به گزارش صدای بورس، نگاهی به شعارهای نوروزی دو دهه گذشته نشان از اهمیت اقتصاد و تولید دارد؛ اقتصادی که سال‌های متمادی است رنگش پریده و چرخ‌های تولیدش به سختی حرکت می‌کند.
هر چند نامگذاری سال‌ها در سنوات گذشته به نام «تولید» موتورش را روشن نگه داشته اما واقعیت این است که این بخش با چالش‌های ریز و درشتی دست به گریبان است و این روزها بیش از پیش نفسش به شماره افتاده و نیازمند نسخه تازه‌تری است و با شعارهایی که همه ساله به پیشانی‌اش زده می‌شود، حالش خوش نمی‌شود.
مروری بر نامگذاری شعارهای نوروزی حاکی از آن است که از دهه ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۳ فقط ۹ سالی می‌شود که شعار هر ساله حول «تولید» چرخیده، اما با همه اینها و تاکیدهای متولیان بازهم آن دستاوردی که انتظار می‌رفت نصیب تولید وصنایعش نشده است.
بارها بعد از نامگذاری شعارهای نوروزی، مسئولان رده اول کشور از تولید و حمایتهای دولتی گفتند تا شاید شانه‌های خم شده تولید، کمی صاف شود اما تا کنون اتفاق قابل توجهی دراین باره رخ نداده است. علت چیست؟
برخی، تحریم‌ها را علت ناکامی در تحقق شعارهای تولید ذکر می‌کنند و برخی دیگر، تصمیمات خلق‌الساعه و شتابزده دولت را علت اصلی این موضوع می‌دانند. گروه دیگر اما بی‌توجهی دولت به بخش خصوصی را دلیل این موضوع ذکر می‌کنند و تاکید دارند تا زمانی که بخش خصوصی در حاشیه باشد و دولت همچنان در اقتصاد حضور داشته باشد، نمی‌توان انتظار داشت کمر تولید راست شود.
با توجه به این اظهارات به نظر می‌رسد، در سالی که به نام «جهش تولید با مشارکت مردم» نامگذاری شده، رفع موانع پیش روی تولید و کاهش تصدی دولت در اقتصاد و توجه به بخش خصوصی یکی از ضروریات است در غیر این صورت، موتور تولید از حرکت بازخواهد ایستاد.
تولید، حمایت از کار و سرمایه ایرانی
بعد از پایان سالی به نام «جهاد اقتصادی»، سال ۱۳۹۱ به عنوان اولین سال به نام «تولید و حمایت از کالای ایرانی» از سوی رهبر معظم انقلاب نامگذاری شد تا با حمایت از کالای ایرانی، تولید رنگ دیگری به خود بگیرد و شاید به همین علت بود، در این سال، مجاهدت اقتصادی و حضور جهادگونه مردم در عرصه‌های اقتصادی یک ضرورت نامیده شد تا تولید که بخش مهمی از جهاد اقتصادی است با برنامه‌ریزی و تلاش مسئولان حل شود و چالش‌هایش پایان یابد. اما با همه تاکیدها، نه تنها تحول خاصی متوجه صنعت و تولیداتش نشد بلکه اقتصاد ایران پدیده نامبارکی به نام رکود تورمی را تجربه کرد و نرخ رشد تولید که در سال ۹۰ حدود ۳۰ درصد بود در سال ۹۱ به منفی ۶.۳ درصد کاهش یافت و چشم صنعتگران به سال‌های بعد دوخته شد.
اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال
سال ۹۶ دومین سالی بود که نام تولید بر پیشانی آن نقش بست. در واقع با توجه به روند رو به رشد نرخ بیکاری در رده جوانان و فارغ التحصیلان و وضعیت نامناسب بازار کار، این سال به عنوان «اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال» نامگذاری شد تا اقتصاد مقاومتی به نقاط کلیدی و مهم اقتصاد از جمله تولید داخلی و اشتغال بویژه اشتغال جوانان نفوذ کند و مطالبه مردم و رهبری در این باره محقق شود. در این سال، قرار بود چالش‌های پیش روی تولید و اشتغال در عرصه کنونی اقتصاد ایران شناسایی و برای حل آن نسخه‌های عاجلی پیچیده شود اما علی رغم نرخ رشد اقتصادی ۳.۷ درصدی با نفت و ۴.۶ درصدی بدون نفت، بخش‌هایی از اقتصاد همچون صنایع کوچک و متوسط درگیر رکود شدند و هزینه تولید افزایش قابل توجهی یافت.
حمایت از کالای ایرانی
با توجه به اهمیت موضوع اقتصاد و معیشت مردمی و با توجه به این که اهداف مورد نظر تولید در سال‌های گذشته محقق نشد، سال ۹۷، سال «حمایت از کالای ایرانی» نام گرفت تا شاید تولید ملی با تحولات تازه‌ای روبرو شود. چرا که از نگاه رهبری، در صورت رونق تولید، مشکلات و چالش‌های اقتصادی و معیشتی و اشتغال نیز حل و فصل می‌شود. در این سال اما بنا به آنچه که معطل ماندن دو ساله «قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی» نامیده شد، شعار سال در زمینه تولید محقق نشد.
