به گزارش صدای بورس، در ادبیات «ارزیابی اثر مداخله» روش‌های آماری و اقتصادسنجی مختلفی برای اندازه‌گیری اثر یک سیاست مداخله‌جویانه بر متغیرهای هدف معرفی شده‌اند. روش‌های عمده در این بین عبارتند از: روش تفاضل در تفاضل، روش کنترل مصنوعی و روش سری زمانی منقطع. در روش تفاضل در تفاضل، مشاهدات را به دو گروه «کنترل» و «درمان» تقسیم می‌کنند و سپس با مقایسه تفاوت‌های پیش و پس از سیاست مداخله روی متغیر هدف در دو گروه به ارزیابی اثر سیاست مداخله می‌پردازند. در روش کنترل مصنوعی ابتدا یک مدل با بیشترین مشابهت رفتاری بین گروه کنترل و واحد درمان براساس داده‌های آنها پیش از اعمال سیاست، ایجاد شده و سپس برای دوره بعد از سیاست، تفاوت مقدار شبیه‌سازی‌شده با مقدار واقعی واحد درمان مقایسه می‌شود. در روش سری زمانی منقطع، داده‌های مربوط به متغیر هدف به‌صورت پانل و در دو مقطع زمانی قبل و بعد از مداخله جمع‌آوری و در قالب یک مدل رگرسیون خطی، اندازه تغییر در ضریب یا عرض از مبدا خط رگرسیونی در دو مقطع زمانی به‌عنوان اندازه اثر سیاست مداخله با یک روش آماری مناسب تخمین زده می‌شود.
شبکه اینترنت به‌عنوان بزرگ‌ترین شبکه ارتباطی روی زمین از یک توپولوژی ترکیبی تشکیل شده و می‌تواند تمام شبکه‌های محلی و گسترده و شبکه‌های خانگی را دربربگیرد. این شبکه با استفاده از پروتکل‌های مشخص امکان ارتباطات سریع بین دستگاه‌های متصل به خود را فراهم می‌کند. این شبکه به‌صورت غیرمتمرکز اداره می‌شود و در کنار مزایای بی‌شمار می‌تواند زمینه‌ساز چالش‌ها و مسائل امنیتی و اختلال در سطح جامعه شود. مهم‌ترین شبکه‌های اجتماعی در ایران به‌دلیل سابقه تاریخی و عمومیت در بین مردم عمدتا شبکه‌هایی با سرورهایی در خارج از کشور هستند. گزارش سال 1401 دیتاک نشان می‌دهد که از نظر «تعداد کاربر فعال» سه شبکه اجتماعی غیربومی «تلگرام»، «اینستاگرام» و «ایکس» (توییتر سابق) به ترتیب با 61میلیون، 46میلیون و 4میلیون کاربر فعال در صدر قرار دارند. در بین شبکه‌های اجتماعی بومی نیز شبکه‌های روبیکا با 39میلیون کاربر در جایگاه نخست قرار دارد و پس از آن شبکه‌های ایتا با 6/21 میلیون، بله با 4/15میلیون و سروش‌پلاس با 4/10میلیون کاربر قرار دارند.
سانسور اینترنت به‌معنای جلوگیری از دسترسی به برخی سایت‌ها یا برخی محتواهای سایت‌های اینترنتی به سه شیوه کلی «مسدودسازی»، «فیلترینگ» یا «قطع اینترنت» انجام می‌شود. فیلترینگ اینترنت خود به شیوه‌های مختلف انجام می‌شود ازجمله فیلترینگ سربرگ یا محتوای TCP/IP، فیلترینگ DNS، فیلترینگ کلمات کلیدی، فیلترینگ پورت، فیلترینگ پروتکل، فیلترینگ برنامه و محدود کردن پهنای باند مشترکان. گزارش 2023 ماستر و گارمن نشان می‌دهد که چین و ایران با بالاترین سطح سانسور و فیلترینگ اینترنت، از تمام این روش‌ها و همچنین در مواردی «قطع اینترنت» استفاده می‌کنند. تقریبا در تمام کشورهای جهان به‌دلایلی مانند «حفظ امنیت ملی، حفظ ثبات سیاسی، حفظ ارزش‌های اجتماعی، جلوگیری از دسترسی عمومی به محتواهای نامناسب، برگزاری کنکور یا آزمون مدارس، جلوگیری از نفوذ و دزدی اطلاعات و جلوگیری از خرابکاری» سانسور و فیلترینگ اینترنت رخ می‌دهد.
