بازار خودرو در تسخیر اژدهای زرد

پیش‌بینی اوضاع سال آینده بسیار سخت است چون امسال دوران عجیبی را پشت سر گذاشتیم. اوایل سال قیمت‌ها ناگهان جهش وحشتناکی کرد و برای مثال خودرو پارس تا ۷۰۰ میلیون تومان افزایش قیمت پیدا کرد. در خرداد ماه قیمت‌ها پایین آمد و بعد از مدت‌ها به نوعی ثابت ماند. سپس در دی ماه قیمت‌ها شروع به افزایش مجدد کرد و در حال حاضر هم که در حال بالا رفتن است.
با وجود اتفاقاتی که امسال افتاد، باز هم به نظر می‌رسد اوضاع بهتر از سال آینده است. در سال ۱۴۰۲ دولت طبق گفته‌های خود فروش نفت را بالا برد که البته در یکی دو سال گذشته برخی تحرکاتی ایجاد کرده بود اما به طور مشخص در امسال قیمت سبد ارزی را افزایش داد. درواقع دلار ۴۲۰۰ تومانی را حذف و آن را ۲۸۵۰۰ تومان کرد و در نتیجه قیمت دارو و سایر کالاها شش برابر شد. به طور طبیعی وقتی ارز ۴۲۰۰ به ۲۸۵۰۰ تومان می‌رسد و شش برابر می‌شود، تعرفه‌ای هم که باید به ریال پرداخت شود، شش برابر می‌شود و از طرف دیگر هم سبد ارز به شدت گران شد. در حالی که ماکسیمم قیمت ارز تقریبا در طول سال البته در خرداد ماه تا دی ماه حدود ۵۰ هزار تومان ماند، از طریق این کار متوسط قیمت ارز را بالا برد ولی ماکسیموم قیمت ارز را پایین نگه داشت و در نتیجه قیمت خودرو در عمده سال تقریبا ثابت ماند. البته این موضوع باعث شد که رکود شدید در بازار خودرو و البته بازارهای دیگر رخ دهد؛ همانطور که در حال حاضر مشاهده می‌شود که مثلا صنعت لوازم خانگی روزگار بدی را می‌گذراند و بی‌پولی مردم و رکود بازار به جایی رسیده که حتی خرید و فروش لوازم خانگی پایین آمده است چه رسد به خودرو که یک وسیله گران قیمت‌تر است.
برای سال دیگر هم راه حلی وجود ندارد؛ یعنی کل قیمت ارز به طور منطقی متناسب با تورم بالا می‌رود، تورمی هم که پیش‌بینی می‌شود، بین ۴۰ تا ۶۰ درصد است. بنابراین می‌توان انتظار داشت که قیمت دلار بین ۴۰ تا ۶۰ درصد نسبت به ۵۰ هزار تومان افزایش پیدا کند و به همان نسبت هم قیمت خودرو افزایش پیدا خواهد کرد چه خودروی داخلی، چه خارجی و چه مونتاژی فرقی نمی‌کند. حال اینکه چه زمانی این اتفاق بیفتد مشخص نیست.
به طور متوسط تورم را دیدیم اما در مقطعی خیلی جهشی بود و در مقطعی افول شدید داشتیم و سپس ثبات داشتیم ولی در مجموع آخر سال همان ۴۵ درصدی که پیش‌بینی می‌شد، روی کل قیمت‌ها رفته است. این موضوع ارتباطی هم به عرضه خودرو ندارد چون در حال حاضر خودرو به عنوان کالای سرمایه‌ای و نه کالای مصرفی دیده می‌شود. اگر هم دوباره مقدار محدودی خودرو وارد شود، به طور موقت کمی قیمت‌ها پایین می‌آید اما چون اقتصاد ما به شدت ضربه خورده به خصوص در صنعت خودرو، در مجموع ارزش ریال پایین می‌آید و در نتیجه سطح قیمت‌ها بالا می‌رود که از جمله سطح قیمت خودرو در بازار آزاد بالا می‌رود. اما قیمت همه خودروها مشابه نیستند و بعضی از خودروها بیشتر بالا می‌رود، بعضی کمتر وبعضی‌ها هم شاید پایین بیاید.
