به گزارش صدای بورس، معادن زغال‌سنگ یکی از منابع انرژی حیاتی در دنیا هستند. این معادن به‌ویژه در تولید برق، صنعت فولاد و دیگر صنایع سنگین نقش مهمی ایفا می‌کنند. در سطح جهانی و در کشورهای صنعتی زغال‌سنگ همچنان یکی از اصلی‌ترین منابع انرژی به شمار می‌رود. در ایران نیز، با توجه به ذخایر غنی زغال‌سنگ، این معادن اهمیت زیادی در تأمین انرژی دارند و به توسعه صنایع مختلف کمک می‌کنند. از سوی دیگر، با توجه به چالش‌های زیست‌محیطی و تلاش برای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، توجه به استفاده بهینه و مدیریت پایدار این منابع ضروری است. بر این اساس در گفت‌گویی با اسماعیل حاجیان نژاد، مدیرعامل شرکت کانی کربن طبس به بررسی شرایط، ظرفیت‌های و چالش‌های موجود این شرکت پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
* کانی کربن طبس با اکتشافات در محدوده معدنی چاه رخنه در شهرستان طبس کار خود را آغاز کرد.
درست است؛ شرکت کانی کربن طبس در سال ۱۳۹۴ تاسیس شد. این شرکت اکتشافات در محدوده معدنی چاه رخنه در ۶۵ کیلومتری غرب شهرستان طبس را آغاز کرد. با توجه به اکتشافات صورت گرفته، گواهی کشف و پروانه بهره‌برداری اخذ شد و سپس فعالیت معدن کاری در سال ۱۳۹۵ آغاز شد. زغال‌سنگ معدن چاه رخنه، از نوع بیتومه حرارتی است و ذخیره قطعی کشف شده ۵.۴ میلیون تن و ذخیره احتمالی ۴.۸ میلیون تن است. استخراج در سال‌های اولیه حدود ۴۰ هزار تن بوده که با افزایش پروانه بهره‌برداری به ۱۹۰ هزار تن افزایش یافته و در سال ۱۴۰۲ به ۲۵۰ هزار تن در سال افزایش یافته است. اکتشافات صورت گرفته در معدن چاه رخنه در حدود ۱۵ درصد از محدوده و در عمق حدود ۲۰۰ متر صورت گرفته و با توجه به لایه‌ای بودن زغال‌سنگ، انتظار می‌رود که در صورت انجام اکتشافات جدید، حجم قابل توجهی به ذخیره افزوده شود.
* معادن دیگری را هم تحت مالکیت دارید؟
محدوده چاه رخنه، مساحت بیش از ۱۰ کیلومتر مربعی دارد. شرکت کانی کربن طبس، دو معدن دیگر را نیز در مالکیت دارد. معدن خاک صنعتی چاه رخنه در مجاورت معدن زغال‌سنگ، که اقدامات جهت بازاریابی خاک صنعتی در حال انجام است و دیگری، معدن زغال‌سنگ در استان کرمان است که اکتشافات اولیه صورت گرفته شده و گواهی کشف آن اخذ شده است. با این حال تمرکز این شرکت بر معدن چاه رخنه است. البته در ایران چند منطقه زغال‌سنگ داریم که عمده ذخایر زغال‌سنگ در این مناطق قرار دارند که شامل ناحیه طبس، البرز، کرمان و آذربایجان است. با این حال عمده ذخایر زغال‌سنگ در ناحیه طبس قرار دارد.
* فعالیت در معدن چاه رخنه به صورت روباز است؟
بله؛ زغال‌سنگ حرارتی از معدن چاه رخنه استخراج می‌گردد. این معدن یکی از بزرگترین معادن زغال‌سنگ حرارتی کشور است و فعالیت در معدن چاه رخنه متعلق به شرکت کانی کربن طبس به صورت روباز است. دلیل روباز بودن این معدن، قرارگیری لایه‌های زغال از نزدیکی به سطح زمین است. عملیات استخراج روباز، مزایای متعددی برای معدنکاری و نیروی انسانی فعال در معدن دارد که از جمله آن می‌توان به کاهش هزینه‌های استخراج، سرعت بالای باطله برداری و استخراج، امنیت جانی و کیفیت کاری مناسب برای نیروی انسانی اشاره کرد. فعالیت استخراجی در ابتدا در یک پیت آغاز شد و با توجه به افزایش استخراج سالانه پیت دو در قالب طرح توسعه آغاز شد و در سال گذشته پس از بازگشایی و پیش باطله برداری به بهره‌برداری رسیده و استخراج از این معدن آغاز شده است. همچنین به منظور توسعه بیشتر، پیت ۳ نیز در حال پیش باطله‌برداری است و انتظار می‌رود تا پایان سال ۱۴۰۴ وارد مرحله استخراجی شود.
