تحمیل ریسک به سرمایه‌گذاران ریسک گریز

سرمایه‌گذاران صندوق‌های با درآمد ثابت تمایلی  به ریسک ندارند

علیرضا سیری، عضو هیات مدیره تامین سرمایه سپهر، معتقد است وقتی صندوق‌های با درآمد ثابت در سهام سرمایه‌گذاری کنند، ریسک آنها افزایش می‌یابد چرا که ذات آنها درآمد ثابت است و ممکن است دچار مشکل شوند.

 او با اظهار عدم تمایل به سرمایه‌گذاری صندوق‌های با درآمد ثابت شرکت تحت مدیریت خود در سهام گفت: به این دلیل که ماهیت سرمایه‌گذاران این نوع صندوق‌ها بدون ریسک است و به دنبال نوسان‌های سهام نیستند؛ چه، اگر اینگونه بود، واحدهای صندوق‌های در سهام یا مختلط را می‌خریدند. بسیاری از صندوق‌های با درآمد ثابتی که وارد بازار سهام شده‌اند و خرید کرده‌اند، در حال حاضر دچار مشکل شده‌اند و پولشان گیر افتاده است. من مخالف 100 درصدی سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها در سهام هستم.

صندوق با درآمد ثابت چاره ای برای حل محدودیت بانک مرکزی

با این حال،‌ نقدی که به صندوق‌های با درآمد ثابت وجود داشته این بوده است که بانک‌ها برای دور زدن قانون و ارائه سود بیشتر به سپرده‌گذاران،‌ این صندوق‌ها را در بازار سرمایه ایجاد کرده‌اند ولی این صندوق‌ها فعالیت خاصی در این بازار ندارند و پول را در بانک‌ها سپرده می‌کنند و به این ترتیب نقدینگی که می‌توانست در بازار سرمایه فعال باشد، به بازار پول می‌رود.

 سیری در پاسخ به این انتقاد گفت: یکی از دلایل بزرگ شدن صندوق‌های با درآمد ثابت این است که قبلا بانک‌ها به سپرده‌های کوچک (کمتر از یک میلیارد تومان) سود با نرخ‌های خوب (مثل 22 و 23 درصد) می‌دادند اما از زمانی که بانک مرکزی به صورت دستوری نرخ سود سپرده‌ها را کاهش داد، بانک‌ها مجبور به انتقال سپرده‌های کوچک به صندوق‌های با درآمد ثابت شدند تا بتوانند به واسطه این صندوق‌ها سود زیادی به سپرده‌ها بدهند. در اصل، اینها همان سپرده‌های ریز نزد بانک‌ها هستند که بانک‌ها برای حل محدودیت‌های ایجاد شده از سوی بانک مرکزی، آنها را به سمت صندوق‌ها هدایت کردند.

پول صندوق‌های با درآمد ثابت ارتباطی به بورس ندارد

این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد که وجوه صندوق‌های با درآمد ثابت، پول بازار سرمایه نیست. او در این خصوص گفت: کل بازار سرمایه اینقدر پول ندارد. یک صندوق ممکن است بیش از 10 هزار میلیارد تومان پول داشته باشد. کل دارایی بزرگترین نهاد مالی شاید به پنج هزار میلیارد تومان نرسد.

بنابراین درست نیست که گفته شود پول از طریق صندوق‌های با درآمد ثابت از بازار خارج می‌شود. پول زمانی از بازار سرمایه خارج می‌شود که آن ابزار از خود بازار سرمایه آمده باشد؛ به‌عنوان مثال اسناد خزانه، اوراق بدهی که از سوی شرکت‌های تامین سرمایه منتشر می‌شود و همچنین صندوق‌های قابل معامله (ETF) ممکن است پول را از بازار خارج کنند اما صندوق‌های با درآمد ثابت بانک‌ها که در شعب بانک عرضه می‌شود، پولی از بازار سرمایه خارج نمی‌کند.

ماهیت یکسان صندوق‌های با درآمد ثابت و سپرده‌های بانکی

حامد ستاک، کارشناس بازار سرمایه، با بیان اینکه دلیل به وجود آمدن این صندوق‌ها در بازار سرمایه بر کسی پوشیده نیست، گفت: شرایط نسبتا منسجمی‌در رابطه با سپرده‌گذاری با ماهیت‌های زمانی مختلف در بازار پول تضمین شده و آن جنس از سپرده‌ها که به صورت کوتاه‌مدت است، نرخ بسیار پایین‌تری نسبت به سپرده‌های بلندمدت دارد.

او ادامه داد: ابلاغیه جدید با توجه به شرایط بازار سرمایه و فعال بودن این صندوق‌ها در آن، موضوع عجیبی نبوده و تحقق آن دور از ذهن نیست. چرا که وجود این صندوق‌ها در بازار سرمایه و تبعیت از قانون‌های آن موجب شده تا سودهایی بیشتر از سپرده‌های کوتاه‌مدت که به نوعی ماهیت یکسانی با سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها دارند، پرداخت کنند.

ابلاغیه جدید موجب تداوم  صندوق‌های با درآمد ثابت می‌شود

ستاک با تاکید بر اینکه دارندگان واحدهای این صندوق‌ها ریسکی تحمل نمی‌کنند، گفت: در واقع یکی از اصلی‌ترین فاکتورهای سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف که همراهی ریسک و بازده است، در این صندوق‌ها نقض شده است؛ به این شکل که دارندگان واحدهای این صندوق‌ها با شرایطی شبیه به سپرده‌گذاری کوتاه‌مدت و بدون تحمل ریسک، سودی معادل با سپرده‌گذاری  بلندمدت و بدون ریسک دریافت می‌کنند.

