به گزارش صدای بورس، کارگزاری اعتبار تابان در تابستان ۱۴۰۱ مجوز فعالیت خود را کسب کرد و در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسید. حدود ۵ ماه است که فعالیت معاملاتی خود را در بورس‌های سه گانه اوراق، کالا و انرژی آغاز کرده است و در همین مدت با اعتماد سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه نسبت به تیم مدیریتی این شرکت کارگزاری توانسته است جایگاه قابل توجهی را در صنعت جلب کند. در این رابطه با مهدی رباطی مدیر عامل کارگزاری اعتبار تابان گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
* کمتر از یک سال از فعالیت اعتبار تابان می‌گذرد اما توانسته در این مدت اعتبار خوبی کسب کند، در این باره توضیح دهید.
صنعت کارگزاری همچون سایر صنعت خدمات مالی در ایران از جمله سبدگردانی، مشاوره و سایر حوزه‌ها خلاءهای بسیار جدی دارد که تاکنون و در عمر بازار سرمایه ایران به آنها پرداخته نشده است و سبد خدماتی که به فعالان این بازار باید ارائه شود هنوز در قسمت‌های متعددی خالی است. از روز اول رسالت خود را براین گذاشتیم تا این خلاءها را پر کنیم و خدمات با کیفیتی را به مشتریان خود ارائه دهیم، صادقانه با مشتریان تعامل داشته و در شرکت کارگزاری اعتبار تابان خلق ارزشی داشته باشیم که منجر به ارزش افزوده برای مشتریان نیز بشود. مشتری هوشمند است و تشخیص می‌دهد کجا می‌تواند بهره مندی بیشتری داشته باشد و همین موضوع باعث شده است که موفقیت‌های جدی برای شرکت کارگزاری اعتبار تابان و تیم جوان آن به وقوع بپیوندد، این شروع کار این مجموعه است و ظرف سال‌های آینده با برنامه‌هایی که در جهت توسعه خدمات دهی به فعالان بازار سرمایه داریم به جایگاه‌های بالاتری خواهیم رسید تا بهترین و بالاترین سطح خدمات را به مشتریان خود ارائه کنیم.
* بیشترین حجم فعالیت‌تان در کدام حوزه متمرکز است؟
بسیاری از شرکت‌های کارگزاری در تمام بورس‌ها به طور جدی فعال نیستند و در واقع ویترین خدمات دهیشان به مشتریان ناقص است. از ابتدای فعالیت بنا را بر این گذاشتیم که در تمام بورس‌ها و بازارهای فعال در بازار سرمایه کشور حضوری جدی و پررنگ داشته باشیم و به همین دلیل هم در حال حاضر شاید برخلاف آنچه بسیاری از شرکت‌های کارگزاری برنامه ریزی می‌کنند که صرفا متمرکز بر بورس اوراق بهادار و شرکت فرابورس ایران و معاملات در این دو بازار هستند، اعتبار تابان در بورس کالا و انرژی فعالیت پررنگ‌تری در شروع فعالیت داشت و به تدریج در بازار اوراق با معرفی خدمات به تدریج در حال خدمات دهی به مشتریان است و در حال حاضر در تمام بورس‌ها به طور جدی حضور داشته و تمرکزمان به طور متوازن بر تمامی بازارها بوده و هست.
* درباره خدمات متنوع سامانه‌های معاملاتی کارگزاری اعتبار تابان توضیح دهید.
از ابتدا در کارگزاری اعتبار تابان بنا را براین گذاشته بودیم که خدمات با بالاترین خدمات ارائه شود و خلاءها پوشش داده شود. ازجمله در حوزه بازار مشتقه در چارچوب مقررات و قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار سعی کردیم بالاترین سطح خدمات دهی هم در حوزه معاملات و هم در حوزه سامانه‌های معاملاتی و هم حوزه مشاوره به مشتریان حضور داشته باشیم، در بازار کالا و انرژی نیز به همین شکل سعی این بوده که بهترین نوع خدمات معاملاتی و خرید و فروش در بهترین مضنه‌های قیمتی را برای مشتریان خود داشته باشیم و بالاترین سرعت در خدمات مالی را ارائه دهیم.
