به گزارش صدای بورس، در شرایطی که تورم هر روز از نردبان صعود بالا می‌رود و شکاف طبقاتی عمیق و عمیق‌تر می‌شود و بازارهای مالی جذابیت لازم را برای سرمایه‌گذاری ندارند، مردم ترجیح می‌دهند سراغ فعالیت‌های کاذبی چون «کوروش کمپانی، بازی‌های هرمی، نات کوین و همستر کامبتی» بروند که به تازگی ترند شده؛ فعالیت‌هایی که نه تنها سود وعایدی برایشان ندارد که تبعات وآسیب‌های جبران ناپذیری را به دنبال دارد.
تبلیغات اغوا کننده پدیده‌هایی چون همستر کامبت و... این روزها باعث شده مردم به جای اینکه سرمایه‌های خود را راهی بازارهایی چون سهام، ملک، خودرو، سکه و ارز کنند و ریسک‌های زیادی را متحمل شوند و سختی‌های زیادی را به جان بخرند، در خانه‌هایشان بنشینند و آمال و آرزوهای خود را با تنها به یک کلیک دنبال کنند و به جای اینکه سال‌ها منتظر نتیجه باشند، یک شبه راه صد ساله را طی کنند. درواقع سیاست‌های ناکارآمد سیاستگذاران اقتصادی علت آن شده تا بازار فعالیت‌های کاذب این روزها داغ‌تر شود و بازارهای مولد کشور، در رکود و یخ زدگی به سر ببرند. شرایطی که از نگاه کارشناسان، اگر تدبیری برایش اندیشه نشود، تبعات جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.
کارشناسان اقتصادی و فعالان بازار سرمایه، نااطمینانی اقتصادی را از جمله مواردی می‌دانند که فعالیت‌های اقتصادی و ثبات مالی را تحت تاثیر قرار داده است. به اعتقاد این گروه، نگرانی در مورد نااطمینانی سیاست‌های اقتصادی در کشور باعث شده سرمایه‌گذاران بیش از گذشته به سمت سرگرمی‌های کاذب پیش روند، سرگرمی‌هایی که به دنبال آن حجم سرمایه‌گذاری در فضای اقتصادی را به طور قابل توجهی کاهش خواهد داد. این گفته‌ها در حالی مطرح می‌شود که تداوم این روند می‌تواند زنگ خطری برای بازارهای مالی چون سهامی باشد که این روزها حال خوبی ندارد و بیش از پیش نیازمند حمایت‌های دولتی و ورود نقدینگی‌های بیشتری است تا بتواند حرفی برای گفتن داشته باشد.
پدیده خطرناکی به نام همستر کامبت
«همستر کامبت» یک بازی تلگرامی است که کاربر به ظاهر با ضربه ساده روی نمایشگر گوشی خود، می‌تواند سکه‌های مجازی کسب کند؛ سکه‌هایی که احتمال تبدیل به ایردراپ و در نهایت تبدیل به پول واقعی را دارند. پیشتر عنوان می‌شد که قیمت همستر کامبت تا زمانی که در صرافی‌ها لیست نشود، مشخص نخواهد بود و حالا اعلام شده هر ۱۱ میلیارد آن یک دلار ارزش دارد جدا از آنکه بسیاری این بازی را ترفندی برای رونق صنعت خرید و فروش موبایل عنوان می‌کنند چرا که هر تلفن همراه مثل دوربین عکاسی و هر وسیله مصرفی تعداد معینی کلیک را پوشش می‌دهد و بعد از آن از رده خارج به حساب می‌آید. هرچند درحال‌حاضر همستر کامبت فقط یک بازی است، احتمال ایردراپ آن وجود دارد. به بیانی دیگر، احتمال دارد افرادی که سکه‌های داخل بازی را جمع‌آوری می‌کنند، در طول TGE (رویداد ایجاد توکن) واجد شرایط ایردراپ شوند و در صورت لیست‌شدن پروژه در صرافی‌ها، قیمت ارز همستر با هر نرخی که سازندگان آن مناسب بدانند، تعیین خواهد شد و در آن‌صورت امکان فروش سکه‌ها و تبدیل آنها به پول واقعی فراهم خواهد شد.
