به گزارش صدای بورس، تحریم‌های اقتصادی و سیاسی می‌توانند تأثیرات عمیقی بر این صنعت داشته باشند. این متن به بررسی ساز و کارهای مدیریتی در صنعت نفت در دوران تحریم پرداخته و راهکارهای مختلف مدیریت برای مقابله با چالش‌های ناشی از تحریم‌ها را مورد تحلیل قرار می‌دهد.
تأثیر تحریم‌ها بر صنعت نفت
تحریم‌ها به شکل مستقیم و غیرمستقیم بر صنعت نفت تأثیر می‌گذارند. این تأثیرات شامل موارد زیر می‌شوند:
۱. محدودیت در صادرات نفت: تحریم‌ها می‌توانند صادرات نفت را محدود کرده و بازارهای هدف را کاهش دهند. این امر باعث کاهش درآمدهای ارزی و کاهش بودجه دولت‌ها می‌شود.
۲. مشکلات در تأمین مالی: تحریم‌های بانکی و مالی، دسترسی به منابع مالی بین‌المللی را محدود می‌کنند و موجب افزایش هزینه‌های تأمین مالی پروژه‌های نفتی می‌شوند.
۳. چالش‌های فناوری: تحریم‌ها می‌توانند دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و تجهیزات صنعتی را محدود کنند، که این مسئله به ویژه در پروژه‌های حفاری و استخراج عمیق تاثیرگذار است.
۴. کاهش سرمایه‌گذاری: کاهش سرمایه‌گذاری‌های خارجی در صنعت نفت به دلیل ریسک‌های مرتبط با تحریم‌ها باعث کاهش توان تولید و بهره‌وری می‌شود.
در مواجهه با تحریم‌ها، شرکت‌های نفتی نیازمند به کارگیری استراتژی‌ها و ساز و کارهای مدیریتی مناسب هستند. در ادامه به برخی از این ساز و کارها پرداخته می‌شود:
۱- تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی
یکی از راهکارهای اساسی برای مقابله با تحریم‌ها، تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی است. کشورها و شرکت‌های نفتی باید به دنبال بازارهای جدیدی باشند که تحت تأثیر مستقیم تحریم‌ها قرار نگرفته‌اند. این استراتژی می‌تواند از طریق توافق‌نامه‌های دوجانبه و چندجانبه با کشورهای دوست و هم‌پیمان تحقق یابد. برای مثال، چین و هند به عنوان بازارهای بزرگ و مصرف‌کنندگان عمده نفت می‌توانند نقش مهمی در این راستا ایفا کنند.
۲- استفاده از سیستم‌های مالی جایگزین
به دلیل محدودیت‌های مالی ناشی از تحریم‌ها، استفاده از سیستم‌های مالی جایگزین می‌تواند راهگشا باشد. سیستم‌های مالی مانند مبادله پایاپای (بارتر)، ارزهای دیجیتال و ارزهای محلی می‌توانند به عنوان جایگزینی برای سیستم‌های مالی بین‌المللی مورد استفاده قرار گیرند. این راهکارها می‌توانند تبادلات تجاری را تسهیل کرده و وابستگی به سیستم‌های مالی غربی را کاهش دهند.
۳- بومی‌سازی فناوری و تجهیزات
یکی دیگر از راهکارهای مدیریتی، بومی‌سازی فناوری و تجهیزات مورد نیاز در صنعت نفت است. این اقدام می‌تواند از طریق سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R&D) و همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی داخلی تحقق یابد. توسعه صنایع پایین‌دستی و تجهیزات مورد نیاز در داخل کشور نه تنها به کاهش وابستگی به واردات کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های شغلی جدیدی را نیز ایجاد می‌نماید.
۴- مدیریت منابع انسانی و آموزش
توسعه و آموزش نیروی انسانی متخصص در داخل کشور یکی دیگر از راهکارهای مدیریتی است. این امر می‌تواند از طریق برنامه‌های آموزشی و کارآموزی در داخل و خارج از کشور و همچنین ایجاد رشته‌های تخصصی مرتبط با صنعت نفت در دانشگاه‌ها محقق شود. شرکت‌های نفتی می‌توانند با همکاری با دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی، برنامه‌های آموزش و توسعه حرفه‌ای را برای کارکنان خود ارائه دهند.
۵- تقویت دیپلماسی اقتصادی
استفاده از دیپلماسی اقتصادی و سیاسی برای کاهش فشارهای بین‌المللی و جذب حمایت کشورهای دیگر نیز از دیگر ساز و کارهای مدیریتی مهم است. این امر می‌تواند از طریق مذاکرات دیپلماتیک و حضور فعال در سازمان‌های بین‌المللی تحقق یابد. تقویت روابط با کشورهای همسایه و سازمان‌های منطقه‌ای مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌تواند به کاهش اثرات تحریم‌ها کمک کند.
۶- توسعه صنایع پایین‌دستی نفت و گاز
یکی از راه‌های کاهش وابستگی به صادرات نفت خام، توسعه صنایع پایین‌دستی نفت و گاز است. صنایع پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و تولید فرآورده‌های نفتی با ارزش افزوده بالا می‌توانند نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند. این صنایع می‌توانند از طریق تولید محصولات نهایی و فرآورده‌های نفتی، درآمدهای ارزی جدیدی را ایجاد کنند و وابستگی به صادرات نفت خام را کاهش دهند.
۷- بهبود مدیریت ریسک
مدیریت ریسک یکی از جنبه‌های حیاتی در مدیریت صنعت نفت در دوران تحریم است.
شرکت‌های نفتی باید از ابزارهای مدیریت ریسک مانند بیمه، قراردادهای آتی و استفاده از مشاوران حقوقی و مالی برای کاهش اثرات منفی تحریم‌ها بهره‌برداری کنند. این اقدامات می‌توانند به کاهش ریسک‌های مالی و عملیاتی کمک کنند.
نتیجه‌گیری
صنعت نفت در زمان تحریم با چالش‌های فراوانی مواجه می‌شود، اما با استفاده از ساز و کارهای مدیریتی مناسب می‌توان این چالش‌ها را مدیریت و حتی به فرصت تبدیل کرد. تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی، استفاده از سیستم‌های مالی جایگزین، بومی‌سازی فناوری، مدیریت منابع انسانی، تقویت دیپلماسی اقتصادی، توسعه صنایع پایین‌دستی و بهبود مدیریت ریسک از جمله راهکارهای موثر برای مدیریت صنعت نفت در دوران تحریم هستند. این مطلب ادامه دارد، و در یادداشت های بعدی هز کدام از موارد چندگانه تشریح خواهد شد.
دکتر علیرضا زمان‌پور
عضو هیأت علمی دانشگاه و مدیرعامل هلدینگ صبا انرژی