مشکل اینجاست که در حال حاضر درمورد قیمت خودرو در بازار آزاد درواقع درباره کالای سرمایه‌ای صحبت می‌کنیم و در نتیجه درمورد مقایسه بازارهای سرمایه با هم صحبت می‌کنیم، یعنی مهم است که بقیه بازارها چگونه پیش بروند همانطور در طی امسال اینگونه بود. در مقاطعی که بازارهای دیگر جذاب‌تر هستند و پول جذب می‌کند، در بازار خودرو رکود پیش می‌آید ولی اگر بازارهای دیگر شکست بخورند، این پول اضافه به سمت خودرو می‌آید که جزو جذاب‌ترین و متوسط‌ترین بازارهاست یعنی نسبت به طلا و نقره یا مسکن جذابیت‌های خاص خود را دارد.
بنابراین پیش‌بینی کارشناسان دیگر درمورد بازارهای دیگر مهم است. به نظر می‌رسد سال بعد بورس زمین بخورد به دلیل اینکه سیاست‌های دولت مبتنی به خصوص در صنعت خودرو ضد تولید بوده و به دنبال واردات است؛ آن هم با پول باد آورده‌ای که از فروش نفت به دست می‌آورد. احتمالا سرمایه از بورس خارج شده و بخشی از آن وارد بازار خودرو شود که می‌تواند باعث جذابیت بازار شود. اما از طرف دیگر درمورد خودروهای متوسط یعنی خودروهایی قیمت فعلی آنها بالای یک میلیارد است، با شکست بازار روبه‌رو می‌شود و خودروسازان ناچار می‌شوند که انواع پیشنهادات قسطی و این چنینی را مطرح کنند البته که الان هم در حال مطرح شدن است.
به نظر می‌رسد سال آینده این موضوع گسترده خواهد شد البته اگر ارز وجود داشته باشد یعنی بازار در آن منطقه راکد است و خودرو سازان برای فروش باید با هم رقابت کنند اما برعکس درمورد خودروهای ارزان قیمت اوضاع حتما خوب نخواهد بود یعنی تولید به طور نسبی نسبت به تقاضایی که وجود دارد پایین خواهد بود و همچنان برای خرید از خودروسازهای ایران خودرو و سایپا به دلیل رانت موجود صف خواهد بود.
یادآوری می‌شود در فضای تورمی معمولا اگر درآمدها ۲۰ درصد افزایش پیدا می‌کند، خرج هم ۴۰ درصد بالا می‌رود به همین دلیل به تدریج فقیرتر می‌شویم. بنابراین حجم تقاضای واقعی کالایی مثل خودرو پایین می‌آید. این است که تناقضات خیلی زیاد است و تنها چیزی که می‌توان قطعی گفت این است که تورم شدید خواهیم داشت و به نظر می‌رسد بازار عجیب و غریبی خواهیم داشت.
با توجه به اینکه واردات خودروهای لوکس هم در برنامه دولت است، مقداری در اوایل سال حداقل کاهشی خواهد بود ولی بعد از آن با توجه به اینکه به نظر می‌رسد ارزش ریال کاهش پیدا خواهد کرد، به سرعت این کاهش جبران می‌شود و قیمت آنها هم نه تنها به قیمت قبل باز می‌گردد بلکه بالاتر می‌رود.
می‌توان ادعا کرد که بازار خودرو برای سرمایه‌گذاری بلند مدت تورم را جبران کند. اما باید تاکید شود مانند چند سال گذشته سرمایه‌گذاری مطمئنی نیست چون چند سال گذشته خودرو نقدشوندگی داشت اما در سال آینده مسلم است که نقدشوندگی آن پایین می‌آید چون احتمالا تقاضای واقعی پایین بیاید. با رویه‌ای که دولت در پیش گرفت، امسال ایران‌خودرو و سایپا را زمین زد، چینی‌ها هم به سرعت در حال فتح کردن بازار خودروی ایران هستند و سال آینده به نظر می‌رسد سال فتح کامل صنعت خودرو خواهد بود مگر اینکه عملیات خصوصی‌سازی رخ دهد که با توجه به دیدگاه دولت بعید است.

• امیرحسن کاکایی - کارشناس خودرو