آینده اهرمی ها، نامعلوم تر از همیشه 

صندوق‌های اهرمی به عنوان یکی از ابزارهای نوین در بازار سرمایه ایران، طی ماه‌های اخیر عملکردی نسبتاً چالش‌برانگیز داشته‌اند. این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر فرصتی برای کسب بازدهی بالاتر می‌دهند؛ اما از ابتدای سال با توجه به نوسانات منفی بازار سهام و روند نزولی شاخص کل بورس، بیشتر صندوق‌های اهرمی با بازدهی منفی مواجه شده‌اند و به تبع آن، اعتماد سرمایه‌گذاران کاهش یافته است.

ساختار این صندوق‌ها به گونه‌ای است که به دو نوع واحد عادی و ممتاز تقسیم می‌شوند. واحدهای عادی به سرمایه‌گذار سودی مشابه صندوق‌های با درآمد ثابت می‌دهند، اما این سود توسط واحدهای ممتاز تأمین می‌شود. در شرایط نزولی، واحدهای ممتاز برای تأمین سود واحدهای عادی تحت فشار قرار می‌گیرند و این موضوع به کاهش ارزش واحدهای ممتاز منجر می‌شود. این ساختار، در شرایط فعلی بازار با چالش‌هایی از جمله خروج سرمایه و کاهش تقاضا برای واحدهای ممتاز روبه‌رو است که روند نزولی صندوق‌ها را تشدید کرده است.

از سوی دیگر، افزایش نرخ بهره در اقتصاد و سیاست‌های انقباضی، باعث شده تا سرمایه‌گذاران به سمت سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک‌تر تمایل پیدا کنند و از صندوق‌های اهرمی فاصله بگیرند. به همین دلیل، برای مدیریت بهتر ریسک‌ها، سازمان بورس پیشنهاد داده که سقف اهرم صندوق‌های اهرمی از ۲ به ۱.۵ کاهش یابد. این پیشنهاد نشان‌دهنده حساسیت بالای مقامات بازار سرمایه نسبت به ریسک‌های موجود است و تلاش دارد تا از انحلال ناخواسته صندوق‌ها جلوگیری کند. هرچند احتمال انحلال رسمی صندوق‌ها پایین است، اما در صورت ادامه شرایط فعلی و خروج مداوم سرمایه، برخی از این صندوق‌ها ممکن است به مرز مشکلات مالی جدی نزدیک شوند.

آینده صندوق‌های اهرمی و راهکارهای پیش رو

آینده این صندوق‌ها به شدت به شرایط اقتصادی و سیاست‌های حمایتی بازار سرمایه وابسته است. در صورتی که نرخ بهره کاهش یابد و فضای کلی بازار بهبود پیدا کند، صندوق‌های اهرمی می‌توانند جذابیت خود را بازیابند و نقش موثری در جذب سرمایه و بهبود نقدشوندگی بازار ایفا کنند. کارشناسان معتقدند که در صورت انجام اصلاحات مناسب، این ابزارها همچنان می‌توانند به عنوان یکی از ارکان توسعه‌یافته و قابل اتکای بازار سرمایه جایگاه خود را حفظ کنند.

در نهایت، اگرچه صندوق‌های اهرمی همچنان با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند، اما به عنوان یکی از ابزارهای نوین سرمایه‌گذاری، پتانسیل رشد و تثبیت در بازار را دارند. سرمایه‌گذاران باید با دقت بیشتری و با توجه به ریسک‌های موجود، اقدام به سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها کنند تا بتوانند از فرصت‌های پیش رو بهره‌مند شوند و در عین حال از آسیب‌های ناشی از نوسانات بازار در امان بمانند.

توسعه و نقش آتی صندوق‌های اهرمی در بازار سرمایه

برای اینکه صندوق‌های اهرمی بتوانند در آینده به جایگاه مطلوب خود در بازار دست یابند، باید مجموعه‌ای از تغییرات در زیرساخت‌های بازار و سیاست‌گذاری‌ها اعمال شود. با در نظر گرفتن نرخ بهره بالا و نبود حمایت‌های لازم در شرایط فعلی، صندوق‌های اهرمی با محدودیت‌های جدی مواجه‌اند. این صندوق‌ها که با هدف ایجاد تنوع در گزینه‌های سرمایه‌گذاری و تشویق سرمایه‌گذاران حرفه‌ای به سرمایه‌گذاری در بازار شکل گرفته‌اند، می‌توانند در شرایطی که بازار به ثبات نسبی برسد، ابزارهای موثری برای جذب سرمایه و ایجاد تعادل در بازار باشند. برای این منظور، بهبود فضای کلی اقتصاد، کاهش نرخ بهره، و ایجاد سازوکارهای حمایتی برای کنترل نوسانات شدید می‌تواند به رشد و تثبیت این صندوق‌ها کمک کند.

