به گزارش صدای بورس، تامین مالی شرکت‌ها و صنایع مختلف از بانک به واسطه دریافت وام از دیرباز تاکنون، تنها روش تامین مالی بود. با روی کار آمدن شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری، تحولی در روش‌های تامین مالی شرکت‌ها به وجود آمد به نوعی که با تازه بودن این صنعت در بازار سرمایه و اقتصاد کشور ما آینده خوب و مثبتی برای آن پیش‌بینی می‌شود. بر این اساس در گفت‌وگو با محمدرضا عربی مزرعه شاهی، مدیرعامل شرکت رتبه‌بندی پارس کیان به بررسی چالش‌ها و چشم انداز این صنعت پرداخته و برنامه‌های پیش‌روی این شرکت را واکاوی کردیم.
* صنعت رتبه‌بندی در ایران تازه بوده و دوران اولیه عمر خود را سپری می‌کند.
دقیقا؛ صنعت رتبه‌بندی اعتباری در دنیا بالغ بر ۱۳۰ سال است که وجود دارد و در بسیاری از کشورها حتی کشورهای همسایه فرهنگ استفاده از رتبه‌بندی اعتباری و فرهنگ اعتباری شاید بیش چهار دهه است که وجود دارد و در حال پیش رفتن است. این صنعت در ایران اما تازگی داشته و سازمان بورس هم مدتی روی اینکه فرهنگ رتبه‌بندی را جاری کند، با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است. اتفاقات افتاده و تجربه دو و سه ساله گذشته از این مصوبه نشان دهنده این موضوع است که بحث رتبه‌بندی اعتباری می‌تواند به بازار سرمایه کمک شایانی کند.
* بنابراین به دلیل نو بودن صنعت در کشور ما با چالش‌های بسیاری هم روبه‌رو است.
اهم چالش‌های کلیدی که به نظر می‌رسد در این صنعت وجود دارد، بحث نبود فرهنگ استفاده از رتبه اعتباری، نبود پیشینه بلندمدت و طولانی مدت برای استفاده از این رتبه، عدم نشان دادن اثرات مثبت رتبه اعتباری برای بهبود شرایط اعتباری شرکت‌ها و همچنین شرایط تامین مالی است. از طرف دیگر بانک مرکزی هم در این موضوع خیلی وارد نشده و جدی نگرفته است. به طور معمول یکی از مصرف کننده‌های اصلی رتبه اعتباری سیستم بانکی است و در بسیاری از کشورهای دنیا که اقتصاد پیشرفته یا در حال پیشرفت دارند، استفاده از رتبه اعتباری برای ارائه تسهیلات جزو الزامات است. اگر چه مصوباتی توسط ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی انجام شده و از سال ۱۳۹۷ این مصوبات وجود دارد ولی هنوز در سیستم بانکی جاری نشده است. به نظر می‌رسد در صورتی که این اتفاق در سیستم بانکی هم بیفتد، به شفافیت صورت‌های مالی بانک‌ها، کاهش نکول تسهیلات و اعتبارات سیستم بانکی و همچنین جاری شدن اعتبارات و منابع بانکی به طرح‌هایی که بازدهی داشته و مناسب هستند، کمک بسزایی خواهد کرد. اما عملا در جاهای مختلف دیده می‌شود که منابع بانکی در مکان‌هایی وارد شده که هیچگونه بازگشتی نداشته و نه تنها در توسعه اقتصادی و صنعتی کشور اثر گذار نبوده که همه منابع هم از بین رفته و باعث ایجاد اشکالاتی در بخش‌های دیگر اقتصادی شده است. همچنین به نظر می‌رسد اگر رتبه‌بندی اعتباری به سیستم بانکی هم تسری پیدا کند، می‌تواند اثرات بسیار مثبتی در اقتصاد داشته باشد.