در حوزه بورس اوراق بهادار نیز یکی از خلاءهای جدی که در بازار سرمایه وجود دارد که بخشی از آن به قوانین حاکم بر بازار برمی‌گردد حوزه مشاور سرمایه‌گذاری است که فعالان بازار سرمایه، سهامداران و سرمایه‌گذاران مشاوره‌های دقیق به روز و قابل اتکایی را از نهادهای مالی برای کسب سود و حفظ سرمایه خودشان در بازار دریافت نمی‌کنند. یکی از حوزه‌هایی که از روز اول به طور جدی روی آن تمرکز داشتیم حوزه مشاوره سرمایه‌گذاری بوده و برنامه‌های متنوع و متعددی را نیز تدارک دیدیم و بخشی از آن نیز اجرایی شده که در حال حاضر مشتریان کارگزاری اعتبار تابان از آن بهره‌مند می‌شوند.
حوزه بعدی که مورد توجه بوده و در کارگزاری اعتبار تابان به طور جدی در حال پیاده سازی است بحث توسعه جغرافیایی شعب و خدمات‌دهی کارگزاری است که در همین ۶ -۵ ماه شروع فعالیت شرکت در ۱۰ استان کشور شعبه تاسیس کرده‌ایم و برنامه داریم تا در مدت یک‌سال آینده حضور جدی در اغلب استان‌های کشور برای خدمات‌دهی به مشتریان خود را داشته باشیم.
مورد بعدی که کیفی است بحث صداقت و تعهدی است که به مشتریان خود داریم. در بیزنس و کسب و کار برای اینکه موفق باشید و سود کسب کنید باید دو محور را همواره مورد توجه قرار دهید اول اینکه آن کسب‌وکار صرفه اقتصادی داشته باشد و دوم اینکه اعتماد و امنیت متقابل برای خدمات دهنده و خدمات گیرنده وجود داشته باشد، همواره شعارمان این بوده و هست که اعتبار تابان خانه فعالان بازار سرمایه هست و می‌توانند آن را به عنوان محل کسب‌وکار خود ببینند و شریک تجاریمان باشند، می‌توانند روی این حساب کنند که توافقات، قول و قرار و برنامه‌های تجاری که در این مجموعه تعریف می‌شود قابل اتکا بوده و می‌توانند بر اساس آن برنامه‌ریزی کرده و فعالیت خود را در بازار سرمایه انجام دهند.
نکته بعدی که از ابتدا برروی آن تمرکز داشتیم بحث زیرساخت‌های آی‌تی مجموعه برای خدمات دهی به مشتریان است که بخش جدایی ناپذیر از هر کسب‌وکاری در این دوره‌ای که در آن زندگی می‌کنیم است. کارگزاری اعتبار تابان از ابتدا برنامه OMS اختصاصی خود را داشته، به زودی و شاید تا پایان سال یا بهار سال آینده به مرحله بهره برداری آزمایشی برسد و مشتریان کارگزاری خواهند توانست در OMS اختصاصی کارگزاری معاملات آنلاین خود را انجام دهند. همچنین باشگاه مشتریان متفاوتی را برنامه ریزی و طراحی کرده‌ایم که به زودی برای مشتریانمان رونمایی می‌شود و در بستر شبکه‌های اجتماعی ربات و خدمات هوشمندی را طراحی کردیم، همچنین در حوزه CRM که مشتریان می‌توانند در سریع‌ترین زمان ممکن بدون اتلاف وفت و از دست دادن فرصت‌ها از آن بهره‌مند شوند. این چند حوزه که در بورس‌های مختلف اشاره شد تمرکز اصلی مجموعه برای توسعه خدمات دهی به مشتریان است و فقدان‌های جدی بوده که فکر می‌کردیم در بازار سرمایه وجود دارد، به تدریج کیفیت و کمیت خدمات را در این حوزه‌ها افزایش خواهیم داد.
