به گزارش صدای بورس، امروز؛ بیست و یکم شهریور ماه در تقویم رسمی کشور به عنوان روز ملی سینما ثبت شده است. گرچه نامگذاری روزی در سال به نام روز سینما نزدیک به سه دهه اختلاف نظر را در گذشته خود به همراه دارد، اما در سال ۱۳۷۹ در چهارمین جشن بزرگ سینمای ایران و همزمان با بزرگداشت صدمین سال ورود سینما به ایران که ۲۱ شهریور ماه بود، این روز به عنوان «روز ملی سینما» شناخته شد.
برادران لومیر، در دسامبر ۱۸۹۵ دستگاهی را به راه انداختند که «سینماتوگراف» نام داشت. این دستگاه پیچیده عکس‌های متحرک را نشان می‌داد. لومیر با چرخاندن دستک آن عکس‌های متحرک را روی پرده‌ای سفید به نمایش می‌گذاشتند. آنها پس از استقبال پاریسی‌ها از «سینماتوگراف»، نمایندگانی به کشورهای مختلف فرستادند تا مردم آن کشورها را با این دستگاه آشنا کنند؛ اما ایران دوره قاجار یکی از این کشورها نبود.
مظفرالدین‌شاه در فروردین سال ۱۲۷۹ یعنی پنج سال بعد از ابداع «سینماتوگراف» از تهران به مقصد اروپا حرکت کرد و در این سفر بود که با سینما آشنا شد و از نخستین وسایلی که به دستور شاه قاجار در این سفر خریداری شد، دو دستگاه دوربین فیلم‌برداری از نوع «گومون» بود که نخستین بار در مرداد سال ۱۲۷۹ شمسی در مراسم جشن روز عید گل از آن استفاده شد. میرزا ابراهیم در این روز مأموریت یافت با دوربینی از نوع «گومون» فیلم‌برداری کند و نامِ خود را در تاریخ سینمای ایران به عنوان نخستین فیلم‌بردار سینمای ایران به ثبت رساند.
پس از بازگشت به ایران، عکاس‌باشی تصاویر متحرک دیگری از اهل دربار گرفت که پاره‌ای از آنها در کاخ گلستان پیدا شد و پس از مرمت در لابراتواری در فرانسه همچنان محفوظ مانده است.
آغاز سینما در ایران
با اینکه در سال ۱۲۷۹ سینماتوگراف وارد ایران شد، اما برای تولد واقعی سینما باید سی سال جلوتر برویم، یعنی زمانی که «آوانس اوهانیانس» نخستین فیلم ایرانی را که یک کمدی صامت به نام «آبی و رابی» بود تهیه کرده و در سال ۱۳۰۹ در تهران روی پرده برد.
از طرفی، فیلم سینمایی «دختر لُر» نیز به عنوان اولین فیلم ناطق سینمای ایران در سال ۱۳۱۲ به کارگردانی اردشیر ایرانی روی پرده رفت. این فیلم در مهر ۱۳۱۲ آماده نمایش شد و در ۳۰ آبان همان سال نمایش فیلم در سینما مایاک در خیابان لاله‌زار آغاز و با استقبال بی‌سابقه‌ای روبرو شد. از دی ماه همان سال نیز به مدت ۱۲۰ روز در سینما سپه اکران شد و حتی سال بعد یک ماه دیگر نمایش داده شد.
شاید با وقوع پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ این تصور می‌شد که سینما با معیارهای این انقلاب هم خوانی ندارد، اما امام خمینی (ره) در همان روز ورود خود و در سخنرانی معروفشان در بهشت زهرا صراحتا عنوان کردند: «ما با سینما مخالف نیستیم بلکه با فحشا مخالفیم» این تعبیر و تأیید فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویی از طرف ایشان، به عنوان سینمایی سالم، تلقی تازه‌ای در مورد آینده سینمای ایران شکل داد.
برترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران
«حاجی آقا آکتور سینما» / اوانس اوگانیانس (۱۳۱۲)
«حاجی آقا آکتور سینما» دومین فیلم ایرانی بعد از «دختر لر» بود که توسط از اوانس اوگانیانس در سال ۱۳۱۲ ساخته شد. این فیلم به‌مدت چهار روز (از چهارشنبه ۱۱ بهمن تا شنبه ۱۴ بهمن ۱۳۱۲) در تهران اکران شد. «حاجی آقا آکتور سینما» فیلمی سیاه و سفید و صامت است و تنها فیلمِ بازمانده از سینمای صامت ایران محسوب می‌شود. این فیلم شرایط متغیر سیاسی و اجتماعی ایران از سنت به مدرنیته را نشان می‌دهد.
«شرمسار» / اسماعیل کوشان (۱۳۲۹)
«شرمسار» به کارگردانی اسماعیل کوشان، محصول سال ۱۳۲۹ است.
این فیلم داستان مریم؛ دختری روستایی است که نامزدی به نام احمد دارد، از جوانی شهری به نام محمود فریب می‌خورد. مریم از ترس رسوایی آواره شهر می‌شود. بعد کارش به خوانندگی می‌کشد و به زودی شهرت و محبوبیت زیادی به دست می‌آورد. یکبار دیگر محمود برابر مریم قرار می‌گیرد و به وسیله احمد که همه جا در تعقیب مریم است به قتل می‌رسد. پس از سال‌ها مریم و احمد در روستای خود با یکدیگر ازدواج می‌کند.
«گنج قارون» / سیامک یاسمی (۱۳۴۴)
«گنج قارون» فیلمی ایرانی است که در سال ۱۳۴۴ ساخته شد. این فیلم ساخته سیامک یاسمی است و محمدعلی فردین، فروزان و تقی ظهوری از بازیگران اصلی این فیلم هستند. داستان این فیلم در رابطه با فردی ثروتمند بنام قارون است که به دلیل اشتباهات گذشته خود را به دام یأس و ناامیدی انداخته است. در زمان خودکشی در اصفهان، به دست علی و حسن نجات پیدا می‌کند و از آن پس دنیا برایش رنگ و بوی تازه‌ای می‌گیرد. این فیلم نخستین فیلم سینمای ایران بود که به فروش میلیونی (یک میلیون تومان) رسید.
«خشت و آینه» / ابراهیم گلستان (۱۳۴۳)
«خشت و آینه» به کارگردانی ابراهیم گلستان، در سال ۱۳۴۳ در استودیو فیلم گلستان ساخته شد. این فیلم در ۲۲ دی ۱۳۴۴ در سینما رادیوسیتی تهران اکران شد و سه هفته در آن سینما بر روی پرده بود.
عنوان فیلم اشاره به مثل «آنچه در آینه جوان بیند، پیر در خشت خام آن بیند» دارد. این فیلم آغازگر سینمای موج نوی ایران به‌شمار می‌آید و بسیاری نمادهای آن بعدها مورد تقلید دیگر فیلمسازان ایران قرار گرفته، مانند صحنه عبور جنازه از کوچه که در فیلم‌های بهمن فرمان‌آرا به تناوب آمده است.
«قیصر» / مسعود کیمیایی (۱۳۴۸)
نقطه عطف و احتمالا مهم‌ترین اثر تاریخ سینمای ایران که همه‌چیز را به قبل و بعد از خودش تبدیل کرد فیلم سینمایی «قیصر» بود. این فیلم حاصل درک شهودی سازنده از مناسبات جامعه و سینمای وسترن آمریکا و توانایی تطبیق آن با مناسبات تولید سینمای فارسی بود که نتیجه‌اش رقم‌خوردن تحولی عظیم در متن سینمای ایران در تمامی ابعاد بود. هیچ فیلمی در سینمای ایران به اندازه «قیصر» وارد فرهنگ عامه نشد.