* زغال‌سنگ در دنیا منبع دوم انرژی به شمار می‌رود و بیش از یک چهارم انرژی جهان از زغال‌سنگ تامین می‌شود...
دقیقا؛ سالانه بیش زا ۸ میلیارد تن زغال‌سنگ در جهان تولید و مصرف می‌شود و کشورهای چین، هندوستان، اندونزی، استرالیا و ایالات متحده عمده تولید کننده و مصرف کننده زغال‌سنگ در جهان هستند. روند تاریخی مصرف در دو دهه اخیر حاکی از افزایش دو برابری مصرف است و جایگاه مناسب زغال‌سنگ در اقتصاد انرژی جهان را نشان می‌دهد. برخلاف گاز و برق، زغال‌سنگ قابلیت انبارش دارد و این مزیتی است که بسیاری از کشورهای جهان به این سمت حرکت کرده‌اند. زغال‌سنگ استخراجی از معدن کانی کربن طبس، زغال‌سنگ حرارتی است و در دنیا بیش از ۸۰ درصد زغال‌سنگ استخراجی از نوع حرارتی است که عمده آن در نیروگاه‌های تولید برق کاربرد دارد. بخش دیگر نیز در حوزه احیای فلزات غیرآهنی و فروآلیاژها کاربرد دارد.
* عملیات در حوزه استخراج به چه صورت است؟
در حوزه استخراج، عملیات به صورت مکانیزه صورت می‌گیرد و برخلاف عمده معادن زیرزمینی که استخراج به صورت سنتی است، استخراج در این معدن مکانیزه است. در عملیات استخراجی، پس از انفجار، باطله برداری توسط بیل‌های مکانیکی صورت می‌گیرد و با کمپرسی به دمپ باطله منتقل می‌شود. زغال‌سنگ نیز پس از استخراج خردایش شده و پس از دانه بندی در سایزهای صفر تا ۵ و ۵ تا ۲۰ به خریداران عرضه می‌شود. همچنین به منظور استفاده از زغال‌سنگ‌های کم عیار و باطله‌های دارای زغال‌سنگ، شرکت اقدام به ایجاد کارخانه زغالشویی کرده که ظرفیت اسمی آن ۱۰۰ هزار تن است که ظرفیت عملی ۶ هزار تن دارد. عمده فاصله قابل توجه بین ظرفیت اسمی و عملی، در اختیار نداشتن خوراک کافی است. همچنین این شرکت آمادگی خرید خوراک از معادن مجاور را نیز دارد. در واحد کنسانتره، تغلیظ به روش ثقلی با ماده واسط مگنت صورت می‌گیرد.
بین یک سوم تا نیمی از استخراج توسط شرکت و ماشین آلات در مالکیت شرکت انجام می‌شود و الباقی با همکاری چند پیمانکار صورت می‌گیرد. شرکت مالک حدود ۶۰ دستگاه معدنکاری است و به لحاظ بهای تمام شده استخراج، نه تنها رقابت پذیر است، بلکه بهای تمام شده کمتری نسبت به پیمانکاران دارد. در مجموع با لحاظ نیروی انسانی فعال در پیمانکاران بیش از ۴۰۰ نفر در معدن چاه رخنه شرکت کانی کربن طبس اشتغال دارند که اشتغالزایی مناسبی در این منطقه محروم به‌شمار می‌رود.
* شرکت به دلیل موقعیت جغرافیایی امکان دسترسی به شبکه برق را ندارد.
بله؛ به دلیل موقعیت خاص معدن شرکت کانی کربن طبس، زیرساخت‌های مختلف توسط شرکت تامین شده است. از جمله بخش نیروگاهی با استفاده از چهار ژنراتور اقدام به تامین برق مجموعه معدن می‌کند. از سوی دیگر، تامین آب نیز توسط شرکت صورت گرفته و واحد بازیافت و تصفیه آب در شرکت فعال است. همچنین شرکت انبار سوخت ایجاد کرده که سبب تسریع فعالیت سوخت رسانی شده است. علاوه بر این انبار تجهیزات و لوازم یدکی و تعمیرگاه ماشین‌های سنگین نیز در معدن ایجاد شده است که سرعت تعمیرات و نگهداری و هزینه‌های آن را به میزان قابل توجهی کاهش داده است. همچنین زیرساخت اینترنت و ارتباطات تلفن همراه نیز با سرمایه گذاری شرکت ایجاد شده و پوشش مناسبی در محدوده معدن صورت گرفته است.