* شورای عالی بورس در یک مصوبه برخی مصادیق دستکاری و ایجاد قیمت‌های کاذب را تعیین کرده است. در این باره چه نظری دارید؟
این ابلاغیه کلیاتی است که نه می‌توان آنها را تایید کرد و نه رد زیرا موضوعات کیفی بیان شده بود که قابلیت تفسیر به رای دارند و بستگی به مجری، قانون‌گذار یا شخصی که در صندلی و جایگاهی نشسته است که بخواهد آن را تخلف یا انحراف از قانون تشخیص دهد و چگونه آن را تفسیر کند، دارد. به طور کل این مدل قانون‌گذاری و ابلاغیه‌ها طبق تجارب کمکی به بازار سهام نخواهد کرد و اگر بخواهیم به شفافیت بازار سرمایه کمک کنیم با توجه به تجربه کشورهای توسعه یافته که بورس‌های پیشرفته نیز دارند، مصادیق کاملا مشخص و شفاف است و قابلیت کمی‌سازی دارد و هر فردی در بازار سهام فعال است می‌تواند بفهمد که با آن معیارها چه مقدار فاصله دارد. در غیر این صورت این مدل بخشنامه‌ها و ابلاغیه‌ها تا الان نشان داده است که نتوانسته به بازار سرمایه کمک کند و احتمالا آنچه که اخیرا مشاهده کردیم در همین راستا خواهد بود و بعید است بتواند به شفافیت بازار سهام کمکی کند به ویژه وقتی بیشترین تزریق بی‌اعتمادی و عدم شفافیت به بازار سرمایه را از طرف دولت داریم و می‌دانیم شورای عالی بورس نیز نهاد منصوب دولت است، این تضاد موجود با آنچه ابلاغ شده بود صرفا کلیاتی است که نیازمندیم قبل از اینکه به آنها بپردازیم موارد بسیار مهمتری در خصوص ارکان بازار سرمایه نوع انتخاب اعضای شورای عالی بورس، جایگاه آن و جایگاه بازار سرمایه در کلیت سیاست‌گذاری کشور را شفاف کنیم و بعد به مواردی همچون ابلاغیه‌هایی در خصوص موارد دستکاری بازار سهام و ابهامات معاملاتی بپردازیم.
* در رابطه با بحث هوش مصنوعی در این صنعت بیشتر توضیح دهید.
خروجی‌های موج ۵۰ سال اخیر تکنولوژی در دنیا شامل هوش مصنوعی، ارز دیجیتال و سایر محصولات و خدمات تسهیل کننده زندگی بوده است. و تقریبا ۴-۳ سالی است که در حوزه‌های مختلفی از جمله در حوزه آنالیز بازار سهام و دادن مشاوره سرمایه‌گذاری به مشتریان، در حوزه خدمات رسانی به مشتریان در بخش CRM و سرعت دریافت خدمات مشتریان و حوزه‌هایی که سازمان با مصرف کننده نهایی در ارتباط است می‌تواند به سازمان کمک کند. به دنبال این هستیم که در این حوزه‌ها از هوش مصنوعی استفاده کنیم و در حال حاضر در قسمت مشاوره سرمایه‌گذاری به طور جدی از این ابزار استفاده می‌کنیم و سعی بر این داریم تحلیل‌هایی که به مشتریان خود خروجی می‌دهیم از جدید ترین ابزارها و متدهایی باشد تا بتوانیم بهترین ابزار آنالیز بازار سرمایه را برای مشتریان خود داشته باشیم.
* وضعیت صنعت کارگزاری کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید. چالش اصلی این صنعت چیست؟
صنعت کارگزاری همچون سایر نهادهای کشور چالش‌های بسیار جدی دارد. اولا این صنعت تک محصولی است، ظرف سالیان گذشته این موضوع پررنگ‌تر شده و خروجی آن این بود که کلیت بازار سرمایه و توسعه آن لطمه خورده است. در سال‌های گذشته به این شدت رگولاتوری روی نهادهای مالی وجود نداشت. نهایتا یک شرکت کارگزاری وجود داشت که به صورت واسط بین مشتری و بازار سرمایه عمل می‌کرد و انواع خدمات مشاوره مدیریت دارایی و مدیریت سهام و سایر موضوعات را انجام می‌داد. در سنوات گذشته سازمان بورس و اوراق بهادار به این سمت حرکت کرد که این حوزه‌ها را از هم تفکیک کند که برای بسیاری از فعالان بازار سرمایه مبهم بود و هنوز هم هست که حوزه خدمات دهی به مشتریان و بردن آنها درنهادهای مالی جدای از هم و مجوزدهی‌های مختلف و پی‌درپی چه نفعی برای بازار سرمایه، توسعه آن و مشتریان داشته است. در حال حاضر از مهمترین چالش‌های صنعت کارگزاری این است که صنعت کارگزاری صرفا تک‌محصولی مبتنی بر دریافت کارمزد معاملات بوده، اختیار مشاوره سرمایه‌گذاری، مجوزهای مشاوره سرمایه‌گذاری، اختیار مدیریت