به گزارش صدای بورس، سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی به استثنای بند «ج» که از آن با عنوان خصوصی‌سازی نام برده می‌شود، در اواخر خرداد سال ۸۴ ابلاغ شد. اما بند «ج» این سیاست که مربوط به واگذاری بنگاه‌های دولتی به بخش خصوصی است، در تیرماه سال ۸۵ ابلاغ و بلافاصله مجوز واگذاری درصدی از سهام بنگاه‌ها با عنوان طرح توزیع سهام عدالت صادر شد.
در واقع با ابلاغ سیاست‌های اصل ۴۴ قرار بود اقتصاد وارد مرحله جدیدی با عنوان شکوفایی شود و علاوه بر افزایش رشد اقتصاد، تامین عدالت اجتماعی و کارایی بنگاه‌های اقتصادی و افزایش رقابت‌پذیری، سهم بخش‌های خصوصی و تعاونی در اقتصاد ملی افزایش یابد، اما شواهد گویای این واقعیت است که نه تنها این سیاست به‌درستی عملیاتی نشد و دچار انحراف شد که از اهداف خود بیش از پیش فاصله گرفت تا جایی که از نگاه اکثر قریب به اتفاق کارشناسان، این سیاست به سرانجام خوشی منجر نشد.
۵۵۷ همت، ارزش بنگاه‌های واگذار شده در چهار سال
بررسی‌ها از وضعیت واگذاری بنگاه‌ها در چهار سال گذشته حاکی از آن است که ارزش بنگاه‌های واگذار شده ۵۵۷ همت بوده است. براساس آمار، در سال ۱۳۹۹ تعداد ۲۰ شرکت به ارزش ۲۲ همت، سال ۱۴۰۰ تعداد ۴ بنگاه به میزان ۸۲ همت، سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۱ بنگاه به میزان ۲۹۰ همت و سال ۱۴۰۲ تعداد ۱۱ بنگاه به ارزش ۶۳ همت واگذار شده است.
تحقق ۲۹۷ درصدی تکلیف بودجه ای سال ۱۳۹۹
اطلاعات منتشر شده از سوی سازمان خصوصی سازی حاکی است در ۴ سال گذشته به جز سال ۱۳۹۹ که درآمد بودجه ای دولت درباره خصوصی سازی به رقم بی سابقه ۲۹۷ درصدی محقق شده است، این رقم در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب ۲ و ۴۶ درصد بوده است. بر اساس بررسی‌های انجام شده، در سال ۱۳۹۹ تکلیف بودجه‌ای مربوط به خصوصی‌سازی، ۱۱۹،۸۷۱ میلیارد ریال بوده که با واریز ۳۵۵،۸۸۲ میلیارد ریال به خزانه و تهاتر منابع حاصل از واگذاری‌ها با بدهی دولت به اشخاص، در این سال، رقم بی‌سابقه ۲۹۷ درصدی در تحقق اهداف بودجه‌ای به دست آمده است.
در قانون بودجه سال ۱۳۹۹، درآمدهای دولت حدود ۲۸۹ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود. بر این اساس، منابع حاصل از واگذاری شرکت‌های دولتی سهمی حدود ۴ درصدی از درآمدهای دولت داشت.
همچنین بر این اساس، در سال ۱۳۹۹ علاوه بر این که برای اولین بار ارزشی معادل ۱۸۱،۶۹۳ میلیارد ریال از سهام متعلق به دولت و شرکت‌های دولتی در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری معامله پذیر و از طریق بازار سرمایه ( (ETF واگذار شده است؛ ارزشــی معادل ۱۴۵،۰۸۶ میلیارد ریال نیز از ســهام باقیمانده متعلق به دولت در برخی از شــرکت‌های بورسـی، به صــورت تدریجی و براسـاس قیمت تابلوی بورس به عموم متقاضـیان واگذار شد. در حقیقت در سال ۱۳۹۹ کلیه واگذاری‌ها صرفاً از طریق بازار سرمایه به عنوان شفاف ترین بازار جهت عرضه سهام انجام پذیرفته، که تاثیر قابل توجهی بر مردمی کردن اقتصاد داشته است.