* چه اقدامات مهمی در سال‌های اخیر انجام داده‌اید؟
از اقدامات در چند سال اخیر، اخذ مجوز ساخت انبارک ناریه بوده است که دو انبارک ناریه هر یک با ظرفیت ۱۰۰ تن ساخته و به بهره‌برداری رسیده است که سبب تامین به موقع و طبق برنامه برای عملیات انفجاری و باطله برداری شده است. در حوزه محیط زیست، با وجود فاصله زیاد از شهر، شرکت کانی کربن طبس، نسبت به رعایت مقررات و دستورالعمل‌های محیط زیست اهتمام ویژه‌ای داشته است. در این راستا، شرکت از شمول صنایع آلاینده خارج است. اقدامات گسترده‌ای از جمله نصب بک فیلتر در واحد سنگ شکن، غرس درختان سازگار با محیط در محدوده کارگاه، آبپاشی مداوم و تصفیه آب در راستای بهبود کیفیت کار و حفظ محیط زیست صورت گرفته است. در سال ۱۴۰۲، با وجود افزایش تولید، شاهد کاهش مصرف آب بوده‌ایم.
* کانی کربن طبس صادرات هم دارد؟
شرکت در سال ۱۴۰۱ و پس از آزادسازی صادرات، اقدام به صادرات چند محموله کرد. به دلیل شرایط و بحران اکراین، قیمت زغال‌سنگ در بازارهای جهانی رشد بالایی داشته و در نتیجه صادرات زغال‌سنگ توجیه پذیر بود ولی با برگشت قیمت زغال‌سنگ در سال ۱۴۰۲، شاهد عدم توجیه اقتصادی صادرات زغال‌سنگ بودیم که عملا صادرات را متوقف کرده‌ایم. سهم بالای هزینه‌های حمل داخلی و دریایی و عملیات بندری در بنادر نسبت به قیمت زغال‌سنگ از دلایل اصلی عدم توجیه صادرات زغال‌سنگ است. در صورت توسعه سیستم ریلی و بکارگیری کشتی‌های با ظرفیت بالا، صادرات زغال‌سنگ می‌تواند توجیه‌پذیر باشد.
* در خصوص عرضه زغال‌سنگ در بورس کالا و انرژی، شرکت اقدام به پذیرش زغال‌سنگ حرارتی به عنوان یکی از اولین شرکت‌ها در بورس انرژی کرد.
بله؛ همه محصولات شرکت شامل زغال‌سنگ‌های دانه بندی شده و کنسانتره زغال‌سنگ در بورس انرژی پذیرفته و عرضه می‌شوند و بیش از ۲۰ هزار تن از مدت پذیرش در بورس انرژی معامله صورت گرفته است که افزایش عرضه، نیازمند بازاریابی بورس انرژی برای تشویق خریداران به حضور است. با این حال، شرکت‌های همگروه که زغال‌سنگ را برای کوره‌های ولز تولید اکسید روی خریداری می‌کنند، صرفا از طریق بورس انرژی زغال‌سنگ خود را خریداری می‌کنند که سبب شفافیت روابط مالی این شرکت با شرکت‌های همگروه نیز شده است.
اقدامات پذیرش شرکت کانی کربن طبس از سال ۱۴۰۱ آغاز گردید و پس از بازدید مدیران فرابورس ایران از شرکت و پس از احراز شرایط در شهریور ۱۴۰۲ هیات پذیرش با پذیرش شرکت کانی کربن طبس موافقت کرد و شرکت با کربن در اسفند ۱۴۰۲ در بازار دوم فرابورس ایران درج شده است. اقدامات جهت عرضه اولیه از سوی شرکت و سهامداران عمده صورت گرفته است و پس از انجام کلیه تکالیف هیات پذیرش توسط شرکت و سهامداران عمده، ارزشگذاری توسط کارشناسان رسمی و شرکت مشاور سرمایه گذاری و تامین سرمایه، معارفه برگزار شده و شرکت آماده عرضه اولیه است که انتظار داریم طبق زمان بندی فرابورس ایران عرضه اولیه به زودی صورت گیرد. همچنین ده درصد سهام به صورت عرضه اولیه عرضه خواهد شد و ۱۵ درصد به بازارگردان اختصاص خواهد یافت. سهام ترجیحی پرسنل، پیش از درج در فرابورس، به پرسنل اعطا شده است و پرسنل شرکت، سهامدار شده‌اند. از جمله دلایل اصلی پذیرش، شفافیت مالی شرکت با توجه به اینکه زیرمجموعه یک شرکت بورسی است در کنار شفافیت ارزش دارایی‌های سهامدار عمده و امکان وثیقه گذاری و توثیق سهام برای اجرای طرح‌های توسعه و انتشار أوراق تامین مالی توسط سهامداران عمده است. سهامداران عمده نیز در سنوات اخیر حمایت مناسبی از شرکت کرده‌اند که از جمله تزریق نقدینگی برای تسریع توسعه و اجرای پروژه‌ها و خرید ماشین‌های معدنکاری بوده است که این تامین مالی بدون هزینه برای شرکت صورت گرفته است.
