌توانید میزان سرمایه و بازدهی صندوق‌های جسورانه در یک سال را مشاهده کنید.
لازم به ذکر است که بازدهی صندوق‌های جسورانه را تا انتهای مدت سرمایه‌گذاری آن صندوق که پنج سال به اضافه دو سال تمدید است نمی‌توان حساب کرد و این اعداد تنها میزان تادیه این صندوق‌ها را تا پایان مدت سرمایه‌گذاری صندوق نشان می‌دهد. بنابراین می‌توان گفت نمی‌توان بازدهی دقیقی از این صندوق‌ها ارائه کرد.
درباره صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه
سرمایه‌گذاری جسورانه یا پرخطر، شکلی از تامین مالی خصوصی است که در آن، شرکت‌ها یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه برای استارتاپ‌ها، شرکت‌های نوپا و در حال رشد تامین مالی انجام می‌دهند. ویژگی اصلی چنین شرکت‌هایی که موجب جذب سرمایه‌گذاران پرریسک می‌شود، پتانسیل بالای آنها برای رشد است. بر این اساس، چنین سرمایه‌گذاری را «پربازده پرریسک» می‌نامند.
تا پیش از جنگ جهانی دوم، سرمایه‌گذاری‌های جسورانه در سیطره افراد یا خانواده‌های ثروتمند همچون راکفلر، جی. پی. مورگان، ویتنی و والنبرگ بود. یکی از نخستین گام‌ها برای شکل‌گیری صنعت سرمایه‌گذاری جسورانه با مدیریت حرفه‌ای، تصویب قانون کسب‌وکارهای کوچک در سال ۱۹۵۸ بود. با تصویب این قانون، معافیت‌های مالیاتی ارائه شد که به رشد شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی کمک کرد. در دهه ۱۹۵۰ این صنعت به سرعت رشد کرد و در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری جسورانه عمده فعالیت‌های خود را بر تامین مالی شرکت‌های نوپا متمرکز کردند. این شرکت‌ها عموما در حوزه‌های الکترونیک، دارو و درمان، همچنین فناوری پردازش داده‌ها فعالیت می‌کردند. در نتیجه این سرمایه‌گذاری‌ها، امروزه مفهوم سرمایه‌گذاری جسورانه با تامین مالی فناوری مترادف شده است. در همان دهه ۱۹۶۰ بود که صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی با ترکیب امروزی ظهور کردند. همچنین در دهه ۱۹۷۰ گروهی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی که عمدتا بر سرمایه‌گذاری‌های جسورانه متمرکز بودند، شکل گرفتند که به الگویی برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری جسورانه بعدی تبدیل شدند.
موفقیت‌های عمومی این صنعت موجب افزایش تعداد شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در دهه ۱۹۸۰ شد به طوری که تعداد این شرکت‌ها از حدود ۱۰۰ به ۶۵۰ شرکت در پایان این دهه رسید. از آنجا که این سرمایه‌گذاری‌ها فاقد ویژگی نقدشوندگی و نیازمند بازه زمانی نسبتا طولانی برای کسب بازدهی هستند، لازم است سرمایه‌گذاران خطرپذیر قبل از هر سرمایه‌گذاری بررسی‌های دقیقی انجام دهند. آنها همچنین باید به رشد شرکت‌هایی که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، یاری رسانند تا احتمال انجام عرضه اولیه سهام‌شان زمانی که به ارزش مطلوبی می‌رسند، افزایش پیدا کند. صنعت سرمایه‌گذاری جسورانه از مزیت‌های زیادی برخوردار است اما در کنار آن، دارای معایبی است که توجه به آنها در موفقیت یک سرمایه‌گذاری جسورانه تاثیر زیادی دارد.
آسیب شناسی ساختار VCها در فرابورس
باتوجه به عملکردی که صندوق‌های جسورانه از خود نشان دادند و همچنین پرریسک بودن آنها نیاز به شناخت بیشتر آنها برای سرمایه‌گذاران محسوس است. بر همین اساس حسن پناهی، مدیر سرمایه‌گذاری صندوق جسورانه سپهر یکم در گفت‌وگویی با اطلاعات بورس به واکاوی این صندوق‌ها پرداخته است.
* صندوق‌های جسورانه همانطور که از اسمشان مشخص است به جهت نوع سرمایه‌گذاری که دارند از ریسک بالایی برخوردار هستند.
