در شرایط عادی باید تولید در رونق و سودآور باشد تا سرمایه‌گذاران اعم از صاحبان سرمایه یا پس اندازهای کوچک رغبت کنند در گزینه با بازارهای رقیب پول خود را یا مستقیم و یا از طریق بورس وارد تولید کنند.
برای اینکه تولید رونق داشته باشد متغیرهای زیادی وجود دارد، وهله اول ثبات است، یعنی تولیدکننده و سرمایه‌گذاران در تولید باید نسبت به حال و آینده تولید و نسبت به سود تولید در ۵ سال آینده امید داشته باشند که مشکلی پیش نمی آید ضمن اینکه سودآور هم است. ثبات هم می‌تواند داخلی باشد و هم خارجی.
جدای جنگی که الان حادث شده حتی اگر بحث جنگ هم نبود بی‌ثباتی‌های متعددی در داخل وجود دارد که برای تولید و بورس دافعه ایجاد کرده است. به این دلیل است که در شرایط عادی هم بورس همیشه نوسانی است و مواقعی هم که مثبت بوده دخالت‌هایی صورت گرفته وگرنه در شرایط عادی مثبت نمی‌شود. در داخل اگر مشکلات منطقه و جنگ هم نباشد بی ثباتی سیاسی باعث برهم خوردن بازارها می‌شود. هر روز یک قانون وضع می‌شود و بی ثباتی مدیریتی وجود دارد، حتی تغییر رئیس جمهور خود یک زلزله مدیریتی ایجاد می‌کند و این زلزله مدیرتی یک سال طول می‌کشد یعنی ۶ ماه قبل از انتخابات که مدیران می‌دانند تغییر می‌کنند تا ۶ ماه بعد که مدیران جدید انتخاب شوند معمولا کارها متوقف یا در حداقل است به همین دلیل تولیدکننده در این فاصله بلاتکلیف است.
مجموعه این مشکلات باعث شده تولید در ایران خیلی رونق نداشته باشد بخصوص بنگاه‌های کوچک و متوسط. اما عمدتا شرکت‌های بزرگ بوده اند که تاثیر بر شاخص داشته اند. این شرکت‌ها هم چون تحت تاثیر متغیرهای بیرونی هستند هم تحریم و هم اخبار جنگ روی این شرکت‌ها تاثیرگذار شده و رکود حاکم است. اگر این شرایط عوض شود باز همان شرکت‌های بزرگ در بورس هستند که می‌توانند در جذب سرمایه‌ها نقش آفرینی کنند. اما در شرایط کنونی افزایش صف فروش خارج از اختیارات سازمان بورس و حتی دولت است، زیرا التهاب و اضطراب در جامعه زیاد است.
الان مثل گذشته نیست، دسترسی به اخبار زیاد است و رسانه‌های بیرونی تاثیرگذار هستند. دولت اکنون کم و بیش سرمایه اجتماعی خود را از دست داده، زیرا در سال‌های گذشته وعده‌هایی داده شده که درست نبوده، در نتیجه وعده‌های دولت تا به مرحله اثبات نرسد جامعه اعتماد ندارد.
هیچ روزنه ای دیده نمی‌شود که دولت بتواند در عدم خروج پول از بورس تاثیرگذار باشد تا فضای تنش و اضطراب از سر کشور برداشته شود.
-
مرتضی افقه - اقتصاددان
- شماره ۵۶۰ هفته نامه اطلاعات بورس