* سرمایه شرکت کانی کربن طبس چقدر است؟
سرمایه شرکت طی چند مرحله افزایش یافته و در حال حاضر هزار میلیارد ریال است. تمام افزایش سرمایه‌های صورت گرفته از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران بوده و شرکت برنامه‌ای برای افزایش سرمایه در حال حاضر ندارد. هیچ گونه تجدید ارزیابی نیز تاکنون در این شرکت صورت نگرفته است. شرکت «باما» مالک ۶۸ درصد سهام شرکت است و راهبری شرکت کانی کربن طبس در اختیار شرکت «باما» است. روند فروش به لحاظ مقداری و ارزشی حاکی از رشد مناسب است. فروش ریالی شرکت در ۳ سال گذشته حدود ۶ برابر و فروش مقداری بیش از ۵۰ درصد رشد داشته است. زغال‌سنگ حرارتی مشمول قیمت گذاری نیست و با توجه به تولیدکنندگان زیاد بازاری رقابتی با قیمت گذاری براساس عرضه و تقاضاست. در نتیجه قیمت گذاری پس از بررسی بازار و شرایط، توسط هیات مدیره شرکت صورت می‌گیرد. با این حال به دلیل اینکه زغال‌سنگ ککشو درصدی از شمش فولاد خوزستان قیمت گذاری می‌شود، قیمت زغال‌سنگ حرارتی نیز ضریبی از شمش فولاد خوزستان عنوان می‌شود که برای زغال‌سنگ خام و دانه بندی حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد و برای کنسانتره زغال‌سنگ حدود ۴۰ درصد است. با این حال قیمت زغال‌سنگ حرارتی براساس عرضه و تقاضاست و ارتباط مستقیمی با قیمت شمش فولاد ندارد، زیرا این نوع زغال‌سنگ در تولید شمش فولاد کاربرد ندارد و عمده کاربرد آن در دنیا برای تولید برق و در ایران برای فروآلیاژهاست. همچنین به دلیل سیاست‌های دولت در جلوگیری از خام فروشی، شاهد توسعه واحدهای فروآلیاژ در کشور هستیم که این مهم می‌تواند به رشد تقاضای زغال‌سنگ حرارتی کمک شایانی کند. همچنین در واحد احیا فلزاتی مانند روی از طریق زغال‌سنگ نیز صرفا زغال‌سنگ حرارتی کاربرد دارد که با توجه به کاهش تولید و عیار در معدن انگوران، شرکت‌های تولید کننده شمش روی به دنبال خاک‌های کم عیار رفته اند و در نتیجه تقاضای مناسبی برای زغال‌سنگ در حوزه احیا خاک روی و تولید اکسید روی ایجاد شده است.
توسعه معادن زغال‌سنگ با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که از جمله آن ریسک بالای هزینه‌های اکتشاف است که در کنار هزینه‌های بالای آن، توان ورود به این صنعت برای فعالان خارج از صنعت، کاهش یافته است. همچنین سرمایه گذاری بالا برای باطله برداری و آغاز استخراج از معدن مورد نیاز است. همچنین معادن زیرزمینی به دلیل هزینه‌های بالای عملیاتی و نگهداری، در حال از دست دادن مزیت‌های اقتصادی خود هستند.
* و نکته پایانی...
در حوزه تحقیق و توسعه، فعالیت‌های دانش بنیان در دستور کار شرکت و هیات مدیره شرکت کانی کربن قرار دارد. در این راستا، واحد بریکت سازی با هدف استفاده از نرمه‌ها ایجاد شده است که می‌تواند از هدررفت نرمه‌ها جلوگیری کند و ارزش افزوده اقتصادی مناسبی را عاید شرکت کند. در عین حال، اصلاح کارخانه زغالشویی و بهینه سازی آن همواره در دستور کار واحد تحقیق و توسعه بوده است. استفاده از روش‌های جایگزین تولید کنسانتره از جمله روش‌های اسپیرال و شناورسازی و... نیز مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین بکارگیری مواد ارزان‌تر در شناورسازی به عنوان ماده حد واسط نیز سبب کاهش بهای تمام شده، شده است. سیستم‌های خردایش نیز پس از ارائه پیشنهادات بهبود مناسبی داشته‌اند. بررسی‌ها بر روی خاک معدن در خصوص فلزات همراه از جمله آهن و بوکیست در حال انجام است.
-
محمدرضا شاهوردیلو - خبرنگار
-
شماره ۵۶۸ هفته نامه اطلاعات بورس