به گزارش صدای بورس، در دهه‌های گذشته، از ابزارهای نوین زیادی در بازار سرمایه رونمایی شده، اما صندوق‌های تازه نفس خصوصی (PE)که برای تامین مالی شرکت‌های نوپا و استارت‌آپ وارد بازار پرالتهاب سرمایه شده‌اند، هر چند در رده صندوق‌های پر ریسک قرار می‌گیرند با تشکیل یک سبد سرمایه ثابت شروع به فعالیت می‌کنند. به بیانی دقیق‌تر، سرمایه‌گذارانی که سرمایه‌شان را در سبد صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی قرار داده‌اند از سهام شرکت‌های خصوصی و کسب‌وکارهای تحت حمایت یا تملک صندوق آگاهی پیدا می‌کنند.
در این صندوق‌ها سازوکاری طراحی شده تا میزان نقدشوندگی سرمایه‌گذارانی که می‌خواهند واحدهای صندوق را بفروشند افزایش‌یافته و براحتی بتوانند معاملاتشان را انجام دهند. بنابراین سرمایه‌گذاران بیشتری حاضر به سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها هستند. هرچند این نوع صندوق‌ها از نوع قابل معامله و پذیرش شده در بورس هستند، اما عملا شبیه شرکت سرمایه‌گذاری با سبد دارایی غیر بورس عمل می‌کنند. همین تفاوت مدل سرمایه‌گذاری و مدل ارزشگذاری این صندوق‌ها را متمایز می‌کند.
این صندوق‌ها که نزدیک به ۳ سال از عمرشان می‌گذرد، جدای از چالش تضاد منافع بین مؤسسان و سرمایه‌گذاران خرد که صندوق‌ها را از مسیر اصلی خود دور کرده، از ویژگی‌های قابل توجهی برخوردارند که مهم‌ترین آن کمک به تشکیل سرمایه و تأمین مالی شرکت های غیربورسی و غیرپذیرش شده، فرآیند خصوصی‌سازی و مولدسازی شرکت‌ها و خروج از بنگاه‌داری صندوق‌های بازنشستگی و بانک‌هاست.
صندوق‌های نوپایی به نام (PE)
صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی سهام(PE) از سال ۹۷ در بازار سرمایه شکل گرفتند. هرچند شاهد حضور صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی با استراتژی جسورانه (VC) در بازار سرمایه بودیم اما فعالیت این صندوق‌ها از سال ۹۷ آغاز شد.
عارف علیقلی پور، کارشناس بازار سرمایه در این باره توضیح داد: صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه نیز از نوع صندوق خصوصی است اما رویکرد و راهبرد مدیریت دارایی این صندوق‌های جسورانه متمرکز و محدود به شرکت‌های استارت‌آپی و دانش بنیان است که احتمال موفقیت و عدم موفقیت شرکت‌های هدف صندوق با نرخ متفاوتی از سایر شرکت‌ها محاسبه و لحاظ می‌شود. وی افزود: بعد از تصویب و ابلاغ دستورالعمل صندوق‌های خصوصی توسط هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، فعالان و متخصصان حوزه سرمایه‌گذاری خصوصی شروع به تأسیس این صندوق‌ها کردندکه اولین صندوق مجوز فعالیت خود را سال ۹۹ از سازمان بورس دریافت کرد و صندوق‌های بعدی در سنوات بعدی تأسیس شدند. جزئیات صندوق‌ها به شرح جدول زیر است.
امکان سرمایه‌گذاری بر سهام شرکت‌های غیر سهامی عام
علیقلی پور تاکید کرد: مطابق با اساسنامه، این صندوق‌های سرمایه‌گذاری امکان سرمایه‌گذاری بر روی سهام شرکت‌های غیر سهامی عام را دارند. به عبارتی، این صندوق‌ها در بازار سهام غیربورس یا پذیرش شده می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند. در نتیجه این صندوق‌ها مدل درآمد زایی و کسب بازدهی متفاوت از صندوق‌های اوراق بهاداری متعارف دارند.
هرچند این نوع صندوق‌ها از نوع قابل معامله و پذیرش شده در بورس هستند، اما عملا شبیه شرکت سرمایه‌گذاری با سبد دارایی غیر بورس عمل می‌کنند. همین تفاوت مدل سرمایه‌گذاری و مدل ارزشگذاری این صندوق‌ها را متمایز می‌کند.
برای مثال، این صندوق‌ها با هدف و راهبرد تغییر و تحول یا بهره گرفتن از رشد شرکت اقدام به سرمایه‌گذاری در یک شرکت هدف می‌کنند و باتوجه به برنامه خروجی از سرمایه‌گذاری که دارند در یک بازه زمانی مناسب نسبت به آن اقدام می‌کنند. در نتیجه این صندوق‌ها معیاری به عنوان ارزش روز دارایی‌ها(Nav) مفهوم ندارد و سرمایه‌گذاران بایستی نسبت به ارزشگذاری دارایی پایه این صندوق‌ها اقدام کنند. از این رو، نمی‌توان مشابه با صندوق‌های سرمایه‌گذاری اوراق بهاداری بازدهی این صندوق‌ها را از اختلاف بین nav در یک بازه تاریخی محاسبه کرد.
