به گزارش صدای بورس،عرضه اولیه IPO یعنی شرکتی سهام خود را برای اولین بار در بورس اوراق بهادار عرضه کند. یکی از مهمترین مزایای عرضه اولیه، تأمین سرمایه برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید یا توسعه و رشد یک کسب‌وکار قدیمی است. عرضه اولیه به دلیل ارزش‌گذاری سهم با قیمتی کم‌تر از ارزش واقعی آن، باعث ایجاد تقاضای زیادی برای خرید از جانب سرمایه‌گذاران می‌شود.
لغو عرضه‌های اولیه تا پیش از سال ۱۳۹۹ چندان مرسوم نبوده است اما از سال ۹۹ با انتقادها و توجیه اینکه بازار سرمایه نیاز به تقویت شدن دارد به مراتب بیشتر از گذشته اعلام و اجرا شد. طبق آمار در سال ۱۳۹۹ تعداد ۲۷ عرضه اولیه، سال ۱۴۰۰ تعداد ۱۷، سال ۱۴۰۱ تعداد ۲۱ و در سال جاری تا انتهای بهمن نیز ۲۰ عرضه اولیه راهی بازار سهام شد. ۲۸ بهمن‌ماه که قادر معصومی خانقاه مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس شد، در اولین اقدام عرضه‌های اولیه را تا اطلاع ثانوی لغو کرد و این تصمیم را در راستای حمایت از بازار سرمایه با توجه به شرایط کنونی اعلام کرد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد از ۸۴ عرضه اولیه ای که از سال ۹۹ تا کنون ارائه شده است تنها ۱۸ نماد نسبت به شاخص بازدهی کمتری داشته‌اند و ۶۶ نماد دیگر بازدهی‌های بالاتری را نسبت به شاخص خود به دست آورده‌اند. برخی کارشناسان این تصمیم سازمان را امری درست و لازم و برخی آن را کافی ندانسته ومعتقدند به اقدامات دیگری نیز برای کسب اعتماد سرمایه‌گذاران و رشد بازار سرمایه نیاز است.
چشم‌انداز بازار IPO در سال ۲۰۲۴
بازار جهانی عرضه‌های اولیه سهام در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ با افت چشمگیری روبه‌رو شد که مهمترین دلیل آن، همه‌گیری بیماری کرونا و بی‌ثباتی اقتصادی جهان بود. اما این شرایط در سال ۲۰۲۳ تغییر کرد و این سال در حالی پایان یافت که بخش مالی خود را برای داغ‌تر شدن بازار IPO آماده می‌کرد. بر اساس پیش‌بینی «فوربس»، در سال ۲۰۲۴ ما شاهد عرضه‌های اولیه جذابی خواهیم بود که عمدتا به بخش فناوری تعلق دارند. این مجله در گزارشی به معرفی ۵ عرضه اولیه بسیار جذاب و اثرگذار پرداخته است. این عرضه‌های اولیه، فرصت خوبی برای سرمایه‌گذاران به شمار می‌رود.
در سال ۲۰۲۳ بازار IPO اتفاقات متفاوتی را تجربه کرد. این روند نشان‌دهنده تعامل پیچیده بین فاکتورهای اقتصاد جهانی و گرایش سرمایه‌گذاران بود. در این سال، به دلیل بی‌ثباتی‌های سال ۲۰۲۲، سرمایه‌گذاران با احتیاط عمل و با دیده تردید به عرضه‌های جدید نگاه می‌کردند.