دارایی و مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری از این صنعت گرفته شده و این صنعت با این چالش جدی مواجه است و به عبارتی شرکت‌های کارگزاری می‌توانند به مشتریان خدمات ارائه دهند که در قالب گروه مالی فعالیت کنند و مجوز شرکت سبدگردان و مشاوره سرمایه‌گذاری نیز داشته باشند. این چالش پیامدهای بعدی دارد از جمله اینکه رشد و افت سود این صنعت به طور مستقیم و با ضریب ارتباطی بالای ۹۵ درصد وابسته با وضعیت رونق و رکود بازار سرمایه است یعنی وقتی حجم معاملات بالا می‌رود این صنعت می‌تواند هزینه‌های خود را پوشش دهد و زمانی که ارزش معاملات پایین بیاید این صنعت زیانده می‌شوند. پیامد بعدی آن این است که به دلیل اینکه با این شرایط حاشیه سود صنعت به شدت افت می‌کند شرکت‌های کارگزاری به عنوان خط اول ارتباطی بازار سرمایه با مشتری امکان توانمندی مالی را از دست می‌دهند که بتوانند خدمات خود را توسعه دهند و سرمایه‌گذاری جدید روی محصولات جدید از جمله آی‌تی بیس داشته باشند. در نتیجه و در نهایت کلیت بازار سهام و سرمایه‌گذاران متضرر می‌شوند چراکه از دریافت خدمات جدید و با کیفیت محروم می‌شوند. چالش بعدی مساله تعداد بالای مجوزها در صنعت کارگزاری است. شاید در دنیا بالاترین سرانه تعداد کارگزاری را با توجه به ارزش معاملات و حجم بازار سهام داریم که فقط مربوط به کارگزاری‌ها نیست و درخصوص سبدگردان‌ها و سایر نهادها نیز این اتفاق افتاده است و بحث مجوزدهی به چیزی تبدیل شده است که تاثیری برکیفیت خدمات دهی به مشتریان ندارد و صرفا خود مجوز قیمت پیدا کرده است. در حالی که باید به سمتی حرکت کرد که رگولاتوری‌های بعدی روی توانمندی شرکت‌های کارگزاری و کیفیت خدماتی که به مشتریان می‌دهند داشته باشند و بر آن اساس کارگزاران را رتبه بندی کرده و ریسکشان را بسنجند، همچنین سایر نهادهای مالی از جمله سبدگردان، تامین سرمایه، مشاوره و سایر نهادها که بیشتر باید تمرکز بر خدمات آنها و قوت مالی و کفایت سرمایه آنها باشد. در حال حاضر بیشتر مجوز گرفتن سخت است و تعداد کارگزاران زیادی در کشور وجود دارند که عملا خدمت خاصی نیز به مشتریان ارائه نمی‌دهند. چالش دیگر این صنعت مباحث پولی و بانکی و خدمات اعتباری است که به مشتریان خود ارائه می‌دهند و با توجه به سیاست‌های شدید انقباضی که بانک مرکزی وضع کرده است و یکی از پیامدهای آن رکود اقتصادی دامنه‌دار در کشور بوده، صنعت کارگزاری نیز از این موضوع مستثنی نیست، حجم و حد تسهیلات اعتباری که به شرکت‌های کارگزاری اعطا می‌شود به شدت در سیستم بانکی تحت فشار است و نتیجه آن باعث می‌شود که با رکودی در کلیت بازار سرمایه و صنعت کارگزاری مواجه شویم. یکی از موضوعاتی که سیاست‌گذار بازار سرمایه و سازمان بورس و اوراق بهادار باید به آن توجه جدی داشته باشد این است که جنس صنعت کارگزاری با صنایعی مثل سبدگردان، مشاور سرمایه‌گذاری یا تامین سرمایه متفاوت است. صنعت کارگزاری خط اول ارتباطی فعالان بازار با بازار سهام است و اگر این صنعت تقویت نشود و برنامه ای برای توسعه کیفیت خدمات دهی در این صنعت وجود نداشته باشد در نهایت رشد و توسعه بازار سرمایه وکلیت این بازار با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.
* با توجه به این که تنها منبع درآمد کارگزاری‌ها کارمزد معاملات است آیا می‌توان منابع دیگری را برای درآمدزایی کارگزاری‌ها در نظر بگیریم؟
در حال حاضر خیر. زیرا تنظیم‌گری‌های سازمان بورس و اوراق بهادار و قوانین و مقررات در ۱۰ سال گذشته به شکلی تغییر کرده که شرکت‌های کارگزاری جز در بحث کارمزد معاملات نمی‌توانند کسب درآمد داشته باشند و فعلا شرایط به این شکل است که این صنعت کاملا تک محصولی به حیات خود ادامه می‌دهد.
* از دیدگاه شما تداوم عرضه کالاهایی همچون سیمان و فولاد در بورس کالا اقدام مثبتی برای این صنعت است.
