بازارگردانی در بورس ایران توسط نهادهای مالی با مجوز بازارگردانی در حالی انجام می‌شود که طبق دستورالعمل، شرکت‌های تامین سرمایه، صندوق‌های بازارگردان و شرکت‌های با مجوز کارگزاری معامله‌گر مجاز به آن هستند هرچند برای بسیاری محل سوال است که چرا بازارگردانی باید به نهادهای مالی خاص محدود باشد و چرا هر نهاد مالی با کفایت سرمایه و برنامه بازارگردانی که به تایید سازمان بورس برسد نتواند به این موضوع ورود کند.
نکته دوم اینکه در خصوص کارگزاری معامله‌گر با وجود پیگیری‌های متعدد هنوز رویه مشخصی وجود ندارد. از طرف دیگر رویداد فعلی درخصوص صندوق‌های بازارگردانی است. ماه‌های اخیر الزام بازارگردانی سهام شرکت‌های لیست شده برداشته شد. البته بر نحوه بازارگردانی که انجام می‌شد نکات قابل تاملی مطرح بود. منابع لازم برای بازارگردانی عمدتا توسط ناشر تامین می‌شد و دامنه نوسان و دامنه مظنه برای بازارگردانی به رغم انعطافی که در گفتار به آن اشاره می‌شد در عمل اما سختگیرانه بود تا جایی که بازارگردانی را به مدل معناداری تبدیل نمی‌کند.
در ماه‌های اخیر در خصوص بازارگردانی اوراق بدهی توسط صندوق‌های بازارگردانی هم نکاتی مطرح شد. لزوم زیر مجموعه یک سبدگردان بودن و کفایت سرمایه نهاد مالی بالاسری مطرح است در حالی‌که در حال حاضر بعضی صندوق‌های بازارگردانی زیرمجموعه شرکت‌های کارگزاری هستند. روشن نشدن قطعی این موضوع و تغییرات ناگهانی آن، نهادهای مالی و ناشران را در بلاتکلیفی قرار می‌دهد و لازم است برای این موارد تصمیم گیری دقیق انجام شود.
شاید فراهم کردن امکان بازارگردانی برای هر نهادمالی با کفایت سرمایه و برنامه بازارگردانی که به تایید سازمان بورس اوراق بهادار برسد بتواند رویه مناسب تری باشد. عدم حضور بازارگردان درخصوص اوراق دولتی هم از دیگر موارد قابل بررسی است. به نظر، دولت عدم حضور بازارگردان را بخاطر بالا رفتن هزینه‌ها حذف کرده است در حالی‌که می‌توان این موضوع را با اصلاحات بر روی دامنه مظنه و نوسان برطرف کرد. راه‌حل دوم اینکه نهادهای مالی در این خصوص الگوریتم‌های معاملاتی طراحی کنند و بتوانند فعالیت سودآوری با بازارگردانی این اوراق داشته باشند تا نقدشوندگی این اوراق نیز فراهم شود. عدم نقدشوندگی این اوراق در کنار نرخ های آن در برخی زمان‌ها برای مدیران صندوق های سرمایه گذاری که الزام به خرید این اوراق دارند مشکلاتی فراهم می‌کند. در خصوص بازارگردانی صندوق‌های قابل معامله هم، شاهد مشکلاتی هستیم. ناهماهنگی مدیر و بازارگردان، محدود بودن تعهد روزانه بازارگردان وقتی مدیر و بازارگردان دو مجموعه متفاوت باشند و منافع متفاوتی داشته باشند برای سرمایه گذاران در بازار مشکلاتی ایجاد می‌کند. این موضوع وقتی فاصله قیمت بازار و NAV در صندوق زیاد باشد مشکلات را دوچندان می‌کند. به تجربه در بازار شاهدیم که صندوق‌هایی که مدیر و بازارگردان آن از یک مجموعه باشند موفقیت و رضایت
سرمایه گذاران حتی در روزهای سخت بازار بیشتر است. فعال شدن چند بازارگردان با استراتژی‌های متفاوت در مورد یک سهم، اوراق بدهی یا صندوق قابل معامله و استفاده از الگوریتم‌های معاملاتی به‌جای استفاده سنتی می‌تواند بر عمق بازارگردانی بیفزاید این موضوع کنار حذف محدودیت نهادهای مالی محدود و فراهم کردن حضور همه نهادهای مالی با کفایت سرمایه و برنامه مشخص تایید شده سازمان بورس می‌تواند کارایی این مهم را به دنبال داشته باشد.
فعال شدن بازارگردانی در خصوص آپشن‌ها و افزایش استفاده از آن در مورد سهام، صندوق‌ها و... می‌تواند به کاراتر شدن بازار کمک کند. در مجموع، با بهبود زیرساخت‌ها، افزایش تعداد و تنوع نهادهای بازارگردان و ارائه مشوق‌های مناسب، می‌توان کارایی و عملکرد بازارگردانی در بورس ایران را ارتقا داد. امیدوارم نهادهای مالی با ارائه برنامه مشخص به کانون ها و سازمان بورس و پیگیری دراین خصوص اصلاحات مناسبی در اجزای فرایند بازارگردانی فعلی ایجاد کنند.
-
مونا حاجی علی اصغر - کارشناس بازار سرمایه
-
شماره ۵۶۱ هفته نامه اطلاعات بورس