تحقق ۲ درصدی اهداف در سال ۱۴۰۰
آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد در لایحه بودجه ۱۴۰۰، تکالیف بودجه‌ای دولت در تحقق اهداف درآمدی حاصل از واگذاری‌ها، ۹۵۹،۰۰۰ میلیارد ریال برآورد شده بود که در ردیف بودجه ۳۱۰۵۰۱، ۴۷،۰۰۰ میلیارد ریال، در ردیف بودجه‌ای ۳۱۰۵۰۲، ۹۰۰ میلیارد ریال و سایر حساب‌های خاص خزانه ۱۲،۰۰۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شد. همچنین بر اساس گزارش سازمان خصوصی‌سازی، در این سال، ارزش مبالغ واریز شده به حساب‌های خزانه ۱۷،۸۰۶ میلیارد ریال بود که تنها ۷۹۰ میلیارد ریال به سایر حساب‌های خالص خزانه واریز شد که مجموع این آمارها نشان می‌دهد، تنها ۲ درصد اهداف بودجه‌ای دولت در خصوص واگذاری‌ها محقق شده است.
عملکرد سازمان خصوصی‌سازی در تحقق اهداف درآمدی حاصل از واگذاری‌ها در سال ۱۴۰۰(ارقام به میلیارد ریال)
سرانجام تکالیف بودجه‌ای ۷۱۲،۰۰۰ میلیارد ریالی سال ۱۴۰۱
عملکرد سازمان خصوصی‌سازی در تحقق اهداف درآمدی حاصل از واگذاری‌ها در سال ۱۴۰۱ حاکی است که تکالیف بودجه ای دولت در مجموع ۷۱۲،۰۰۰ میلیارد ریال بوده است. بر اساس گزارش سازمان خصوصی سازی، تکلیف بودجه در ردیف بودجه ای ۳۱۰۵۰۱، به میزان ۴۷،۰۰۰ میلیارد ریال، در ردیف بودجه ای ۳۱۰۵۰۲، به میزان ۹۰،۰۰۰ میلیارد ریال و سایر حساب‌های خالص خزانه، ۴،۰۰۰ میلیارد ریال بوده است. همچنین آنطور که در این گزارش آمده است؛ ارزش مبالغ واریز شده به حساب‌های خزانه در مجموع ۳۲۹،۹۴۰ میلیارد ریال بوده که ارزش این مبالغ در ردیف‌های بودجه ای ۳۱۰۵۰۲ و ۳۱۰۵۰۱ به میزان ۳۲۹۶۸۳ میلیارد ریال و سایر حساب‌های خاص خزانه ۲۵۷ میلیارد ریال بوده است. بر پایه این گزارش، این آمارها نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۱ تنها ۴۶ درصد اهداف بودجه‌ای دولت در خصوص واگذاری‌ها محقق شده است.
عملکرد سازمان خصوصی‌سازی در تحقق اهداف درآمدی حاصل از واگذاری‌ها در سال ۱۴۰۱(ارقام به میلیارد ریال)
بنگاه‌های واگذار شده در سال ۹۹
بر اساس گزارش سازمان خصوصی‌سازی و طبق اهداف تعیین شده در سال ۹۹، تعداد ۲۰ شرکت به میزان ۱،۲۲۵،۳۳۹،۰۹۴،۵۱۸،۷۳۰ ریال (بیش از ۱۲۲ هزار و ۵۱۳ میلیارد تومان) واگذار شده‌اند. در سال مذکور، شرکت‌های «ایران ترانسفو، ایران خودرو، بانک تجارت، بانک صادرات، بانک ملت، بیمه اتکایی امین، بیمه البرز، پالایش نفت اصفهان، پالایش نفت بندرعباس، پالایش نفت تبریز، پالایش نفت تهران (شهید تندگویان، پالایش نفت شیراز، تولید تجهیزات سنگین، سرمایه‌گذاری ملی ایران، صنایع پتروشیمی خلیج فارس، ملی کشت و صنعت و دامپروری پارس، مجتمع صنعتی اسفراین، پالایش نفت شازند اراک، دخانیات ایران و پتروشیمی دماوند) واگذار شده‌اند که برخی به صورت بلوکی به بانک‌ها و برخی به صورت رد دیون انجام شده است. منظور از واگذاری‌های بلوکی واگذاری‌هایی است که در آن بخشی از سهام یا دارایی بنگاه قابل واگذاری به صورت بلوک یکجا عرضه و به فروش می رسد. واگذاری‌های تدریجی به صورت خرد و بر مبنای تابلوی بورس در بازار سرمایه عرضه و به فروش می‌رسد.