در سال ۲۰۲۳ چند شرکت به دلیل عرضه اولیه سهام خود متمایز شدند. به عنوان مثال، عرضه اولیه سهام شرکت Nextracker با استقبال زیادی روبه‌رو شد و بسیار مورد توجه قرار گرفت. ارزش سهام این شرکت به دلیل مدل تجاری قوی، فناوری خلاقانه و وضعیت مالی خوب، در زمان عرضه اولیه بیش از ۲۵ درصد افزایش را ثبت کرد. در مقابل، ارزش سهام شرکت Instacart که در زمان عرضه اولیه معادل ۴۲ دلار بود، در پایان سال به ۲۳ دلار سقوط کرد. گرچه چشم‌انداز بازار IPO در سال ۲۰۲۴ همچنان محتاطانه تصویر می‌شود اما بسیاری از تحلیلگران معتقدند که این بازار به دلیل رونق چشمگیر بخش فناوری در سال جاری با وضعیت بهتری روبه‌رو خواهد شد. البته نگرانی‌هایی نیز وجود دارد که از مهمترین آنها می‌توان به افزایش نرخ بیکاری و بالا ماندن نرخ‌های بهره اشاره کرد. نرخ‌های بهره بالا، چالش بزرگی برای رشد فعالیت کسب‌وکارها و اعتماد سرمایه‌گذاران به شمار می‌روند.
اثر کوتاه مدت لغو عرضه اولیه بر بازار سهام
مهدی رضایتی، کارشناس بازار سرمایه ضمن موقتی دانستن اثر اقدامات واحد نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، گفت: لغو عرضه اولیه شرکت‌ها تا پایان سال، فشار خروج نقدینگی از بازار را کاهش می‌دهد.
رضایتی در خصوص لغو عرضه اولیه از سوی سازمان بورس، گفت: تصمیم واحد نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، مبنی بر لغو عرضه اولیه شرکت‌ها تا پایان سال است و این اقدام با توجه به نرخ بهره بالا صورت گرفته تا قدمی در جهت عدم خروج پول از بازار سرمایه باشد. چرا که عرضه اولیه فشاری را به بازار وارد می‌کند و تا حدودی باعث حرکت بورس خواهد شد اما متداول نخواهد بود. وی افزود: تصمیم دیگر واحد نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر لغو ارسال سفارش فروش توسط بازارگردان نیز فشار از سمت عرضه بر بازار را کاهش می‌دهد. لازم توجه است که این دو تصمیم تاثیر بلندمدت و عمیقی بر بازار ندارد اما فرصتی به بازار می‌دهد که تصمیم درست تری اتخاذ و از رفتار هیجانی برای فروش جلوگیری کند. کارشناس بازار سرمایه تاکید داشت: این تصمیم به صورت کوتاه مدت و مقطعی فشار فروش را کاهش می‌دهد و تاحدودی تاثیر خود را بر معاملات روزهای آینده خواهد داشت. در مجموع این اقدام مثبت ارزیابی می‌شود اما نمی‌توان آن را تصمیم اساسی و بنیادی دانست. اما تصمیمی است که بلندمدت ادامه پیدا نمی‌کند.
با این اقدامات رونق به بورس باز نمی‌گردد؟
ابراهیم سماوی، کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه دستورالعمل‌های کوچک به تنهایی اعتمادساز نیست، گفت: بازار سرمایه نسبت به سایر متغیرها مانند نرخ بهره و سیاست‌های کنترلی دولت بیشتر ازسایر اخبار تحت تاثیر قرار می‌گیرد. سماوی افزود: خبر مبنی بر لغو عرضه اولیه شرکت‌ها که به گفته مسئولان سازمان برای حمایت از بازار سرمایه بوده و باید توجه داشت شاید در کوتاه مدت بتواند تاثیر مثبتی برجای بگذارد اما نمی‌توان انتظار داشت اعتماد از دست رفته را به بازار بازگرداند. وی ادامه داد: لغو عرضه اولیه، می تواند میزان ناچیزی از هدایت نقدینگی از سمت برخی از سهم‌ها به سمت عرضه اولیه و بازار اولیه جلوگیری کند. اما این موضوع حائز اهمیت است که تا پایان سال روزهای زیادی باقی نمانده است.
- محمدرضا شاهوردیلو - خبرنگار
- شماره ۵۳۲ هفته نامه اطلاعات بورس