* شرکت‌های رتبه‌بندی چگونه می‌توانند به رونق بازار سرمایه کمک کنند؟
به نظر می‌رسد یکی از مهمترین کمک‌هایی که شرکت‌های رتبه‌بندی می‌توانند داشته باشند، ایجاد شفافیت در بازار سرمایه است و این شفافیت می‌تواند باعث توسعه بازار در حوزه اوراق بدهی و صکوکی که می‌خواهند منتشر کنند، شود. بحث دومی هم که به نظر کلیدی است، اینکه حوزه رتبه‌بندی و رتبه‌های اعتباری که به شرکت‌ها تخصیص پیدا می‌کند، باعث شده تا تفکیک و اصطلاحا فیلتری بین شرکت‌ها ایجاد شود که شرکت‌های مناسب بتوانند با هزینه کمتر، سرعت و اعداد بالاتر تامین مالی کنند که این موضوع بسیار مهم است. در واقع بخش عظیمی از زمان برای انتشار اوراق در سالهای گذشته مصروف قبولی سمت توسط سیستم بانکی برای ضامن شدن اوراق بود که با مصوبه هیات مدیره سازمان بورس این موضوع منتفی شد و عملا شرکت‌هایی که رتبه اعتباری خوبی دارند، بدون نیاز به ضامن بانکی و یا هرگونه ضامن و وثیقه‌ای می‌توانند اوراق منتشر کنند که به نظر می‌رسد قدم بسیار بزرگی برای توسعه بازار بدهی و همچنین استقلال بیشتر بازار سرمایه از بازار پولی و بانکی است چرا که در سالهای گذشته بخش زیادی از انرژی شرکت‌های ما برای هماهنگی با سیستم بانکی و قبولی سمت ضامن توسط سیستم بانکی مصرف می‌شد که این موضوع در حال حاضر دیگر لازم نیست. شرکت‌های خوب بورسی و دارای رتبه مناسب، طبق تعریف هیات مدیره سازمان بورس می‌توانند از این فضا استفاده کرده و بدون نیاز به سیستم بانکی تامین مالی کنند. نکته کلیدی دیگری که وجود دارد و به نظر مهم می‌رسد و بسیاری از ناشران هم متوجه این موضوع شدند، نوع تامین مالی است که توسط اوراق انجام می‌شود و این تامین مالی بلندمدت است یعنی تا مدتی شرکت‌ها نیازمند تامین منابع برای باز پرداخت اصل اوراق نیستند که می‌تواند خیلی کمک‌کننده و تاثیرگذار در توسعه شرکت‌ها باشد. چون در سیستم بانکی معمولا از ماه اولی که وام داده می‌شود، بازپرداخت اقساط آن هم که شامل اصل و سود وام است، شروع می‌شود. بنابراین معمولا شرکت‌ها هر ماهه درگیر تامین منابع و بازپرداخت قسط وام هستند. به نظر می‌رسد یکی از نکات کلیدی که روی بحث رتبه‌بندی و انتشار اوراق با استفاده از رتبه‌بندی اعتباری اتفاق افتاده این است که شرکت‌ها می‌توانند با شرایط مناسب‌تر و با خیال راحت‌تری، تامین مالی بلند مدت‌تر داشته باشند و نگران بازپرداخت بدهی‌ها از ماه اول به سیستم بانکی هم نباشند. تاثیر خیلی مهم و کلیدی دیگر در این حوزه هم این است که منجر به ایجاد تمایز بین شرکت‌های خوب و بد است و همچنین کاهش هزینه‌های تامین مالی و افزایش سرعت تامین مالی را به همراه دارد که همه اینها می‌تواند در توسعه بازار، انجام طرح‌های توسعه‌ای آنها، تامین منابع مالی و تامین منابع سرمایه در گردش آنها خیلی موثر باشد.