همستر کامبت چطور شکل گرفت؟
همستر کامبت که این روزها طرفداران خود را دارد و بازارش حسابی میان کاربران داغ است، پدیده‌ای که نام آن یادآور بازی‌های خطرناکی است که هر چند در ابتدا به صورت سرگرمی است اما به مرور می‌تواند سرمایه‌های مردم را از بین ببرد. برخی کارشناسان، هجوم کاربران به بازی همستر کامبت و سایر بازی‌های مشابه را رفتاری مشابه بورس سال ۹۹ می‌دانند، بازی که با ابهامات زیادی همراه است و درآمدهایش جای سئوال دارد اما متاسفانه، تمامی گروه‌های سنی، در حال سبقت از یکدیگر هستند. تجربه نشان داده پدیده‌هایی چون شرکت‌های هرمی، تبلیغات کوروش کمپانی و همستر کامبت و پدیده‌هایی که یکی پس از دیگری به واسطه ناکارآمدی سیاست‌های اقتصادی ترند می‌شوند، نه تنها سود و عادیدی برای صاحبانشان ندارد که نوعی کلاهبرداری است که فقط سرمایه‌های کوچک و بزرگ مردم را می‌بلعد. این اتفاقات که همه ساله رخ می‌دهد و هر بار با نام جدیدی میان کاربران و سرمایه‌گذاران خودنمایی می‌کند، پدیده‌ای است که تنها وعده پولدار شدن وخوشبختی را می‌دهند و دوام چندانی ندارد و نتیجه‌اش جز تباهی سرمایه‌ها چیز دیگری نیست.
در این میان سئوالی که مطرح می‌شود این است که چرا در کشوری چون ایران شاهد بروز چنین پدیده‌های اغواکننده‌ای هستیم؟ برخی علت را شکاف طبقاتی می‌دانند و برخی دیگر، بی اعتمادی به سیاست‌های دولت را علت این موضوع ذکر می‌کنند؛ البته در این میان نگاه سومی هم وجود دارد و آن، بی‌ثباتی و تصمیمات یک شبه و خلق‌الساعه ای است که سرمایه‌های مردمی را نابود کرده است. در واقع در شرایطی که هر روز تصمیم جدیدی گرفته می‌شود و چرخ‌های اقتصادش لنگ می‌زند و به نوعی پیش‌بینی پذیری اقتصاد وجود ندارد، مردم جذب تبلیغاتی می‌شوند که بتوانند در یک چشم بر هم زدنی، آرزوهای خود را محقق کنند. با این توضیحات آنچه مسلم است اینکه پدیده‌هایی چون همستر به‌راحتی می‌توانند مردم را فریب دهد و زنگ خطری برای بازارهای مولد کشور باشد. بنابراین، در این شرایط بهترین راهکار، اصلاح سیاست‌های اقتصادی و بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران است، اعتمادی که می‌تواند جانی دوباره به بازارهای کم رمقی چون سرمایه بدهد.
چرا بازار سهام آب رفت؟
اتفاقات و تبلیعات اغواکننده سال ۹۹ برای ورود مردم به بورس، تنها نمونه کوچکی از بی‌اعتمادی به بازار بزرگی چون سهام است که باعث شده این بازار در لاک خود فرو برود و قدرت رقابت با بازارهای مالی دیگر را نداشته باشد. البته در این میان، عوامل دیگری چون افزیش نرخ بهره، روند فزاینده نرخ تورم، اوراق سپرده ۳۰ درصدی و... همگی باعث شده امروز به جای اینکه سرمایه‌ها در بازار مولدی چون سرمایه ماندگار بماند، به محل‌های دیگری کوچ کند که نه تنها سودی ندارد بلکه سرمایه‌هایشان را نابود خواهد کرد بنابراین، در چنین شرایطی پیشنهاد کارشناسان، اصلاح و عقب‌نشینی از تصمیمات غیراصولی، رفع موانعی همچون نرخ بهره بالا، رفع محدودیت‌هایی همچون دامنه نوسان، حمایت از تولیدکنندگان و صادرکنندگان و عدم سرکوب یا تثبیت نرخ ارز است. به بیانی دیگر، سیاستگذاران با تقویت بخش مولد جامعه همچون بورس می‌توانند هم راهی برای سرمایه‌گذاری و انتفاع سود برای افراد جامعه ایجاد کنند و هم با ایجاد بستری سالم، فضای رقابتی میان تولیدکنندگان و شرکت‌ها را تقویت و منجر به رشد و ترقی آنها شود.