دقیقا؛ اما از سوی دیگر به علت رشد زیادی که می‌تواند شرکت‌های سرمایه‌گذاری شده داشته باشند بازدهی‌های فوق العاده‌ای نیز می‌تواند ایجاد کنند. به جهت ریسک ذاتی بالا و نوع سرمایه‌گذاری بلند مدت این صندوق‌ها، توصیه می‌شود که سهامداران حقیقی از این صندوق‌ها خریداری نکنند و به جای آن شرکت‌های حقوقی، سازمان‌ها و دیگر صندوق‌ها خریداری کنند. جایگاه این صندوق‌ها در بازار بورس هنوز به صورت مشخص پیدا نشده است و خیلی از شرکت‌های حقوقی و صندوق‌ها نیز از آن بی‌اطلاع هستند. با بزرگتر شدن مبالغ سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها و صندوق‌های خصوصی و همچنین آشکار شدن بازده این صندوق‌ها با فروش شرکت‌هایی که سرمایه گذاری کردند، اقبال به خرید این صندوق‌ها حتما بیشتر می‌شود و می تواند تاثیراتی نیز در بازار بورس داشته باشد.
* چالش‌های اصلی این نوع صندوق سرمایه‌گذاری چیست؟
اگر بخواهیم یک آسیب شناسی چندساله نسبت به این صندوق‌ها داشته باشیم، اولین موضوع ساختار این صندوق‌ها در فرابورس است. یکی از الزامات فرابورس این است که مدیر و متولی این صندوق‌ها باید یک نهاد مجوز دار از بورس باشد. نحوه یافتن این نهاد مالی، توافقات با آن، عدم شناخت آن ها از صنعت سرمایه‌گذاری خطر پذیر و تعیین کارمزدی که برای این نهاد مالی اصلا جذاب نیست یک گره و پیچیدگی عجیبی در سرمایه گذاری‌های این صندوق‌ها ایجاد کرده است.
برخی از صندوق‌های جسورانه فعلی به خاطر این موضوع اصلا نتوانستند تا کنون سرمایه گذاری کنند. به جهت نوپا بودن این صنعت در کشور آسیب بعدی از ناحیه نیروی انسانی متخصص است. علی رغم تلاش هایی که صندوق نوآوری و معاونت علمی در موضوع آموزش و پرورش نیرو برای این حوزه انجام دادند هنوز خلاء جدی وجود دارد. نکته بعدی به نظر می‌رسد ارزش گذاری شرکت‌های سرمایه پذیر است که به دلایل مختلف اعم از رقابت، تخصص و... و. غیر واقعی انجام می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که سال‌های بعدی این صندوق‌ها نتوانند سهام این شرکت‌ها را بفروشند و بازده مناسبی به سهامداران خود بدهند.
* چه فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاران دارد؟
در کنار این آسیب‌ها، این صندوق‌ها فرصت بسیار مغتنمی است جهت حمایت و سرمایه گذاری از جوانانی که محصولاتی در موضوعات و تکنولوژی‌های جدید توسعه می‌دهند. این صندوق‌ها می‌توانند با انتخاب درست در سرمایه گذاری و سپس با راهبری مناسب شرکت‌های دانش بنیان، فناور و خلاق علاوه بر کمک به رشد و توسعه آنها، با سود حاصل توسعه این شرکت‌ها بازده مناسبی نیز به سهامداران خود بازگردانند.
* کمی هم به صندوق جسورانه سپهر یکم بپردازیم...
صندوق جسورانه سپهر یکم با نماد سپهر در بازار فرابورس ایران در آذرماه ۱۴۰۰ شروع به فعالیت کرده است. این صندوق به جهت مبلغ تادیه شده و هم تعداد سرمایه گذاری و عملکرد مناسب در بازدهی جزو صندوق‌های خوب محسوب می‌شود. حوزه تخصصی سرمایه گذاری صندوق شامل صنایع خلاق، گردشگری، بازی‌های رایانه‌ای، پویا نمایی و فناوری اطلاعات است. اندازه این صندوق ۱،۰۰۰ میلیارد ریالی است که تا کنون ۶۰۰ میلیارد ریال آن از طریق پذیره نویسی در فرابورس تادیه شده است. حوزه هنری انقلاب اسلامی، صندوق نوآوری و شکوفایی، صندوق پژوهش و فناوری سپهر و شرکت نشر الکترونیک ایران سهامداران ممتاز این صندوق هستند. تا کنون در ۴ شرکت (۳ شرکت دانش بنیان و یک شرکت خلاق) سرمایه گذاری قطعی انجام گرفته و سرمایه گذاری در یک شرکت دانش بنیان دیگر هم مصوب شده و در حال عقد قرارداد هستیم. ارزش تعهدی این سرمایه گذاری‌ها برابر با حدود ۶۰۰ میلیارد ریال است.
- نگین عظیمی - خبرنگار
- شماره ۵۲۸ هفته نامه اطلاعات بورس