* ارزیابی شما از آینده صنعت رتبه‌بندی در کشور چیست؟
به نظر می‌رسد چون صنعت رتبه‌بندی در آغاز و اوایل کار است می‌تواند آینده خیلی خوبی داشته باشد. البته این موضوع منوط به این است که از خدمات و ارزش افزوده‌ای که این صنعت ایجاد می‌کند، بهره برداری شود و هم صنعت بانکداری و هم بازار سرمایه و حتی بخش‌های دیگر اقتصادی از گزارشات رتبه‌بندی اعتباری و ایجاد شفافیتی که می‌کند، بهره برداری کنند. در واقع از این گزارشات برای تصمیماتی که در حوزه تامین اعتبار صنایع شرکت‌ها و حتی طرح‌های توسعه‌ای می‌گیرند، استفاده کنند. درصورتی که این اتفاقات بیفتد و مجموعه اقتصادی و تصمیم‌گیران اقتصادی کشور به این نقطه برسند، این صنعت می‌تواند آینده خیلی خوبی داشته باشد. به ویژه اینکه این صنعت می‌تواند بسیار کمک‌کننده به توسعه شفافیت، بهبود عملکرد اعتباری شرکت‌ها، سیستم بانکی و کاهش مشکلات نکول تسهیلات یا نکول اعتباری که در ساختار اقتصادی ما اتفاق می‌افتد، باشد.
* پارس کیان، اولین رتبه بندی اعتباری بازار سرمایه را برای شرکت گل گهر انجام داد، از آن سال روند حرکتی چطور بوده و برنامه‌های جدید پارس کیان در سال ۱۴۰۳ چیست؟
برنامه‌های سال ۱۴۰۳ عملا توسعه حوزه رتبه‌بندی اعتباری است، با توجه به شرایطی که پیش آمده و برای اینکه از ظرفیت‌های بازار سرمایه برای تامین مالی شرکت‌ها استفاده شود و به ویژه برای شرکت‌های خوب که در بازار سرمایه وجود دارند، این فضا ایجاد شده تا بتوانیم توسعه رتبه‌بندی اعتباری را در سال ۱۴۰۳ داشته باشیم و با شرایط مناسب‌تری این کار را جلو ببریم. همچنین به نظر می‌رسد برای بازار سرمایه هم اتفاق خوبی است که بتواند به اتکای خود تامین مالی انجام دهد و دیگر متکی به سیستم بانکی نباشد. حوزه بعدی که به نظر می‌رسد بتوانیم به صورت جدی پیگیر آن باشیم بحث حضور در رتبه‌بندی حاکمیت شرکتی است. در واقع توسعه اجرای کدهای حاکمیت شرکتی و مقررات حاکمیت شرکتی با ارائه رتبه‌بندی می‌تواند اتفاق بیفتد و شرکت‌ها با ارزیابی اجرای مقررات و کدهای حاکمیت شرکتی به توسعه مدیریت مناسب‌تر، توسعه فعالیت بهتر و حاکمیت دقیق‌تر و شفاف‌تر مدیریتی نزدیک می‌شوند که به نظر می‌رسد اگر سازمان بورس هم در این موضوع کمک کند، بحث رتبه‌بندی حاکمیت شرکتی تاثیر مهم و اساسی در بهبود استقرار حاکمیت شرکتی در شرکت‌های بورسی خواهد گذاشت. بحث دیگری که وجود دارد مسائل مرتبط با مدیریت ریسک است که جدی‌تر پیگیری می‌کنیم و در این حوزه هم فعال‌تر خواهیم شد چرا که مدیریت ریسک یکی از کلیدی‌ترین نیازهای فضای فعلی کسب و کار است. در حقیقت در تمام دنیا به این موضوع خیلی جدی نگاه می‌شود و در کشور ما هم با وجود اینکه از دنیا کمی دور افتاده‌ایم ولی با توجه به اینکه نیاز کلیدی برای شرکت‌هاست باید بتوانیم بحث مدیریت ریسک را هم در سازمان‌ها و در ساختارهای شرکت‌ها پیاده سازی کنیم و به آنها مشورت دهیم. این کلیتی است از برنامه‌هایی که در سال ۱۴۰۳ شرکت رتبه‌بندی اعتباری پارس کیان دارد، ضمن اینکه موضوع رتبه‌بندی صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم توسط سازمان بورس از سال گذشته پیگیری شده و ما هم به جد در حال پیگیری نهایی شدن متدولوژی در جریان هستیم تا در آینده بسیار نزدیکی این متدولوژی تاییدیه سازمان بورس را هم داشته باشد و بتوانیم در بحث رتبه‌بندی صندوق‌ها جدی‌تر از گذشته وارد شویم و در بازار حضور داشته باشیم.
