بازار سرمایه در سال ۱۴۰۳ دستخوش اتفاقات گسترده و نادری بود که شاید تا سالیان سال تکرارشدنی نباشد. اتفاقاتی که ریسک سیستماتیک بازار را به حد رساند و نوسانات هیجانی و شاید هم منطقی را برای سهامداران به ارمغان آورده بود که موجب پنیک شدن بازار در برهه‌ای از زمان (بی توجه به شرایط بنیادین) شده بود. شاخص کل در ابتدای سال ۱۴۰۳ در ارتفاع حدود ۲.۲ میلیون واحدی قرار داشت و این عدد در ۲۵ آذر سال جاری به حدود ۲.۶۵۰ میلیون واحدی رسید که در طول مسیر با فراز و نشیب های زیادی همراه بود و نهایتا رشد ۲۰ درصدی را در این مدت تجربه کرد. این در حالی است که نرخ دلار نیما از کف ۴۱ هزار تومانی در ابتدای سال به ۶۱ هزار تومان در شرایط فعلی رسیده است که رشد ۴۸ درصدی را نشان می دهد.
اولین اتفاق مهم در سال ۱۴۰۳ که تاثیر بااهمیتی بر بازار سرمایه داشته و زمینه ساز اتفاقات بعدی بود، حمله رژیم صهیونیستی در فروردین سال جاری به سفارت ایران در دمشق بود که به نوعی آلارم جنگ مستقیم ایران و این رژیم را به صدا در آورد. بازار نیز در پی این حادثه متلاطم شد و نوسانات زیادی را در تابلوی معاملات شاهد بودیم. با گذشت حدود دو هفته از این اتفاق، بازار تقریبا به ثبات رسیده بود که ایران نیز در پاسخ به حمله غاصبان فلسطین به سفارت ایران، عملیات وعده صادق ۱ را اجرا و بعد از ۴۰ سال به طور مستقیم و از خاک خود به آن حمله کرد. بازار سرمایه نیز با بیش واکنشی و ترس از وقوع جنگی فراگیر، روزهایی قفل در صف فروش را تجربه کرد که کاهش دامنه نوسان نیز مزید بر علت شده بود.
در همین بین بانک مرکزی برای کنترل نقدینگی و تورم، نرخ بهره را بالا برد به‌طوری که در مقاطعی نرخ بهره اخزا به ۳۷ درصد سالانه هم رسید که پس از چندی با هماهنگی بازار پول و بازار سرمایه نرخ ها به محدوده های ۳۰ درصد رسیدند. بازار کماکان کم حجم و کم رمق معامله می شد و محرکی برای رشد پیدا نمی کرد. در این بین اتفاق بعدی از راه رسید و هلی‌کوپتر رییس جمهور در اردیبهشت ماه سقوط کرد و منجر به فوت رییس جمهوری و وزیر امور خارجه گشت. بازار با دامنه محدود، روند نوسانی جدیدی به خود گرفت و با هیجان در مسیری پر ابهام و بی تکلیف گام برداشت.
در دوران کاندیداتوری ریاست جمهوری جدید، بازارسرمایه نیز با خبردرمانی و وعده های کاندیدا، کمی متعادل با گرایشی مثبت به کار خود ادامه می داد و پس از انتخاب پزشکیان به عنوان کاندیدای برنده، روز کاملا مثبت را رقم زد و پس از آن مسیری همراه با افت و اصلاح را انتخاب کرد. اتفاق مهم بعدی از راه رسید و در روز تحلیف پزشکیان، اسماعیل هنیه در تهران ترور می‌شود و بازار مجددا در سرازیری با شیب تند قرار می‌گیرد. دامنه نوسان به ۱ درصد محدود می شود و نقدشوندگی بازار به کل از بین می رود. البته در شرایط غیرعادی محدود کردن دامنه نوسان کاملا منطقی به نظر می رسد و ابزاری در جهت حمایت از منافع سهامداران می باشد.
نکته ای که باید به آن توجه شود اینکه بازار کاملا تحت تاثیر متغیرهای سیاسی حرکت کرده و توجهی به رشد ۱۰ درصدی نرخ دلار نیما طی این مدت نداشته است و اصلاح عمیقی را نیز به ثبت رسانده بود. در ادامه سلسله اتفاقات مهم به ترور سید حسن نصرالله و به تبع آن وعده صادق ۲ رسیدیم اما بازار سرمایه کج دار و مریز به کار خود ادامه می داد و نرخ دلار نیما نیز با سیاست های اتخاذی وزیر اقتصاد و بانک مرکزی رشدی مستمر را تجربه می کرد. بازار سرمایه در آبان ماه و در کف ۱.۹۷۰ میلیون واحدی تغییر روند داد و پس از پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا با شتاب بیشتری به رشد خود ادامه داد.
بازار تحت تاثیر رشد نرخ دلار نیما و انتظارات تورمی منتج از انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رییس جمهور امریکا در مسیر رشد قرار گرفت که البته حمایت های وزیر اقتصاد از بازار شاید مهمترین دلیل سبز شدن آن باشد. در روزهای اخیر حذف سامانه نیما و شروع فعالیت سامانه توافقی موجب جهش بازار سرمایه شده است که در واقع شرکت های صادرات محور می توانند نرخ دلار خود را در سامانه توافقی و در محدوده فعلی ۶۰ هزار تومان به فروش برسانند.
با همه این توصیفات، بازار در شرایط فعلی نشانه هایی از رونق از خود نشان می دهد که اولین و مهمترین شاخصه آن حجم و ارزش معاملات خرد داشته است. میانگین ارزش معاملات خرد روزانه در ۷ ماهه نخست سال جاری در محدوده ۲ الی ۳ همت بوده است که در روزهای اخیر به محدوده های ۱۵ همت رسیده است. رکورد زدن ارزش معاملات کم کم نگاه ها را به بازار سرمایه متمایل خواهد کرد و این بازار جامانده از تورم در ۴ سال اخیر را در کانون توجه قرار خواهد داد. رشد مستمر نرخ دلار در بازار توافقی جان تازه ای به شرکت های کامودیتی محور می بخشد و در کنار رشد مبلغ فروش منجر به افزایش حاشیه سود این شرکت ها نیز می شود.
-
مهرزاد جهانی - کارشناس بازار سرمایه
- شماره ۵۷۲ هفته نامه اطلاعات بورس