بنگاه‌های واگذار شده در سال ۱۴۰۰
بر پایه این گزارش و اطلاعات منتشر شده، در سال ۱۴۰۰، تعداد ۴ بنگاه واگذار شده اند. بر این اساس، شرکت‌های «آلومینیای ایران، پارس فولاد سبزوار، پالایش نفت امام خمینی و صنعتی معدنی اوپال پارسیان سنگان» از جمله بنگاه‌هایی هستند که در سال ۱۴۰۰ به ارزش ۸۲۳،۸۸۷،۴۹۹،۶۸۹،۲۵۸ ریال به صورت رد دیون واگذار شدند.
بنگاه‌های واگذار شده در سال ۱۴۰۱
این گزارش می‌افزاید؛ در سال ۱۴۰۱ اما ۱۱ بنگاه به ارزش ۲،۹۰۶،۸۲۰،۹۷۳،۸۵۴،۱۳۰ ریال واگذار شده‌اند که بر این اساس «بیمه البزر، پالایش نفت اصفهان، پالایش نفت بندرعباس، پالایش نفت تبریز، پالایش نفت تهران، پالایش نفت شازند اراک، پتروشیمی مارون، تولید تجهیزات سنگین، سهامی سرمایه‌گذاری ملی ایران، صنایع پتروشیمی خلیج فارس- هلدینگ و مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب» از جمله بنگاه‌های واگذار شده در این سال است. افزون بر این، از میان شرکت‌های واگذار شده، ۸ شرکت به صورت خرد- تدریجی، ۲ شرکت به صورت رد دیون و یک شرکت به صورت عمده – بلوکی واگذار شده است.
بنگاه‌های واگذار شده در سال ۱۴۰۲
در بخش دیگری از این گزارش آمده است؛ در سال ۱۴۰۲ تعداد ۱۱ بنگاه به ارزش ۶۳۵،۰۲۲،۵۴۶،۳۸۵،۹۲۰ ریال واگذار شد که از میان بنگاه‌های واگذار شده، ۹ شرکت به صورت خرد – تدریجی، ۲ شرکت به صورت رددیون و یک شرکت به صورت عمده بلوکی واگذار شد. بر این اساس شرکت‌های «بیمه البرز، پارس فولاد سبزه‌وار، پالایش نفت تبریز، پالای نفت تبریز، پالایش نفت شازند اراک، پتروشیمی مارون، دخانیات ایران، دماوند انرژی عسلویه، ساختمانی تاسیساتی ساراتل ایران، صنعتی و معدنی اپال پارسیان سنگان، کشتیرانی و مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب» بنگاه‌هایی بودند که در این سال در مسیر واگذاری قرار گرفتند. بر اساس گزارش سازمان خصوصی سازی، ۱۷۸ شرکت مشمول واگذاری در سال ۱۴۰۲ بودند اما فقط ۱۱ شرکت واگذار شدند و تصمیم‌گیری درباره واگذاری شرکت‌های باقی مانده به سال ۱۴۰۳ موکول شد و در عین حال باید دید در سال جاری چه میزان از این شرکت‌ها واگذار خواهند شد تا بخشی از کسری بودجه دولت سیزدهم شاید از این مسیر محقق شود.
- سیمین فهیمی - خبرنگار
- شماره ۵۳۹ هفته نامه اطلاعات بورس