سازمان بورس و نهادهای مالی با سیاست‌های نظارتی و کاهش سقف اهرم، تلاش دارند از زیان‌های احتمالی صندوق‌های اهرمی در دوران نزول بازار جلوگیری کنند و در عین حال، زمینه‌ای فراهم کنند که این صندوق‌ها در زمان رشد بازار بتوانند به عنوان گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاری مورد توجه قرار گیرند. با بهبود شرایط اقتصادی، این صندوق‌ها ممکن است نقش برجسته‌تری در بازار ایفا کنند و به عنوان یکی از ابزارهای مهم جذب سرمایه‌های کوچک و بزرگ به کار گرفته شوند.

نکته‌ای مهم برای سرمایه‌گذاران

با توجه به پیچیدگی ساختار صندوق‌های اهرمی و ریسک‌های بالای آنها، سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها برای افرادی که تجربه و دانش کافی در بازار ندارند، می‌تواند ریسک‌آفرین باشد. توصیه می‌شود که سرمایه‌گذاران پیش از ورود به این صندوق‌ها، به دقت وضعیت بازار، سیاست‌های حمایتی و نرخ‌های بهره را بررسی کنند تا بتوانند تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرند.

صندوق‌های اهرمی می‌توانند برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای که توان تحمل ریسک بالایی دارند، فرصتی برای کسب بازدهی‌های قابل توجه فراهم کنند، اما این مزیت‌ها تنها در صورتی محقق می‌شوند که شرایط کلان اقتصادی و سیاست‌های بازار به نفع این نوع سرمایه‌گذاری تنظیم شود.

به نظرم در مورد چالش های صندوق میشه به این موارد هم اشاره کرد
-مدیریت ضریب اهرمی این صندوق ها برای مدیر به خصوص در شرایط فعلی به طور مضاعف سخت هست.چرا که با منفی بودن بازار و کاهش ارزش پرتفو ممتاز ها مداوما اهرم صندوق افزایش پیدا می کند و در کنار الزامات کنترلی ناظر بر این صندوق ها در صورتی که مدیر نتواند اهرم را کنترل و تقریبا ثابت نگه دارد، ریسک صندوق مداوما افزایش می یابد.
- چالش بعدی در ارتباط با محدود کردن دامنه نوسان هست که اثری که روی صندوق ها دارد به این شکل است که بسته به اهرمی که دارند مثلا پرتفو صندوق ۶ درصد مثبت یا منفی می شود در حالی که nav خود صندوق در دامنه مثبت و منفی ۳ نوسان می کند و این خود یکی از دلایلی است که در شرایط کنونی بازار شاهد شدت گرفتن تابلو این صندوق ها در سمت خرید یا فروش بسته به مثبت با منفی بودن بازار می شود.
- چالش بعدی در خصوص نبود نهاد بازارگردان در این صندوق ها است . مدیر این صندوق ها تنهای در صورت پرمیوم بودن می توانند صدور و در صورت دیسکانت بودن ابطال کند که این مساله خود در کنار سایر عوامل مدیریت این صندوق ها را سخت تر می کند.

مساله ای که در شرایط فعلی برای مدیر صندوق و دارندگان واحدهای ممتاز دغدغه اساسی است، این است که در صورتی که ارزش واحدهای ممتاز به ۲۰ درصد عادی ها کاهش یابد، صندوق باید منحل شود. در این مورد واضح است که اهرم فعلی و نحوه مدیریت نسبت اهرمی هر یک از صندوق ها تعیین کننده میزان ریسک صندوق از این بعد است. بیان این که با چند درصد دیگر ریزش ارزش بازار سهام منجر به انحلال صندوق ها خواهد شد بسیار تخمینی خواهد بود و احتمالا با توجه به تغییر اهرم صندوق نمی تواند عدد مشخصی بیان کرد با این حال علی رغم دور از ذهن بودن کاهش مثلا ۳۰ درصدی ارزش شاخص، احتمال رخداد این شرایط نامحتمل نیست

• علی جبل عاملی - کارشناس بازارسرمایه

• شماره ۵۶۵ هفته نامه اطلاعات بورس