رونق تولید
از آنجا که بخش تولید به کلاف سردرگمی تبدیل شده بود و تلاش‌ها و برنامه‌ریزی متولیان برای رونق بخش تولید، بی‌نتیجه مانده بود، سال ۱۳۹۸ نیز به عنوان چهارمین سال به نام تولید رقم خورد و با توجه به اهمیت این موضوع به نام «رونق تولید» نامگذاری شد. دراین سال، همگان به تلاش برای رونق تولید در کشور فراخوانده شدند تا مشکلات این بخش مهم از اقتصاد نیز در سراشیبی قرار گیرد. در این سال نیز تولید به دلیل، نبود استراتژی برای توسعه صنعتی، بوروکراسی‌های اداری، عملیاتی نبودن و زمانبر بودن قراردادها و ضمانت نامه‌ها، برخی مصوبه‌ها و دستورالعمل‌های دست وپاگیر، مشکلات بانکی و شرایط سیاسی بین‌المللی و منطقه‌ای حاکم و نوسانات نرخ ارز و نرخ رشد منفی ۶.۵ درصدی اقتصاد نتوانست آنطور که باید وشاید رونق گیرد.
جهش تولید
انتخاب شعارهای سال به نام تولید همچنان از سوی رهبر معظم انقلاب ادامه یافت و با توجه به این که تلاش‌ها برای رونق تولید بی‌نتیجه ماند و اثر رونق تولید چندان محسوس نبود، شعار سال برای پنجمین سال متوالی به نام تولید ثبت و در سال ۱۳۹۹ به نام «جهش تولید» نامگذاری شد تا از این طریق هم گره کور مشکلات اقتصادی باز شود و هم تغییر محسوسی در زندگی مردم ایجاد شود. در این سال، اما چند اتفاق مهم رخ داد؛ شیوع بیماری کرونا در کنار روند رو به رشد نرخ تورم و تداوم تحریم‌ها و منفی شدن رشد اقتصادی نیز دست به دست داد تا شعار سال آنطور که باید وشاید محقق نشود. در واقع در این سال، تولید و تولیدکنندگان با آسیب جدی‌تری روبرو شدند و تولید بیش از پیش خوابید.
تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها
سال ۱۴۰۰، با توجه به در پیش بودن انتخابات و همچنین وجود زمینه مناسب برای شکوفایی جهش تولید و سالی حساس و تاثیرگذار در آینده کشور به عنوان ششمین سال به نام «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها» نامگذاری شد.
در این سال با تاکید رهبری قرار شد هم دولت کنونی و هم دولت آینده، با حمایتهای همه‌جانبه قانونی، دولتی و حکومتی از تولید حمایت کنند و با رفع موانع، جهش تولید به معنی واقعی را محقق کنند. در این سال رشد اقتصادی با ثبت رقم ۴.۳ درصدی برای دومین سال پیاپی مثبت شد. در این سال رشد ارزش افزوده بخش کشاورزی منفی و سطح تولید محصولات کشاورزی نسبت به سال ۱۳۹۹، به میزان ۷/ ۳ درصد کاهش یافت. رشد بخش گروه صنعت اما مثبت ۱/ ۳ درصد بود. هرچند کارنامه رشد اقتصادی در این سال مثبت بوده، اما در فصل زمستان از شدت رشد گروه‌ها کاسته شد و بهبود رشد اقتصادی نیازمند یک گشایش سیاسی و تغییر مسیر بود.
تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین
از آنجا که یخ‌های رکودی تولید در سال ۱۴۰۰ شکسته نشد، سال ۱۴۰۱ نیز به عنوان هفتمین سال به نام «تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» نامگذاری شد. در این سال، براساس آمار بانک مرکزی، شاخص کل تولیدات صنایع بزرگ کشور نسبت به سال ۱۴۰۰، به میزان ۹.۶ درصد افزایش یافت و به بیشترین سطح در طول تاریخ تولیدات صنعتی کشور رسید.
مهار تورم و رشد تولید
هر چند طبق آمارهای منتشره تولید در سال ۱۴۰۱ رشد داشت، اما بازهم نیازمند حمایت و برنامه‌ریزی از سوی دولت بود. برای همین هم سال ۱۴۰۲ به عنوان هشتمین سال بر تولید تاکید شد و شعار سال «مهار تورم، رشد تولید» نامگذاری شد. دراین سال روند رو به رشد تورم و گرانی اما ضربه زیادی به تولید زد و تولیدکنندگان را به حاشیه راند. هر چند در این سال، اقتصاد کشور درباره تحقق شعار سال، نمره قابل قبولی گرفت اما مسلما رضایت‌بخش نبود. آمارها حاکی از آن است که رشد اقتصادی در ۶ ماه اول سال ۱۴۰۲ با احتساب نفت و بدون احتساب نفت نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب با افزایش ۴.۷ و ۳.۶ درصدی همراه شد. بررسی عملکرد رشد اقتصادی بر حسب گروه فعالیت‌های اقتصادی (به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵) نشان می‌دهد رشد تولید ناخالص داخلی در ۳ ماه سوم ۱۴۰۲ حاصل تحقق رشد مثبت ارزش افزوده در تمام گروه‌های اصلی بود.