«گاو» / داریوش مهرجویی (۱۳۴۸)
«گاو» به کارگردانی داریوش مهرجویی و نویسندگی داریوش مهرجویی و غلامحسین ساعدی است که در سال ۱۳۴۸ آماده نمایش شد. این فیلم بر پایه قصه «گاو» از کتاب «عزاداران بَیَل» نوشته غلامحسین ساعدی ساخته شده است. در بسیاری از اسناد تولید فیلم گاو، از این فیلم به نام زنگولان نامیده شده است.
«گاو» دومین ساخته داریوش مهرجویی بعد از فیلم «الماس۳۳»، از موج نوی سینمای ایران بود و جز اولین فیلم‌های ایرانی بود که در غرب و اروپا مورد توجه و تحسین قرار گرفت.
پیش از این، نمایش «گاو» نوشته غلامحسین ساعدی در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۴۴ در تلویزیون به کارگردانی جعفر والی و با بازی عزت‌الله انتظامی (مش‌حسن)، علی نصیریان (مش‌اسلام)، جعفر والی و عصمت صفوی به صورت زنده اجرا شد.
«رگبار» / بهرام بیضایی (۱۳۵۰)
«رگبار» نخستین فیلم بلند بهرام بیضایی است که سالِ ۱۳۵۰ ساخته شد. ماجرای فیلم درباره یک مثلّثِ عشقی در محله‌ای فقیرنشین در میانه‌های قرنِ چهاردهمِ هجریِ خورشیدی است.
«آرامش در حضور دیگران» / (۱۳۴۹)
«آرامش در حضور دیگران» نخستین فیلم بلند ناصر تقوایی است که در سال ۱۳۴۹ ساخته و توقیف شد و در نهایت پس از چهار سال وقفه در سال ۱۳۵۲ به نمایش درآمد. این فیلم پس از نمایش محدودی که در جشن هنر شیراز (شهریور ۱۳۴۹) داشت، بایگانی شد و پس از چهار سال سرانجام از ۲۲ فروردین ۱۳۵۲ در سینما کاپری تهران به نمایش درآمد و با استقبال تماشاگران و منتقدان مواجه شد، اما با اعتراض جامعه پرستاران نمایشش برای همیشه متوقف شد.
فیلم‌نامه این فیلم را تقوایی براساس داستان آرامش در حضور دیگران از مجموعه «واهمه‌های بی‌نام‌ونشان» نوشته غلامحسین ساعدی نوشته است.
«یک اتفاق ساده» / سهراب شهیدثالث (۱۳۵۲)
«یک اتفاق ساده» فیلمی به کارگردانی سهراب شهیدثالث و نویسندگی امید روحانی و سهراب شهیدثالث ساخته سال ۱۳۵۲ است. این فیلم که اولین اثر بلند سینمائی شهید ثالث است، در بندر ترکمن ساخته شد.
موضوع فیلم درباره دانش‌آموزی به نام محمد است، کودکی با روزمرگی‌های معمولی و مادری مریض در بندر ترکمن است. پدر او با کار غیرقانونی ماهیگیری روزگار می‌گذراند و مادرش در جریان داستان می‌میرد.
این فیلم در نظرسنجی منتقدان و نویسندگان ماهنامه سینمایی فیلم به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران انتخاب شده است.
«گوزن ها» / مسعود کیمیایی (۱۳۵۳)
«گوزن ها» فیلمی به کارگردانی و نویسندگی مسعود کیمیایی، محصول سال ۱۳۵۳ است. این فیلم سیاه و سفید محصول استودیو میثاقیه و به تهیه‌کنندگی مهدی میثاقیه است.
در رای‌گیری از ۵۵ فیلم‌شناس ایرانی در سال ۱۳۸۱، «گوزن ها» به همراهِ «باشو، غریبه کوچک» ساخته بهرام بیضایی بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران شناخته شدند. در رأی‌گیری‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۹۸ مجله فیلم نیز «گوزن ها» بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران شناخته شد.
منبع: برنا