به گزارش صدای بورس، با وجود اینکه بانک مرکزی سقف نرخ سود سپرده بانکی را ۲۲.۵ درصد تعیین کرده بانک‌ها مجاز نیستند که نرخ سود سپرده خود را بالاتر از این حد قرار دهند. با این حال مشاهده می‌شود که نرخ سود سپرده در تعدادی از بانک‌ها بیشتر از نرخ اعلام شده از سوی بانک مرکزی است. طوری که برخی بانک‌ها حتی به سپرده‌گذاران خود تا نرخ ۳۰ درصد هم سود می‌دهند.
این در حالیست که برخی کارشناسان معتقدند سیاست‌های بانک مرکزی سبب شده که بانک‌ها به پرداخت سودی بیشتر از آنچه در شورای پول و اعتبار تصویب شده، سوق داده شوند. علی سعدوندی، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با «تجارت‌نیوز» با بررسی علل تخطی بانک‌ها از نرخ سودهای مصوب، به این سوال پاسخ می‌دهد که عواقب این روند بر شبکه بانکی و اقتصاد کشور چیست؟
پارادوکس بانک مرکزی در تنظیم نرخ سود سپرده
سعدوندی در پاسخ به این سوال که چرا بانک‌ها همچنان به سپرده‌گذاران خود سودهای بالای نرخ مصوب بانک مرکزی می‌پردازند، گفت: «بانک‌ها تسهیلاتی می‌دهند که این تسهیلات به بانک بازپرداخت نمی‌شوند. به همین علت در حساب‌هایشان ناترازی دارند. به طور ویژه، این بانک‌ها در حساب بازار بین بانکی، نزد بانک مرکزی به اندازه کافی ذخایر سپرده ندارند. به همین دلیل سعی دارند تا گردش سپرده‌ها را بالا ببرند تا این ناترازی که در بازار بین بانکی وجود دارد را جبران کنند.»
وی ادامه داد: «با این حال مشکل جای دیگری است. بسیاری از تسهیلات اعطا شده، به بانک‌ها برنمی‌گردند اما بانک مرکزی در این مسائل سخت‌گیری نمی‌کند. در حال حاضر بانک‌هایی هستند که سالیان سال است که ناترازی دارند و هیچگونه برخوردی از سوی بانک مرکزی با آنها نشده است.»
این کارشناس اقتصادی افزود: «در این میان، ظاهرا همه سخت‌گیری‌ها فقط در مورد نرخ سود سپرده است. در حالی که این سخت‌گیری تناقض بسیار بزرگی است؛ چرا که بانک مرکزی دست به انتشار اوراق گواهی سپرده خاص با نرخ ۳۰ درصدی زده و مسبب این قضیه، شخص رئیس بانک مرکزی است. در این مورد باید گفت که خود کرده را تدبیر نیست. خود بانک مرکزی این راه را شروع کرده و اکنون در حال برخورد با بانک‌ها است.»
دور باطل نظام بانکی
سعدوندی درباره نقش بانک مرکزی در ایجاد مشکلات سیستم بانکی تصریح کرد: «بانک مرکزی باعث شده که انتظارات افراد تغییر کند و منابع به سمت اوراق و بازار های دیگر منتقل شوند. در نتیجه این کار، ناترازی بانک‌ها تشدید شده است. زمانی که ناترازی بانک‌ها تشدید می‌شود، بانک مرکزی مطلقا هیچ سیاستی برای بازگشت سپرده‌های غیرجاری یا مطالبات معوق به بانک‌ها ندارد. اگر فرد یا شرکتی بدهی‌های هزاران میلیاردی داشته باشد، تنها سیاست بانک مرکزی این است که نام این افراد را اعلام کند. اما هیچگونه برخوردی با آنها نمی‌شود.»
وی همچنین توضیح داد: «در ادامه این روند، نرخ اوراق به شدت افزایش پیدا می‌کند، سپرده‌ها جذب بازار اوراق می‌شوند و از طرفی این موضوع باعث کمبود منابع بانک‌ها خواهد شد. همچنین تسهیلات معوق و غیرجاری نیز به بانک‌ها بازپرداخت نمی‌شوند. بانک مرکزی نیز سعی می‌کند تا سیاست‌های خود را از طریق کنترل نرخ سود سپرده دنبال کند. در حالی که این اقدام اشتباه است و بانک مرکزی باید به بررسی ریشه‌های این مسئله بپردازد.»
بدترین عملکرد در بین نظام‌های بانکی دنیا
در ادامه، این کارشناس اقتصادی درباره تاثیر سرکوب نرخ سود بر روی ناترازی بانک‌ها اظهار کرد: «به طور کلی تنظیم نرخ سود سپرده و تسهیلات بانک‌ها باید به عهده خود آنها باشد. اما در ایران نرخ سود سپرده و تسهیلات در شورای پول و اعتبار تنظیم می‌شود. نظام بانکی ایران در دنیا یکتاست و متاسفانه ممکن است بدترین عملکرد در بین تمام نظام‌های بانکی دنیا را داشته باشد. تعیین نرخ سود بانکی از سوی شورای پول و اعتبار، تا به حال هیچ تاثیری در کاهش فساد آشکار سیستم بانکی نداشته است.»
تسهیلات رانتی
برخی معتقدند که با بالا رفتن نرخ سود سپرده، ممکن است نرخ سود تسهیلات هم افزایش یابد و شرایط را برای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی دشوارتر کند. سعدوندی در این رابطه به خبرنگار «تجارت‌نیوز» گفت: «در شرایطی که اقتصاد کشور تورمی است، اقدام معقولانه این است که نرخ سود تسهیلات نیز افزایش یابد. اما به خاطر شوک‌هایی که در حال حاضر به اقتصاد وارد شده، مشخص نیست که انتظارات تورمی در چه سطحی قرار دارند. بنابراین هنوز نمی‌توان با قاطعیت در مورد وضعیت نظام بانکی اظهار نظر کرد.»
وی ادامه داد: «با این حال، این که فرض کنیم که افزایش نرخ سود تسهیلات به زیان بنگاه‌های اقتصادی است، فرض درستی نیست. چرا که وقتی نرخ سود تسهیلات نسبت به تورم سنجیده می‌شود، می‌توان گفت که نرخ سود تسهیلات یک نرخ رانتی است و بانک‌ها این تسهیلات را بیشتر در اختیار افرادی قرار می‌دهند که دارای رانت باشند. در نتیجه، افزایش چند درصدی نرخ سود تسهیلات، تاثیر چندانی بر فعالیت بنگاه‌ها ندارد. البته بانک‌ها نیز نرخ سود این تسهیلات را افزایش چندانی نمی‌دهند و فقط سعی دارند که ناترازی حساب‌های خود را به طور موقت برطرف کنند.»
به گزارش تجارت نیوز،سعدوندی در پایان خاطرنشان کرد: «در واقع بانک‌ها برای جلوگیری از ناترازی، سعی می‌کنند که جذب سپرده بیشتری داشته باشند. برای این کار، نرخ سود سپرده را بالا می‌برند. اما سود تسهیلات تغییر چندانی نمی‌کند و در عمل شرایط صورت سود و زیان بانک‌ها بدتر می‌شود.»