احتمال تغییر در کریدور نرخ بهره بین بانکی

به گزارش صدای بورس، نرخ بهره بین‌بانکی، نرخی است که توسط بانک مرکزی، بر اساس شرایط اقتصادی کشور و جهت اعمال سیاست‌گذاری‌های پولی تعیین می‌شود.

این نرخ به‌صورت مستقیم و یا غیرمستقیم بر سایر بازارها اثرگذار است.

یکی از مهم‌ترین مواردی که بانک‌ها باید در پایان هر روز در نظر بگیرند، حفظ نقدینگی لازم جهت پوشش برداشت زودهنگام از سوی سپرده‌گذاران و سایر ریسک‌ها است تا با کسری مواجه نشوند.

در واقع بانک‌ها موظف‌اند نوعی ذخیره با نام ذخیره اجباری برای حفظ نقدینگی داشته باشند.

درصورتی‌که در پایان روز بانک کسری داشته باشد، برای ترازکردن حساب‌ها، از بانک‌های دیگر وام یا همان تسهیلات که عمدتاً یک‌شبه است، تحت عنوان تسهیلات شبانه دریافت می‌کنند.

این تسهیلات با نرخ سودی مشخص که از سوی بانک مرکزی تعیین شده، پرداخت می‌شود که به آن نرخ بهره بین‌بانکی گفته می‌شود و مدت‌زمان آن از یک شب تا نهایت یک هفته است.

بازار بین بانکی چیست؟

بازار بین‌بانکی بازاری است که جهت مبادلات مالی میان بانک‌ها و سایر مؤسسات اعتباری با یکدیگر و برای اعمال سیاست‌های پولی از سوی بانک مرکزی ایجاد شده است.

این بازار عمق بسیار و معاملات پرحجمی دارد و جهت کاهش اضافه برداشت بانک‌ها، کاهش استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی، مدیریت صحیح نقدینگی از سوی بانک‌ها، کاهش یا افزایش نقدینگی کشور و کنترل تورم و ایجاد رشد اقتصادی ایجاد شده است.

در واقع بازار بین‌بانکی دو کاربرد مهم و اساسی دارد. اولین کاربرد آن کمک به بانک مرکزی برای اعمال سیاست‌های پولی است. دومین کاربرد، تأمین مالی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و مالی از یکدیگر است.

بانک مرکزی از طریق تغییر در نرخ سود در این بازار نظارت و اهداف خود را مرتفع می‌کند.

حجم معاملات در این بازار خیلی بالا است و اثر بسیاری بر نرخ سود دارد. نرخ سودی که بانک مرکزی به‌صورت هفتگی اعلام می‌کند بر اساس میانگین موزون روزانه به دست می‌آید.

تفاوت نرخ بهره بین بانکی و عملیات ریپو

عمدتاً در ایران، نرخ بهره بین‌بانکی تحت عنوان عملیات ریپو شناخته می‌شود. این در حالی است که این دو با یکدیگر تفاوت‌های اندکی دارند.

ریپو یا قرارداد بازخرید در سایر کشورها به این صورت است که بانک‌ها یا نهادهای مالی جهت تأمین مالی به یکدیگر اوراق‌قرضه با سررسید مشخص می‌فروشند و متعهد می‌شوند در تاریخ سررسید، اوراق را با نرخ مشخص بازخرید کنند.

در ایران عملیات ریپو بخشی از عملیات بازار باز است که برای وام‌های کوتاه‌مدت یا همان بین‌بانکی نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد.

در واقع نرخ ریپو بر نرخ بهره بانکی و بین‌بانکی اثرگذار است و اندکی با نرخ بهره بین‌بانکی تفاوت دارد.

تفاوت نرخ بهره بانکی با بین بانکی

نرخ بهره بانکی، نرخی است که برای سپرده یا تسهیلاتی تعیین می‌شود که بانک‌ها از افراد جامعه دریافت یا به آن‌ها پرداخت می‌کنند.

این نرخ سود برای حفظ ارزش ریالی پول است. نرخ سود بین‌بانکی اما نرخی است که از سوی بانک مرکزی جهت اخذ تسهیلات شبانه بانک‌ها از یکدیگر تعیین می‌شود.

در واقع بانک‌ها به‌جای استقراض از بانک مرکزی، از سایر بانک‌ها تسهیلات اخذ می‌کنند. هر دو نرخ با نظارت و کنترل بانک مرکزی تعیین می‌شود. نرخ بهره بین‌بانکی بر نرخ بهره بانکی اثرگذار است.

بانک مرکزی بر اساس میزان حجم نقدینگی کشور و تورم سیاست‌هایی در قالب سیاست‌های انقباضی و انبساطی اعمال می‌کند، به‌طوری‌که در شرایطی که حجم نقدینگی سرگردان در کشور افزایش و منجر به رشد نرخ تورم شود، بانک مرکزی سیاست انقباضی در پیش می‌گیرد.

بنابراین این بانک با افزایش نرخ بهره و ایجاد انگیزه برای سپرده‌گذاری در بانک‌ها حجم نقدینگی جامعه را کاهش می‌دهد.

همچنین در زمانی که رکود ایجاد شود، با اعمال سیاست‌های انبساطی، با کاهش نرخ بهره موجب تزریق نقدینگی به جامعه و ایجاد تحرک برای رشد تقاضا و در نهایت رشد اقتصادی می‌شود.

در خصوص نرخ بهره بین‌بانکی نیز بانک مرکزی برای کنترل خلق پول توسط بانک‌ها و رشد نقدینگی با کاهش یا افزایش آن سیاست‌گذاری می‌کند.