گزارش جهانی سانسور اینترنت در 2023 نشان می‌دهد که گروه کشورهای کره‌شمالی، چین و ایران بالاترین سطح سانسور و فیلترینگ اینترنت را اعمال می‌کنند. پس از آن گروه کشورهای عراق، میانمار، پاکستان و ترکمنستان در رده دوم و گروه کشورهای روسیه، عربستان‌سعودی و امارات‌متحده عربی در رده سوم قرار دارند. براساس گزارش آزمایشگاه داده و حکمرانی، دست‌کم ۳۰درصد از کاربران اینترنت در کشور ماهانه تا ۱۵۰هزار تومان برای خرید/تمدید اشتراک VPN متقبل هزینه می‌شوند. با در نظر گرفتن تعداد کاربرهای اینترنت کشور، گردش مالی بازار خرید و فروش ابزارهای فیلترشکن سالانه بالغ بر ۵هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. براساس آمار ذکرشده در گزارش یکتانت، میزان استفاده از VPN در بین کاربران 15 تا 17سال، 97درصد است. همچنین میزان استفاده کاربران با تحصیلات ابتدایی از فیلترشکن 63درصد است یعنی از هر سه کاربر ایرانی با تحصیلات ابتدایی، دو نفر از VPN استفاده می‌کنند. به‌عبارت دیگر، استفاده از فیلترشکن و ابزار دورزدن فیلترینگ اینترنت کشور، مختص افراد تحصیلکرده نیست. با توجه به پیامدهای دسترسی کودکان و نوجوانان به محتواهای غیراخلاقی، مستهجن و نامناسب برای آنها از طریق فیلترشکن، می‌توان آسیب‌های اجتماعی زیادی از فیلترینگ نامناسب در کشور انتظار داشت. «طرح نظام و تنظیم مقررات فضای مجازی» که به طرح «صیانت» معروف است از سوی کمیسیون مشترک مجلس شورای اسلامی در بهمن 1400 تصویب شده و به‌صورت محدود درحال اجراشدن است. مخالفان این طرح نگران هستند که با ابلاغ این طرح، دسترسی‌شان به اینترنت جهانی به‌طورکامل قطع شود و آسیب‌های زیادی به کسب‌وکارها برسد.
موافقان اما مدعی هستند که این طرح به‌دنبال محدودسازی اینترنت نیست و برای حفاظت از اطلاعات خود کاربران است. همچنین اجرای طرح اینترنت طبقاتی به‌عنوان نسخه عملیاتی طرح صیانت در مرحله عملیاتی قرار دارد و به برخی از طبقات و گروه‌ها از جمله گردشگران خارجی، اساتید دانشگاه و مدیران و مقامات ارشد کشور اینترنت باز یا اینترنت بدون محدودیت داده می‌شود.
کسب‌وکار اینترنتی یعنی مجموعه فعالیت‌هایی که بر بستر اینترنت و با هدف درآمدزایی انجام می‌شود و به سه دسته کلی تقسیم می‌شود: «کسب‌وکارهای خرد فاقد اینماد»، «کسب‌وکارهای خرد دارای اینماد فاقد ستاره» و «کسب‌وکارهای دارای اینماد».
برآوردشده که تا پایان سال 1401 حدودا 470هزار کسب‌وکار اینترنتی در ایران فعال بوده که از این تعداد 140990 کسب‌وکار اینترنتی دارای اینماد ستاره‌دار هستند و 16457 واحد کسب‌وکار خرد نیز دارای اینماد بدون ستاره هستند.
حدود 65درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی دارای اینماد تا پایان سال 1401 صرفا در حوزه فروش کالا، حدود 33درصد صرفا در حوزه ارائه خدمات و 2درصد از آنها در هر دو حوزه فروش کالا و ارائه خدمات فعالیت می‌کنند.
حدود 20درصد کسب‌وکارهای اینترنتی دارای اینماد در زمینه فروشگاه‌های تخصصی پوشاک و لوازم منزل فعالیت می‌کنند. پس از آن فروشگاه‌های تخصصی تجهیزات و ماشین‌آلات با 13درصد، خدمات فناوری اطلاعات با 8درصد، فروشگاه‌های تخصصی محصولات شیمیایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی با 7درصد و فروشگاهای تخصصی کالاهای فرهنگی، هنری، ورزشی و تفریحی با6درصد در رده‌های بعدی فعالیت قرار دارند.
قریب به 40درصد از کل کسب‌وکارهای اینترنتی در کنار وب‌سایت خود، از یکی از شبکه‌های اجتماعی برای فروش محصولات و خدمات خود استفاده می‌کنند. مهم‌ترین شبکه‌های اجتماعی مورداستفاده کسب‌وکارهای اینترنتی به‌ترتیب اینستاگرام با 55درصد، تلگرام با 41درصد، واتساپ با 37درصد، ایتا با 21درصد، روبیکا با 14درصد، بله با 11درصد و سروش‌پلاس با 5درصد می‌باشند.
منبع:اقتصاد بازار