بورس، عرصه‌ای است که در آن ریسک و تناسب با بازدهی مورد انتظار سرمایه‌گذاران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و بر تصمیم نهایی آنان برای ورود به بازار یا خروج از آن، تاثیرگذار است. اگر شرایط حاکم بر بورس، پر ریسک باشد، طبیعی است که سرمایه‌گذاران رغبتی برای ورود به بورس ندارند، اما اگر شرایط، کم‌ریسک و پرسود باشد سرمایه‌گذاران رغبت بیشتری به سرمایه‌گذاری نشان می‌دهند. «چگونه می‌توان پول جدید وارد بورس کرد و یا مانع خروج پول از آن شد» پرسشی که برای پاسخ به آن، بازار را باید در دو افق زمانی کوتاه و بلند مدت بررسی کرد. در شرایط بلندمدت، بورس باید چند کارکرد مهم "وجود سودآوری لازم در شرکت‌ها، جلب اعتماد سرمایه‌گذاران به سازوکار بورس و قوانین حاکم برآن، وجود تنوع لازم در ابزارها و نهادهای مالی بورس و وجود شفافیت و نقدشوندگی بالا در بورس" را درست انجام دهد تا در درازمدت، سرمایه‌گذاران، سرمایه خود را وارد بازار کرده و ماندگار شوند.
اگر بورس کارکردهای یاد شده را در بلندمدت به درستی انجام دهد سرمایه‌گذار را در کنار خود خواهد داشت و در این صورت اگر در کوتاه مدت بازار دچار شرایط ریسکی و بحرانی شود با اعمال راهکارهای مناسب می‌تواند سرمایه‌گذاران خود را حفظ کرده و مانع از خروج آنها و ریزش شدید بازار شود. نگاهی به بورس در شرایط کنونی نشان می‌دهد در حال حاضر در شرایط پرریسک و ابهامی به سر می‌بریم. حمله به اسراییل یا حمله احتمالی اسراییل به ایران شرایط پرریسکی برای سرمایه‌گذاران به وجود آورده است. قاعدتا نباید انتظار داشت که در این شرایط سرمایه‌گذاران خیلی رغبت به سرمایه‌گذاری در بازار سهام داشته باشند. اما می‌توان آنان را به سرمایه‌گذاری در ابزارهای دیگری که در بورس وجود دارد، ترغیب کرد. یکی از ویژگی‌های یک بورس خوب آن است که برای شرایط مختلف ابزارهای لازم را داشته باشد. باید ابزارهایی مثل صندوق طلا وجود داشته باشد تا در زمان بحرانی مثل جنگ، ریسک جنگ را برای سرمایه‌گذار پوشش دهد.
در حال حاضر بورس ما کم و بیش ابزارهایی مناسب شرایط پر ریسک را دارد و می‌توان از آنها استفاده کرد و در این شرایط، سرمایه‌گذار جدید به بازار جذب کرد یا سرمایه‌گذار موجود را با یک جابجایی در ابزارها در بازار نگه داشت. اولین کار در این شرایط این است که مسئولان و بازیگران اصلی بازار، شفاف عمل کنند و برنامه شفافی را برای این دوره پرریسک اعلام کنند. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، یکی از اقدامات مناسب این است که سازمان بورس شرکت‌های بزرگ را ترغیب به انتشار اوراق تبعی کند. قیمت کنونی سهم‌ها بسیار پایین است و انتظار این است که رجزخوانی‌های رژیم صهیونیستی تا انتخابات آمریکا ادامه داشته باشد ولی بعد از انتخابات از این تنش‌ها کاسته خواهد شد. انتظار می‌رود که تا یک‌سال بعد، قیمت سهام افزایش یابد بنابراین می‌توان از انتشار اوراق تبعی که به نوعی بیمه سهام است، استفاده کرد. اگر برای سهم‌های بزرگ و مهم بازار، اوراق تبعی منتشر شود نقدینگی از بازار کمتر خارج خواهد شد. همچنین لازم است مشابه بیمه سهام، برای تضمین سود صندوق‌های سهامی نیز تدبیری اندیشیده شود. سازمان باید خیلی سریع راهکاری ارائه دهد و از ابزارهایی برای پوشش ریسک استفاده کند تا بازار از وضعیت یکطرفه به دو طرفه تغییر جهت دهد. سرمایه‌گذار در صورت پوشش ریسک، در بازار خواهد ماند. همچنین باید صندوق‌های درآمد ثابت جذاب‌تر شوند، زیرا پناهگاه سرمایه‌گذاران در شرایط بد بازار هستند، یعنی وقتی بازار پرریسک است سرمایه‌گذار نباید از آن خارج شود بلکه باید از سهام به صندوق درآمد ثابت منتقل شود. دست‌کاری نکردن نصاب‌های صندوق‌های درآمد ثابت از اهمیت ویژه برخوردار است.
یک راهکار مهم دیگر به نقش دولت مربوط می‌شود. دولت باید از طریق صندوق تثبیت و صندوق توسعه، و همچنین از طریق بانک‌ها، نقدینگی به بازار تزریق کند. همانطور که دیدیم بورس چین در چند هفته اخیر دچار مشکلات شدید بود و سرمایه‌گذاران از آن خارج می‌شدند دولت آن کشور، رقم قابل توجهی پول از طریق نهادهای مربوطه مثل بانک‌ها و برخی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری به بازار تزریق کرد. در نتیجه در طی یک‌هفته، شاخص بورس چین ۱۵.۷ درصد رشد کرد که رشد قابل توجهی بود و بازار برای سرمایه‌گذاران دوباره جذاب شد. بنابر این تزریق نقدینگی یکی از راهکارهای مهم در شرایط کنونی است. در آن‌صورت سهامدار دلش به آینده بازار قرص می‌شود، این همان اعتماد سازی است.
الان در شرایطی هستیم که سرمایه‌گذار دچار ترس و بی‌اعتمادی است، با توجه به شرایط چند سال گذشته بازار و شرایط فعلی، اعتماد از سرمایه‌گذار سلب شده است و ضرورت دارد دولت، سازمان و صندوق‌های تثبیت و توسعه، پشت بازار باشند و با ابزارهایی مثل اوراق تبعی، بیمه سهام و صندوق، ریسک سرمایه‌گذاری را پوشش دهند. این کار کمک می‌کند که حافظه سرمایه‌گذاران نسبت به عملکرد مسئولان بازار مثبت شود. مهم است که سازمان بورس نشان دهد در شرایط بد بازار، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند و در شرایط بحران، سرمایه‌گذار تنها نیست. سازمان بورس و دولت شاید نتوانند سودآوری شرکت‌ها را افزایش دهند ولی از ریسک حاکم بر بازار می‌توانند بکاهند و این کار، ضامن حفظ پول موجود و ورود پول جدید است.
-
ابوالفضل شهرآبادی کارشناس بازار سرمایه
- شماره ۵۶۰ هفته نامه اطلاعات بورس