در گذشته به صورت تئوریک می‌گفتیم که توسعه بورس کالا به نفع اقتصاد کل کشور است یعنی اگر بورس پیشرفت کند چه در کالا و اوراق، مصرف کننده و تولید کننده بیشتر منتفع می‌شوند، شفافیت در اقتصاد بیشتر شده و تامین مالی تسهیل می‌شود. ۳ - ۲ سال قبل که این مسائل را مطرح می‌کردیم خرده می‌گرفتند که چون ذینفع هستید این موارد را بیان می‌کنید و اگر دولت قیمت‌گذاری کند و قیمت‌گذاری دستوری باشد جلوی رشد قیمت و تورم گرفته می‌شود. تجربه نشان داد که در همان دوره کوتاه که کالایی مثل خودرو در بورس کالا عرضه شد و یا سیمان و فولاد، قیمت‌ها بسیار متعادل‌تر بودند و اینطور نبود که با جهش‌های شوکه کننده مواجه شویم. سازوکار عرضه و تقاضا شفاف بود تولید کننده بیشتر منتفع می‌شد (زیرا الان تولید کننده مجبور است کالای خود را به دلیل قیمت‌گذاری دستوری به نصف قیمت بازار بفروشد و مصرف کننده نیز خیلی گرانتر آن را بخرد) و در نهایت با پدیده کمبود کالا مواجه می‌شوید و در دوره‌ای سیمان یا فولاد و ... نایاب می‌شود. ولی سازوکار بورس کالا در شرایط فعلی اقتصاد که با تنگنای عرضه مواجه هستیم درنهایت سازوکاری بود که در عمل به همه ثابت شد می‌تواند جلوی کمبود کالا را بگیرد و تولید کنند بیشتر منتفع باشد و در نهایت قیمت نیز متعادل‌تر شود تا هم تولید کننده و هم مصرف کننده راضی باشند. و قطعا سیمان، فولاد و سایر محصولات نیز از این موضوع مستثنی نیستند و تازمانی که شرایط اقتصاد ایران اینگونه است و مشکل عرضه و سرمایه‌گذاری و تولید داریم و تا زمانی که سازوکار شفافی برای فروش آزاد محصولات توسط تولید کنندگان وجود ندارد. بهترین سازوکار میانه‌ای که به نفع مصرف کننده و تولید کننده باشد قطعا عرضه در بوس کالاست.
* با توجه به چالش‌هایی که مطرح کردید، پیش‌بینی شما از وضعیت صنعت کارگزاری و بازار سرمایه در آینده نزدیک چگونه است؟
به سمتی حرکت خواهیم کرد که این صنعت برای بسیاری از فعالان آن صرفه اقتصادی نخواهد داشت و به عبارتی عدم تعادل تعدادی در شرکت‌های کارگزاری برطرف می‌شود و بسیاری از شرکت‌های کارگزاری خاتمه فعالیت خواهند داد و قطعا تعداد کارگزاری‌ها نسبت به الان به تدریج کم خواهد شد. اگر گزارش‌های اقتصادی و آنالیزهایی که روی صنعت انجام شد را مشاهده کنید صنعت کارگزاری در بازه‌های ۱۰ ساله عموماً صنعتی است که یا زیانده است و یا در حاشیه سود نرخ بانکی فعالیت می‌کند در نتیجه زمانی که سرمایه‌گذار یا سهامدار شرکت به جمع بندی برسد که ادامه فعالیت شرکت توجیهی ندارد قطعا ادامه حیات نخواهد داد. در سال‌های گذشته شرکت‌های کارگزاری می‌توانستند کسری خود از کارمزد معاملات را به اشکال دیگری جبران کنند که با توجه به بسته شدن آن مجراها عملا به سمتی خواهیم رفت که بسیاری از کارگزاری‌ها به این نتیجه می‌رسند که ادامه حیاتشان توجیه اقتصادی نخواهد داشت و یا به سمت ادغام و یا فروش و یا انحلال می‌روند. در ادامه نیز شرکت‌هایی می‌توانند به فعالیت خود ادامه داده و کسب سود داشته باشند که اصول بیزنس و خدمات‌دهی حرفه‌ای به مشتریان و اصول درک از جنس بازاری که با مشتری نهایی در ارتباط است را بدانند و خدمات و محصولات خود را متناسب با آن طراحی کنند و سهم بازاری را کسب کنند که بتواند در نوسانات ارزش سرمایه‌ای بازار سهام و رونق و رکودهای این بازار به شکلی عمل کند که در هر حالتی توجیه فعالیت کارگزاری وجود داشته باشد.
- ساره صابری - خبرنگار
- شماره ۵۳۱ هفته نامه اطلاعات بورس