در این حالت با افزایش نرخ بهره بین‌بانکی، بانک‌ها با مدیریت صحیح نقدینگی سعی بر کاهش استقراض از سایر بانک‌ها دارند. زمانی که بانک مرکزی این نرخ را کاهش دهد، انگیزه اخذ تسهیلات از سوی سایر بانک‌ها افزایش می‌یابد.

کریدور نرخ بهره بانک مرکزی چیست؟

بانک مرکزی به‌عنوان سیاست‌گذار پولی با توجه به شرایط کشور و نوع سیاست‌گذاری خود کف و سقفی را برای نرخ بهره تعیین می‌کند.

فاصله کف و سقف نرخ بهره را کریدور نرخ بهره می‌گویند. در واقع نرخ‌های بهره‌ای که بانک مرکزی تعیین می‌کند خارج از کریدور یا دالان نیست. کف نرخ بهره کریدور به سپرده‌ قانونی بانک مرکزی اختصاص دارد.

پس از آن نرخ سپرده‌گذاری قاعده‌مند کمترین نرخ را در دالان دارد.

سقف نرخ بهره به نرخ اعتبارگیری قاعده‌مند تعلق دارد. پس از آن، نرخ بهره بین‌بانکی بیشترین رقم را در کریدور دارد.

در سال ۱۴۰۳ و سال جاری، نرخ بهره سپرده‌گذاری قاعده‌مند ۱۷ درصد و نرخ اعتبارگیری قاعده‌مند ۲۴ درصد بوده است.

کف و سقف کریدور نرخ بهره ممکن است سالانه و بر اساس نظر بانک مرکزی تغییر کند.

مدیریت تسهیلات با افزایش نرخ بهره بین بانکی

محمد صادقی، کارشناس اقتصاد ایران گفت: نرخ بهره بین‌بانکی که متأثر از عملیات بازار باز است به سقف کریدور خود رسیده است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: عملیات بازار باز در آغاز قرار بود ابزار اثرگذاری در حوزه سیاست پولی باشد و هدف‌گذاری مربوط به رشد نقدینگی و تورم را برای این نهاد تسهیل کند. بااین‌حال نرخ سود بازار بین‌بانکی به هدف اصلی خود برای تبدیل‌شدن به ابزار اصلی تنظیم جریان پولی کشور نرسیده است و به نظر می‌رسد که رویکردهای دستوری، در کارکرد این ابزار اثرگذار بوده است.

وی افزود: در حال حاضر نیز شکاف مابین نرخ سود بین‌بانکی و نرخ سود تأمین مالی در بازار آزاد به‌شدت افزایش‌یافته و انتظار بر این است که سقف کریدور نرخ سود بازار بین‌بانکی افزایش یابد.

صادقی تأکید کرد: این افزایش نشان‌دهنده سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی برای مهار رشد نقدینگی و کنترل تورم است.

وی تصریح کرد: یکی از دلایل کلیدی افزایش نرخ بهره بین‌بانکی، سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی است که برای مهار رشد نقدینگی اتخاذ شده است. رشد نقدینگی در ماه‌های اخیر به شکل قابل‌توجهی افزایش‌یافته و بانک‌ مرکزی تلاش کرده است با افزایش نرخ بهره بین‌بانکی، از تزریق بیش از حد پول به اقتصاد جلوگیری کند.

این کارشناس اقتصادی افزود: با افزایش نرخ بهره بین‌بانکی، هزینه تأمین نقدینگی برای بانک‌ها افزایش‌یافته و در نتیجه نرخ سود تسهیلات بانکی نیز بالا می‌رود. همچنین افزایش نرخ بهره تسهیلات، تمایل متقاضیان برای اخذ وام را کاهش می‌دهد که می‌تواند به کاهش تقاضا در بخش‌های مختلف اقتصادی منجر شود.

بانک مرکزی در حال حاضر کریدور نرخ بهره بین بانکی را در محدوده ۲۳ تا ۲۴ درصد تعیین کرده است. این محدوده به‌منظور کنترل نرخ بهره و جلوگیری از نوسانات شدید در بازار تعیین شده است.

با این حال، رسیدن نرخ بهره به سقف ۲۳.۹۵ درصد نشان می‌دهد که احتمال عبور این نرخ از سقف کریدور وجود دارد.

در چنین شرایطی، بانک مرکزی ممکن است مجبور به افزایش کریدور بهره‌ای خود شود. اگرچه براساس اعلام مسوولان بانک مرکزی هنوز تصمیمی برای تغییر کریدور بهره‌ای نگرفته است.

در شرایطی که کشور با نرخ تورمی بالای ۳۰درصد مواجه است، کریدور بهره‌ای زیر این سطح، نرخ بهره حقیقی را منفی می‌کند.

نرخ بهره حقیقی، تفاوت میان نرخ بهره اسمی و نرخ تورم است و نقش مهمی در جذب سرمایه‌گذاری و پس‌انداز در اقتصاد دارد.

نرخ بهره حقیقی منفی نشان‌دهنده آن است که سود حاصل از سرمایه‌گذاری مالی کمتر از زیان ناشی از تورم است که انگیزه برای پس‌انداز را کاهش داده و ترجیح برای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های غیرمولد، مانند ارز و طلا را افزایش می‌دهد.

این وضعیت می‌تواند به ایجاد نوسانات اقتصادی و کاهش اعتماد عمومی به سیاست‌های پولی منجر شود. از سوی دیگر، بانک‌مرکزی با ابزارهایی مانند افزایش نرخ بهره اسمی و اصلاح سیاست‌های مالی می‌تواند نرخ بهره حقیقی را تعدیل کند.

منبع: فارس