لذت‌های کاذب و دیگر هیچ
دلایل زیادی برای جذب مردم به بازی‌های تلگرامی مطرح می‌شود. اماهادی حق شناس، کارشناس اقتصادی یک دلیل مهم برای ورود مردم به بازی‌های تلگرامی و پدیده‌هایی چون همستر کامبت دارد.
وی معتقد است؛ به دلیل این که مردم هزینه آشکار نمی‌پردازند، به‌راحتی جذب بازی‌های تلگرامی می‌شوند. در واقع گروه‌هایی که جذب بازی‌هایی چون همستر می‌شوند، فکر می‌کنند نیازی به پرداخت هزینه ندارند، از این رو، به‌صورت سرگرمی به موضوع نگاه می‌کنند اما خرید سهام نیاز به سرمایه‌ای آشکاردارد و مهمتر اینکه سود و زیان آن هم آشکار است در نتیجه ریسک سرمایه‌گذاری وجود دارد بنابراین مردم با احتیاط وارد بازار پر تب و تاب سرمایه می‌شوند اما بازی‌هایی چون همستر، نوعی سرگرمی است که لذت‌های کاذب برایشان به دنبال دارد.
نااطمینانی اقتصادی
برخی دیگر از کارشناسان، سیاست‌های نادرست سیاستگذاران را علت اصلی این موضوع ذکر می‌کنند. علیرضا صادقی، کارشناس بازار سرمایه اما معتقد است که نااطمینانی اقتصادی یکی از مفاهیمی است که فعالیت‌های اقتصادی و ثبات مالی را تحت تاثیر قرار داده است. به اعتقاد وی، نگرانی در مورد نااطمینانی سیاست‌های اقتصادی در کشور باعث شده سرمایه‌گذاران با سرگرمی مواجه شوند و به دنبال آن حجم سرمایه‌گذاری در فضای اقتصادی کاهش یابد. صادقی توضیح می‌دهد؛ در شرایط کنونی فضای اقتصادی ایران، به دلیل پیش‌بینی پذیر نبودن اقتصاد، شاهد وقایع و اثرات مخربی بر اقتصاد کلان و تولید خواهیم بود. در واقع این موضوع باعث شده شرایط نا اطمینانی مستمر باشد و ادامه آن می‌تواند اثرات مخربی بر اقتصاد کلان و ایجاد عدم کارایی در سیاست‌های سیاستگذاران حوزه سیاست‌های پولی و مالی بگذارد.
به گفته وی، از آنجا که ریسک‌های سیستماتیک افزایش پیدا می‌کند و سیاست‌گذار پولی به جای استفاده از ابزارهای خود برای کاهش عرضه پول نهاد دولتی جایگزین بخش خصوصی می‌شود، باعث بهم خوردن تعادل قیمتی شده و به دلیل وجودعامل نااطمینانی از آینده سرمایه‌گذاران اقدامی برای سرمایه‌گذاری جدید انجام نمی‌دهند یا سایر بازارهای نوظهور را به دلیل بازدهی بالاتر آن انتخاب می‌کنند چرا که بر این باورند؛ سهم سیاست‌گذاری دولت در آن محدود یا غیرممکن است بنابراین سرمایه‌گذاران از خرد و کوچک تا سرمایه‌گذاران کلان به دنبال حفظ ارزش پول خود در فضای ملتهب اقتصادی فعلی در بازارهای نوظهور هستند؛ بازارهایی که در گذشته‌های نه چندان دور، رشدهای نجومی را برای خود ثبت کرده‌اند. شاید بازار رمزارزو یا مشابه آن مثل بازی همستر کامبت را بتوان از آن جمله برشمرد. وی اضافه کرد: با توجه به فضای تورمی جامعه سرمایه‌های کوچک یا باید در سپرده‌های بانکی قرار گیرد یا برای کسب بازدهی بالاتر ریسک بالاتری را هم بپذیرند و تمامی این موارد باعث از بین رفتن سرمایه‌ها به جای ایجاد GDP و حفظ و تقویت ارزش پول ملی باعث خروج سرمایه و حتی گاها زیان‌های هنگفت می‌شود.
