رویکرد مالی رفتاری  در معامله قراردادهای مشتقه 

سرمایه‌گذاران و معامله‌گران با استفاده از ابزارهای مختلفی اقدام به تحلیل و پیش‌بینی قیمت قراردادهای مشتقه می‌کنند. این تحلیل‌ها عموما بر اساس عوامل تکنیکال و بنیادی بوده و بر فرض کارایی بازارها و رفتار عقلایی فعالان بازار به نوعی صحه‌گذاری می‌کند. اما بازار همواره عقلایی رفتار نمی‌کند و بعضا هیچ عامل تکنیکال و بنیادی برای تغییر قیمت وجود ندارد اما با این حال تغییر اتفاق می‌افتد. در این شرایط مباحث مالی رفتاری می‌تواند نمایان شود. رویکرد مالی رفتاری عوامل روانشناسی، جامعه‌شناسی و شناختی بر بازارها را مشخص کرده و بر اساس آن به پیش‌بینی فعالان بازار کمک می‌کند. این رویکرد فرض رفتار عقلایی در بازار را مورد بحث قرار داده و باور دارد افراد با ترجیحات غیرعقلایی ممکن است باعث تغییر جهت قیمت در اوراق بهادار شوند. به طور مثال طبق این رویکرد، سرمایه‌گذاران تمایل دارند تا به اخبار بیش‌واکنشی داشته باشند یا در زمان تخمین اطلاعات مرتبط با ارزش‌گذاری اوراق بهادار، با خوش‌بینی یا بدبینی بیش از اندازه محاسبات خود را انجام دهند.
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم سرمایه‌گذاران تمایل آنها به نگهداری یک اوراق بهادار زیان‌ده به مدت طولانی و فروش اوراق بهادار سودده به سرعت است. در شرکتها این امر به این دلیل است که آنها تمایلی به شناسایی زیان ندارند. بنابراین با امید به بازگشت روند قیمت اوراق بهادار به جهت قبلی خود و سودسازی، اوراق زیانده را نگهداری می‌کنند. درواقع امید مانع تحلیل هدفمند می‌شود. با توجه به این مساله سرمایه‌گذاران در ادراک وضعیت دچار اریب می‌شوند. درواقع آنها دوست دارند باور کنند که با وجود داده‌ها و مشاهدات در حال وقوع، رویدادهای آینده را از قبل پیش‌بینی کرده‌اند. سرمایه‌گذاران با باور به اینکه توانسته‌اند دلایل احتمالی زیان را شناسایی کنند، خودشان را دچار گمراهی می‌کنند. پذیرش رخداد زیان باعث ایجاد احساس دردناک پشیمانی می‌شود، بنابراین هرچه سرمایه‌گذاران بیشتر به نگهداری اوراق بهادار زیانده می‌پردازند، بیشتر استفاده از واقعیت در حال وقوع را به تعویق انداخته و از این حس دردناک اجتناب می‌کنند. این امر در بازار مشتقه که فضایی اهرمی داشته و هر میزان تغییر در قیمت چند برابر بر میزان زیان فعالان بازار خواهد افزود، می‌تواند موجب از دست رفت کامل وجوه مشتری در بازار شود. بنابراین سرمایه‌گذاران با بررسی عوامل روانشناسی بازار می‌توانند پیش‌بینی‌ها و اقدامات بهتری داشته باشند.

• فریده سعادتی - مدیر عملیات بازار مشتقه بورس انرژی

• شماره ۵۶۰ هفته نامه اطلاعات بورس