انتظارات تورمی و ناترازی‌های مالی، بازیگران بازار ارز

به گزارش صدای بورس، در هفته‌های اخیر بهای ارزهای عمده در بازار غیررسمی افزایش یافته و این اقدام در حالی رخ داده که وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی برای نزدیک کردن نرخ‌ها در بازار نیمایی و غیررسمی در تلاشند که در همین راستا بازار ارز تجاری از ۲۴ آذرماه فعالیت رسمی خود را آغاز کرده است.

در این بازار که به تدریج محور اصلی فعالیت‌های ارزی کشور خواهد بود، صادرکنندگان و واردکنندگان در فضای تعاملی و خارج از نرخ‌گذاری‌های دستوری اقدام به معامله ارز می‌کنند و به تدریج با استفاده از این مکانیسم بازار ارز توافقی جایگزین بازار غیر رسمی خواهد شد.

البته باید گفت که همزمانی آغاز رسمی فعالیت بازار ارز توافقی با تعطیلات ناشی از آلودگی هوا و ناترازی انرژی سبب شد تا بسیاری از شرکت‌ها و دارندگان ارز نتوانند، ارز خود را در این بازار جدید عرضه کنند هرچند با پایان یافتن تعطیلات، نرخ‌ها در بازار توافقی در محدوده مناسبی مبادله شد و رضایت خریدار و فروشنده را به دنبال داشت.

در روزهای گذشته دولتمردان اقتصادی دولت اعلام کرده‌اند که با استقرار کامل بازار توافقی و ورود ارز پتروشیمی ها، پالایشی‌ها و معدنی‌ها به این بازار در ماه آینده و افزایش عرضه در این بازار جدید قطعا بازار ارزهای داخلی به سمت کاهش حرکت خواهد کرد.

نگاهی به تحولات نرخ‌های ارز در بازار غیررسمی نشان می‌دهد که این بخش تابع انتظارات تورمی و عوامل روانی موثر بر بازار است همچنان که در سال‌های گذشته نیز این دو عامل بر بازار تاثیرگذار بود.

بخش عمده‌ای از افزایش نرخ ارز در دهه‌های اخیر ریشه در ناترازی‌های اقتصاد کلان کشور دارد؛ بالا بودن سطح تورم و انتظارات تورمی، رشد بالای نقدینگی و کسری بودجه از جمله این ناترازی هاست و در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت که نرخ ارز در سطح ثابتی حفظ شود؛ از این رو اصلاحات اقتصادی با رویکرد رفع ناترازی‌ها در دستور کار تیم اقتصادی دولت قرار گرفته است.

ناترازی نظام بانکی، ناترازی در بودجه و ناترازی در بخش انرژی، ناترازی در شرکت‌های دولتی و صندوق‌های بازنشستگی از جمله این ناترازی‌ها به شمار می‌رود که هر کدام به اندازه خود بر شاخص‌های کلان اقتصادی اثر می‌گذارد و به تبع آن بازار ارز نیز از آن تاثیر می‌پذیرد.

اخبار سیاسی و فضاسازی منفی رسانه‌ای

بازار غیررسـمی ارز همچون دیگر بازارهای دارایی به شدت از رخدادهای سیاسی و خبرسازی‌های رسانه‌ای تاثیر می‌پذیرد چنانکه در سال‌های اخیر نیز هرگاه موج اخبار منفی رسانه‌ای علیه ایران شدت یافته، نوسانات در بازار ارز نیز بیشتر شده است؛ این نوع نوسانان‌ها در سال‌های اخیر بخصوص خروج آمریکا از برجام و پس لرزه‌های ارزی آن همواره مشهود بوده است.

در پاییز امسال نیز این عوامل روانی بر بازار ارز سایه انداخته بود؛ تهدیدهای رژیم صهیونیستی، انتخابات آمریکا، شایعه کاهش فروش و صادرات نفت ایران و تحولات منطقه از جمله رویدادهای سیاسی موثر در بازار ارز در ماه‌های اخیر بوده‌اند و در هفته‌های پیش رو که دوره جدید ریاست جمهوری آمریکا آغاز می‌شود، دوباره عوامل روانی از هم اکنون فعال شده‌اند.