تبعات خسارت بار
با این تفاسیر، کارشناسان هشدار می‌دهند که هر نرم‌افزاری حتی نرم‌افزارهای معتبر آسیب‌پذیری‌های خود را دارند و هر چند همچنان آسیب‌پذیری‌های این بازی از سوی شرکت ایجاد کننده اعلام نشده است اما موضوع مهمی که مطرح می‌شود این است که امکان دارد این بازی هم آسیب‌پذیری‌ها و خطراتی را برای مردم ایجاد کند. با این حال، این بازی نیز همچون سایر بازی‌های تلگرامی و حتی شبکه‌های هرمی و گلد کوئیست که کلاه زیادی از کاربران را برداشت، می‌تواند نه تنها تبعات خسارت بازی را برای آنها به ارمغان بیاورد بلکه می‌تواند زنگ خطری برای سایر بازارهای مالی باشد. بنابراین بهترین راه حل دراین میان، اصلاح سیاست‌های اقتصادی دولت و حمایت از بازارهای مولد در کشور است در غیر این صورت همچون سال ۹۹، شاهد از دست رفتن سرمایه‌های هنگفت خواهیم بود.
پدیده شرکت‌های هرمی
شرکت هرمی، شرکت‌هایی هستند که اعضای رده بالای آن بدون انجام فعالیت اقتصادی صرفا از طریق عضو گیری و سرمایه‌گذاری اعضای جدید به سود می‌رسند. پدیده ای که جدید نیست و در سال‌های گذشته نیز تبعات زیادی را متوجه مردم کرد. بازار این شبکه با توسعه شبکه‌های اجتماعی، داغ‌تر شد و با انتشار آگهی‌های اغواکننده در فضای مجازی جوانان زیادی را با مشاغلی با درآمد بالا جذب خود کرد و در نهایت راه به جایی نبرد.
نات کوین
نات کوین یک بازی کوچک (mini-app) در محیط پیام‌رسان تلگرام است. کاربران این بازی می‌توانند از طریق مکانیزمی ساده و تنها با کلیک‌های متوالی بر روی صفحه گوشی، ارز Notcoin به دست آورند. هرچند که ظاهر این بازی تقلیدی از استخراج ارزهای دیجیتال واقعی است؛ اما در حال حاضر نات کوین صرفاً به عنوان یک واحد پول درون بازی به شمار رفته و در دنیای واقعی ارزشی ندارد. این بازی نیز همچون سایر بازی‌های تلگرامی تبعاتی برای کاربران دارد که مرتبا درباره آن هشدار داده می‌شود.
کوروش کمپانی
شرکت کوروش پردازان (با نام تجاری کوروش کمپانی)، شرکتی بود که در بهمن ۱۴۰۲ خبر کلاهبرداری آن از طریق فروش گوشی آیفون منتشر شد و مدیر آن از کشور متواری شد. این شرکت مدعی شده بود گوشی تلفن همراه آیفون را که بین ۳۵ تا ۴۰ میلیون تومان در بازار داد و ستد می‌شد از طریق حذف واسطه‌ها با قیمت ۲۰ میلیون تومان به دست مصرف‌کننده می‌رساند اما این شرکت به یکباره تعطیل و مالک آن متواری شد و در این میان، بیش از پنج هزار مالباخته، سردرگم و مبهوت برای احقاق حقوق خود به تکاپو افتادند.
- سیمین فهیمی - خبرنگار