جهش تولید با مشارکت مردم
با توجه به موانع و چالش‌های پیش روی تولید و اتفاقات تلخی که بر اقتصاد گذشت، شعار سال برای نهمین سال در سال ۱۴۰۳، نیز به نام «جهش تولید با مشارکت مردم» نامگذاری شد. در این سال، از مسئولان رده اول کشور گرفته تا سایر مقامات، بر رفع موانع تولید تاکید دارند تا از این طریق هم بخش صنعت کشور رونق پیدا کند و هم فضای کسب وکار بهبود یابد.
این اظهارات در حالی است که ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری در «گردهمایی مدیران و کارگزاران دولت مردمی در راستای جهش تولید با مشارکت مردم» در سال جاری با اشاره به بیانات رهبر انقلاب و تعیین شعار محوری و کلیدی جهش تولید با مشارکت مردم در سال جاری اعلام کرده است: اقتصاد مسئله محوری کشور و تولید هسته اصلی آن است. جهش تولید، با توجه جدی مسئولان و استفاده از نیروی انسانی کارآمد جوان و ظرفیت‌های کشور حتما امکان پذیر است و با یک حرکت جهادی می‌توان اشتغال، جهش تولید، صادرات، تجارت خارجی و اقتصاد مقاومتی را فعال کرد.
رئیس جمهور در عین حال، تاکید کرده است: دولت باید موانع پیش پای تولید و فعالان اقتصادی را بردارد و با اجرای قانون رفع موانع تولید، زمینه کار برای بخش خصوصی و مردم فراهم شود.
همچنین، احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دراولین نشست خبری خود با خبرنگاران از تدوین پیش‌نویس لایحه اصلاح قانون سیاست‌های کلی اصل ۴۴ در بخش نقش آفرینی مردم در تولید خبر داده و گفته است: این لایحه می‌تواند امر نظارت و همچنین تغییراتی در تعاریف طبقه‌بندی شرکت‌های قابل واگذاری ایجاد کند.
بر این اساس، پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد، ثبات قوانین، عدم تغییر قوانین بلندمدتی که در گذشته تصویب شده، از جمله مولفه‌های مورد نظر برای جلب اعتماد مردم از سوی حاکمیت است. در واقع سرمایه‌گذاران بر اساس تصویری که از آینده و در سایه ایفای تعهدات دولت‌ها ایجاد می‌شود تصمیم‌گیری و اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند و در صورت نمایش این قابلیت‌ها، مردم با علاقه‌مندی و اراده قوی‌تری به بازار سرمایه و بخش تولید کشور ورود و به اقتصاد ملی کمک می‌کنند.
در عین حال، برای مشارکت طیف گسترده‌ای از مردم در اقتصاد و رونق تولید، باید بسترهای لازم فراهم شود. برای نمونه، حاکمیت باید با کاهش ریسک‌های موجود در کشور و پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد نسبت به افزایش اعتماد مردم گام بردارد تا شاهد پیشرفت و توسعه کشور باشیم.
علاوه براین، بازار سرمایه یکی از بخش‌هایی است که می‌تواند مشارکت مردم را به همراه داشته باشد زیرا در این بازار، به راحتی می‌توان اراده مردم مبنی بر مشارکت در جهش تولید و همراهی با شعار سال را مشاهده کرد. به بیانی دیگر، چنانچه اطمینان مردم به رشد و توسعه اقتصادی جلب شود، سرمایه‌های آنها از طریق بازار سرمایه به سوی بخش‌های مختلف اقتصادی حرکت خواهد کرد و مشارکت مردم در طیف بزرگی از صنایع شکل می‌گیرد.
نکته دیگر این که مردم از مسیر بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری در این بازار می‌توانند به رونق تولید کمک کنند. در واقع یکی از ویژگی‌های مثبت این بازار این است که افراد با سرمایه‌های خرد هم می‌توانند در این بازار حضور پیدا کنند و از امکان انتخاب سبد سهام خود در این بازار برخوردار شوند.
از این رو، با توجه به اهمیت تولید در سال جاری، ضرورت دارد، برای رونق تولید علاوه بر تأمین سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی، به وضعیت بنگاهای تولیدی و شرکت‌های نوپا و دانش بنیان، بهبود فضای کسب و کار و پیش بینی پذیر بودن اقتصاد توجه ویژه شود تا شاهد اتفاقات بهتری برای بخش تولید و هم صنفانش باشیم در غیر این صورت چرخ‌های تولید پنچر و موتور تولید از حرکت بازخواهد ایستاد.
- سیمین فهیمی - خبرنگار
- شماره ۵۳۶ هفته نامه اطلاعات بورس