مزایای صندوق‌های خصوصی
از نگاه این کارشناس بازار سرمایه، عمده مزایای این صندوق‌ها را می‌توان به ۵ گروه تقسیم کرد:
۱-کمک به تشکیل سرمایه و تأمین مالی شرکت های غیربورسی و غیرپذیرش شده: در واقع با توجه به امکان سرمایه‌گذاری این صندوق در سهام شرکت‌های غیر بورسی، عملا این صندوق‌های امکان تشکیل سرمایه در اقتصاد کشور را تقویت و به تأمین مالی بلند مدت شرکت‌ها کمک می کنند.
۲- تحول و انتقال تجربه به شرکت‌های با اندازه متوسط: با توجه به نوع سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها که از نوع مشارکت در سهام شرکت و ورود به ترکیب سهامداری شرکت‌های هدف صندوق است، با توجه به این راهبرد، مدیریت شرکت‌های هدف با توان راهبری مالی بالاتری همراه خواهد بود.
در اصل مدیر صندوق خصوصی بدلیل تمایل خروج از سرمایه‌گذاری بدنبال ایجاد زیرساخت‌های در شرکت هدف با نیت بهبود فرآیندهای کاری و مالی و اصلاح ساختار مالی و بهینه کردن آن دست به اقدامات تحولی و توسعه ای می زند که بتواند اهداف کسب و کار و رشد را در شرکت محقق کنند. همین موضوع باعث انتقال دانش و تجربه مدیریتی به شرکت‌های بااندازه متوسط یا خرد می‌شود که به پایداری کسب و کارها در این مقطع از رشد می‌انجامد.
۳- کمک به فرآیند خصوصی سازی و مولد سازی شرکت‌ها: یکی از بهترین ابزارهای خصوصی سازی و مولد سازی در شرکت‌های زیر مجموعه دولتی یا نهادهای وابسته به آن استفاده از ظرفیت صندوق‌های خصوصی سهام است. در واقع این صندوق‌ها می‌تواند برای دوران‌گذار این شرکت‌ها و بهبود عملکردی مورد استفاده قرار گیرند و با بهبود این شرکت‌ها بدلیل داشتن تجربه و توان مدیریتی مدیران صندوق‌های خصوصی باعث تسهیل عرضه این نوع شرکت‌های در بازارهای معاملاتی رسمی شوند. به عبارتی فاصله بین پذیرش در بازارهای رسمی اوراق بهادار و تأمین مالی شرکت در شرایط حال حاضر توسط این صندوق‌ها امکان پذیر است.
۴- کمک به خروج از بنگاه داری صندوق‌های بازنشستگی و بانک‌ها: مهم ترین دغدغه صندوق‌های بازنشستگی جهت انتقال ثروت بین نسل‌های بعدی، سرمایه‌گذاری مستقیم در شرکت‌های مختلف با هدف کسب بازدهی حقیقی مثبت است. اما این هدف با ورود صندوق‌ها یا بانک‌ها به شرکت به دردسر و هزینه‌های بنگاه داری تبدیل می‌شود. یکی از بهترین استراتژی‌ها برای این صندوق‌ها و بانک تخصیص منابعی از خود به حوزه سرمایه‌گذاری خصوصی با مدل صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی است. با عنایت به الزام صندوق‌ها به خروج از سرمایه‌گذاری در پایان عمر صندوق، عملا منابع صندوق‌های بازنشستگی و یا بانک‌ها برای بلند مدت در شرکت‌های هدف باقی نمی ماند و با خروج صندوق خصوصی از سرمایه‌گذاری خود، منابع برای سرمایه‌گذاری در فرصت‌های جدید مهیا می‌شود و درکنار این موضوع حفظ ارزش دارایی‌های صندوق نیز محقق می‌شود.
۵- تکمیل ابزارهای تأمین مالی: تأمین مالی به عنوان یک فرآیند خود شامل زنجیره‌های متعددی است. از بازه زمانی که یک شرکت تأسیس می شود تا عرضه عمومی سهام آن شرکت در بازارهای رسمی نیازمندها و شرایط خاص برای شرکت در حوزه تأمین مالی وجود دارد. به عبارتی صندوق‌های خصوصی حلقه مفقوده تأمین مالی از نوع سهام برای شرکت‌های غیربورسی را تکمیل می‌کنند. به این گونه که شرکت‌های که شرایط پذیرش شدن ندارند، می‌توانند برای بهره مند شدن از ابزار تأمین مالی سهامی، سراغ جذب سرمایه از بازار صندوق‌های خصوصی بروند و در همین راستا شاهد حضور این صندوق‌ها در هر دو بازار فرابورس ایران و بورس تهران هستیم. در واقع هر دو بورس بدنبال ایجاد و تکمیل زنجیره تأمین مالی در بستر بازار سرمایه بوده‌اند.
- سیمین فهیمی - خبرنگار
- شماره ۵۲۹ هفته نامه اطلاعات بورس