به گزارش صدای بورس، شرکت‌های کارگزاری قدیمی‌ترین نهاد مالی بازار سرمایه هستند. حتی تا پیش از تشکیل سازمان بورس در سال ۱۳۸۴، سازمان کارگزاران بورس و اوراق بهادار (که طبق قانون تأسیس بورس اوراق بهادار در سال ۱۳۴۵ تشکیل شده بود)، وظایف نظارتی و تدوین دستورالعمل‌ها و ضوابط را به عهده داشت.
پس از تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۴ وظایف نظارتی و قانون گذاری آن سازمان، به سازمان بورس و وظایف عملیاتی آن به شرکت بورس اوراق بهادار تهران منتقل شد. امروزه اهمیت این صنعت از این جهت است که جایگاهی گلوگاهی در بازار سرمایه دارد، هم از جنبه تأثیر روی رونق و رکود در بازار سرمایه و هم از جنبه‌های نظارتی، اعم از پولشویی و دستکاری قیمت و سایر تخلفات و جرایم مثل استفاده از اطلاعات نهانی، این نهادهای مالی نقش گلوگاهی برای سیاست‌گذار دارند. افزون بر این، حدود ۱۰ هزار نفر به صورت مستقیم در این صنعت کار می‌کنند که اگر بعد خانوار و اشتغال غیرمستقیم را در نظر بگیریم به اعداد قابل توجهی می‌رسیم.
در فرایند تکامل بازار سرمایه، در سال‌های گذشته، نقش و جایگاه شرکت‌های کارگزاری روز به روز کمرنگ‌تر شد، تا جایی که مجوز بسیاری از فعالیت‌ها از آنها سلب شد. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته شرکت‌های کارگزاری خدمات-کامل (Full-Service Brokers)، خدمات متنوعی از اعم از مشاوره ارائه می‌دهند.
تا کنون شرکت‌های کارگزاری جزو خوش حساب‌ترین وام‌گیرندگان از بانک‌ها و دارای یکی از کمترین ریسک‌های نکول بوده‌اند. اما باید به دو نکته توجه داشت؛ اول اینکه با وجود اینکه این ریسک نکول پایین، درصد پایینی از اعتبارات اعطایی بانک‌ها به شرکت‌های کارگزاری اعطاء می‌شود؛ اعتباراتی که صرف خرید سهام می‌شود و انتظار می‌رود افزایش آن بتواند موجب رونق در بازار ثانویه سهام و در نتیجه تولید کشور بشود و دوم اینکه این خوش‌حسابی به خاطر سیاست‌گذاری نامناسب سیاست‌گذار در معرض خطر قرار گرفته است و شروع دومینویی از تعطیلی شرکت‌های کارگزاری ممکن است اثرات نامطلوبی بر بازار سرمایه کشور بگذارد.
باید توجه داشت که منبع درآمدی کارگزاری‌ها از محل کارمزد معاملات بوده و در شرایط رکودی بازار سرمایه، کارگزاری‌ها که یک صنعت تک‌محصولی هستند و تنها منبع درآمدشان از محل کارمزد معاملات است، دچار زیان می‌شوند. لازم به ذکر است که در دنیا برای این صنعت منابع مختلف درآمدی تعریف شده همچنین کارمزد کارگزاری‌ها در جهان از ایران کمتر است.این گزارش با استفاده از صورت‌های مالی حسابرسی شده شرکت‌های کارگزاری از سال‌های ۱۳۹۹ الی ۱۴۰۲ تهیه شده است. با توجه به عدم دسترسی و قابل اتکا نبودن داده‌های ۱۳ شرکت کارگزاری، اطلاعات ۱۰۳ شرکت باقیمانده مورد بررسی قرار گرفت. شرکت‌هایی که اطلاعات آنها در دسترس نبود و یا قابل اتکا نبودند به این شرح هستند؛ نواندیشان بازار، نماد شاهدان، مهرآفرین، شاخص سهام، سهمیار، راهبرد سرمایه، دنیای نوین، دلیران پارس، خردمند، تدبیرگران‌سرمایه، پیشگامان بهین، برهان سهند و آبتین استاک.
سهم بازار شرکت‌های فوق به اندازه کافی کوچک است تا در نتیجه بتوان از آنها چشم‌پوشی کرد و فرض کرد که وضعیت مالی آنها شبیه متوسط صنعت باشد. میزان کارمزد ساخته شده توسط ۱۴ شرکت برتر (پنجاه درصد کارمزد تجمعی)، به شرح نمودار زیر است:
در سال ۱۴۰۲ بین همه شرکت‌های کارگزاری، شرکت‌های مفید با ۲.۶ همت و آگاه با ۹۴۰ میلیارد تومان بیشترین سهم از درآمدهای کارمزدی را داشته‌اند که به ترتیب معادل ۲۱ و ۸ درصد از کل کارمزدهای ساخته شده در صنعت است.
-
محمدرضا شاهوردیلو - خبرنگار
-
شماره ۵۶۳ هفته نامه اطلاعات بورس