* چشم اندازتان را کسب جایگاه نخست رتبه بندی اعتباری تا سال ۱۴۰۴ تعیین کرده‌اید، تا چه حد به تحقق این هدف نزدیک هستید؟
پارس کیان در ۶ سال گذشته تلاش خیلی خوبی داشته و توانسته با کمک موسسات دیگر، فرهنگ رتبه‌بندی اعتباری را در بازار سرمایه توسعه دهد. همچنین در سایر بازارها حتی در بازار بانکی هم مذاکراتی با بانک مرکزی داشتیم، جلساتی با سیستم بانکی داشتیم تا حوزه رتبه‌بندی اعتباری به بازار پول هم تسری پیدا کند. درخصوص چشم انداز هم معتقدیم که با توجه به بنیه‌ای که داریم، از نظر کارشناسی، از نظر مدیریتی و از نظر حمایتی که از طرف پارتنر دانش فنی از ما انجام می‌شود، بتوانیم به جایگاهی که مدنظر داریم برسیم. به هر حال تجربه چندین سالهای هم برای ما اندوخته شده که می‌تواند کمک کند تا بتوانیم به جایگاهی که در برنامه‌های خود داریم، برسیم و در هماهنگی با نهادهای ناظر و همچنین با توسعه بازار خود به این نقطه نائل شویم.
* تاکنون به چند شرکت رتبه اعتباری تخصیص داده‌اید، این شرکت‌ها در چه حوزه‌هایی فعالیت می‌کنند؟
شرکت رتبه‌بندی اعتباری پارس کیان از سال ۱۳۹۸ تاکنون رتبه بندی بیش از ۵۰ شرکت رابر عهده داشته است که گستره متنوعی از صنایع را شامل می‌شود. در واقع از حوزه هلدینگ‌های چندرشته‌ای و هلدینگ‌های بزرگ کشور تا شرکت‌های پتروشیمی و همچنین هلدینگ‌های مرتبط با پتروشیمی را رتبه بندی کردیم. در حوزه فولاد، مجموعه فولادی‌ها و زنجیره ارزش فولاد از مجموعه‌های سنگ آهنی گرفته تا فولاد سازی‌ها هم رتبه‌بندی داشتیم. همچنین در حوزه قطعات خودرو چند شرکت را رتبه‌بندی کردیم، در حوزه دام و طیور، حوزه مواد شوینده و بهداشتی، مواد آرایشی و صنعت دارویی و بهداشتی هم رتبه بندی چندین شرکت را بر عهده داریم. در سال گذشته برای اولین بار در حوزه دارویی هم حدود ۶ شرکت رتبه‌بندی کردیم که تجربه خیلی خوبی برای بازار بود و همچنین برای ما که بتوانیم به این صنعت هم کمک کنیم. درواقع شرکت‌های حوزه دارو با توجه به افزایش نیاز آنها به سرمایه در گردش نیازمند استفاده از منابع شدند که این کار را برای آنها آسان‌تر کردیم. در حوزه تولید یوتیلیتی هم دو شرکت رتبه بندی کردیم، برای چند شرکت در صنعت غذایی، صنعت لاستیک و تایر و صنعت کاشی هم رتبه‌بندی انجام دادیم. در شرکت‌های بهره برداری از معدن و در حوزه پالایشگاهی هم درواقع دو پالایشگاه کشور را رتبه‌بندی کردیم. به نظر می‌رسد از نظر تنوع یکی از متنوع‌ترین رتبه‌بندی‌ها را در صنایع مختلف، شرکت پارس کیان در دو سال گذشته داشته است.
- نگین عظیمی - خبـرنــگار
- شماره ۵۴۳ هفته نامه اطلاعات بورس