خروج سرمایه و افزایش تقاضای داخلی

یکی از مهمترین عوامل نوسانات ارزی در بازه زمانی کوتاه مدت، خروج سرمایه به شکل افزایش تقاضای نگهداری دارایی‌های خارجی نسـبت به دارایی‌های داخلی اسـت که هر نوع شوک داخلی و خارجی، نوسان‌های ارزی و عدم پیش بینی پذیری روند نرخ ارز، موجب تشدید خروج سرمایه می‌شود.

از سوی دیگر در اواخر پاییز، بازار ارز با انباشت تقاضای ارز برای تسویه حساب‌های شرکت‌ها با شرکای تجاری خود در پایان سال میلادی روبروست؛ پس از آن در فصل زمستان نیز تقاضا برای ارز خدماتی بویژه برای مسافرت‌های هموطنان و ثبت نام دانشجویان شدت می‌گیرد و بنابراین باید بخشی از افزایش نرخ ارز را باید به افزایش تقاضای فصلی نسبت داد.

حرکت به سمت بازار جدید

در هر صورت قرار است بازار ارز تجاری به زودی به عنوان معیار اصلی داد و ستد ارزی و نیز نرخ دهی به بازارها جایگاه خود را در نظام ارزی کشور تثبیت کند؛ حرکت تدریجی که در این زمینه آغاز شده، سبب شده تا عرضه ارز در نیما در ماه‌های اخیر کاهش یافته و به سمت ارز تجاری هدایت شود و در گام بعدی یعنی از بهمن ماه کل سامانه نیما به بازار تجاری انتقال یابد. این کاهش عرضه در مقاطعی سبب شده تا بخشی از تقاضای ارز به بازار غیررسمی انتقال یابد و بر این اساس باید امیدوار بود با تعمیق تدریجی بازار و کاهش تدریجی حجم عرضه در نیما و افزایش معاملات در بازار ارز تجاری این رویه تعدیل شود.

البته باید گفت که به دلیل جذابیت نرخ ارز نیمایی که از فاصله قیمتی بین بازار غیررسمی و قیمت واقعی ارز ناشی می‌شود، بخشی از متقاضیان ارز نیمایی که در صف تقاضا قرار دارند، با سیاست گذاری جدید بانک مرکزی از صف تقاضا خارج خواهند شد و از سوی دیگر واردکنندگان واقعی که در گذشته به دلیل تخصیص نیافتن ارز مجبور به مراجعه به بازار غیررسمی بودند، امکان واردات به طور رسمی را خواهد داشت و همین امر در بلندمدت بخشی از تقاضاها را در بازار غیررسمی کاهش خواهد داد.

در چنین بستری باید انتظار داشت که حذف سقف ارز نیمایی موجب کاهش معنادار تقاضـای ارز نسبت به عرضه ارز شده و در نهایت اثر کاهشی بر تمامی نرخ‌ها از جمله نرخ غیررسمی ارز خواهد داشت.

بر این اساس می‌توان برای بهبود نقشه ارز تجاری از روش‌های کاهش استفاده از مسیرهای غیررسمی تسویه‌های ارزی با جایگزینی توافقات دو و چندجانبه با اســتفاده از دیپلماسی اقتصادی با کشورهای دارای حجم تجاری بالا، به طور خاص در خصوص کالاهای اساسی اشاره کرد یا اینکه برای رفع موانع تامین کالاهای اسـاسـی از مسـیر های جدید و اسـتفاده از روش‌های تهاتری از طریق فراهم کردن امکان تامین ارز کالای اساسی از بازار ارز تجاری و پرداخت ما به تفاوت به صورت ریالی توسط بانک مرکزی برای در دست گرفتن بازار غیررسمی ارز اشاره کرد.

منبع: ایرنا