شاید همین عامل باعث بی‌نظمی‌پولی و مالی شده باشد.این کارشناس بازار سرمایه معتقد است در صورتی که قسمت بسیار کوچکی از این صندوق‌ها که تقریبا همان پنج درصد است، به یک بازار ریسکی وارد شود، هرچند در کل ممکن است سودآوری این صندوق‌ها را با چالش جدی و بزرگی مواجه نکند، ولی الفبای اولیه ورود این صندوق‌ها در بازار سرمایه رعایت می‌شود که همین عامل موجب تداوم فعالیت این صندوق‌ها برای بلندمدت در بازار سرمایه خواهد شد.

سرمایه‌گذاری کوچک در سهام ریسکی برای صندوق‌ها ندارد

او با بیان اینکه یکی از دلایلی که بانک مرکزی نمی‌تواند سود را کاهش دهد، وجود همین صندوق‌ها است، گفت: سود کوتاه‌مدت سپرده در بانک بین 10 تا 15 درصد است (به ندرت 15 درصد) ولی این صندوق‌ها 20 درصد سود می‌دهند و این بدون تحمل ریسک است. این صندوق‌ها در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند در صورتی که ماهیت آنها بازار پول است ولی وارد بازار سرمایه شده‌اند و قواعد بازی را به هم ریخته‌اند و بخشی از پول بازار را به سمت خودشان کشیده‌اند.

 حال اگر در سهام سرمایه‌گذاری کنند و در بدترین حالت اگر با زيان قابل توجهی مواجه شوند، باز هم به نفع دارندگان واحدهای صندوق است چون باز هم به سودي بالاتر از بازده كوتاه‌مدت در بازار پول خواهند رسيد، در حالی که اگر در بازار پول سرمایه‌گذاری می‌کردند، سودي معادل10 درصد می‌گرفتند. بنابراین،‌ ابلاغیه اخیر تصمیم درستی است و هر کسی به انتخاب خود می‌تواند در صندوق‌ها بماند یا از آن خارج شود.

ریسک بازار پول بیشتر از بازار سرمایه است

محمد شکوری‌راد، کارشناس بازار سرمایه، با ارزیابی مثبت ابلاغیه جدید گفت: در شرایط فعلی و با توجه به اینکه سهام بازار در کف قیمتی قرار دارند و با وجود رشد قیمت‌های جهانی، بسیاری از سهام ارزنده رشد آنچنانی نداشته‌اند، بنابراین ریسک بازار سرمایه در حال حاضر پایین است؛ در مقابل، ریسک بازار پول بسیار بالا است، با توجه به حجم قابل توجه نقدینگی که در سال‌های اخیر ایجاد شده، بدیهی است که بسیاری از بانک‌ها و موسسات از عهده تامین کامل سپرده‌های خود برنیایند. به‌طور قطع در سیستم بانکی کسری وجود دارد. این موارد موجب شده تا بازار پول بسیار پرریسک باشد و با وجود اینکه افراد زیادی سودهایی را که در این بازار توزیع می‌شود، بدون ریسک می‌دانند اما درواقع بدون ریسک نیست، همانطور که در موسسات اعتباری میزان،‌ ثامن و کاسپین این مساله ثابت شد.

بازار سهام از صندوق‌های  با درآمد ثابت حمایت می‌کند

این کارشناس بازار سرمایه معتقد است در شرایطی که تورم زیر 10 درصد است، وقتی نرخ سودهای دو و نیم تا سه برابری نرخ تورم داده می‌شود، مشخص است که این سودها مبنای عقلایی ندارد و چنین سودی در چنین رکودی به هیچ وجه در اقتصاد قابل تولید نیست و اینها سودهای کاذب هستند.

 او ادامه داد: متاسفانه بسیاری از مدیران سرمایه‌گذاری این واقعیت را نمی‌بینند و اصرار دارند که پول‌ها باید در بازار پول باشد و سود بانکی را بدون ریسک می‌دانند و همین موضوع موجب می‌شود تا با چنین ابلاغیه‌هایی مخالفت کنند.

در حالی که پنج درصد در شرایط فعلی، رقم کمی‌است و تاثیر چندانی بر سوددهی یک صندوق ندارد اما اگر طوفان نقدینگی به وجود بیاید و شرایط سال 91 و 92 تکرار شود و قیمت ارز و همچنین تورم به صورت قابل توجهی افزایش یابد، خواهیم دید که همین پنج درصد تاثیر زیادی می‌گذارد و به صندوق‌هایی که در دریافت مطالبات خود از بانک‌ها دچار مشکل شده باشند یا ارزش پول آنها به واسطه تورم به شدت کاهش یافته باشد، کمک می‌کند.

مدیریت سهام صندوق‌های با درآمد ثابت تعیین‌کننده است

او با تاکید بر اهمیت مدیریت درست صندوق‌های با درآمد ثابت گفت: اگر در سهام ضد تورمی‌سرمایه‌گذاری شود که اثر تورم را به‌طور کامل پوشش می‌دهد، این سهام حتی می‌تواند بیمه صندوق‌ها باشد. اما اگر منابع صرف سفته‌بازی در بازار سهام شود یا روی سهامی‌سرمایه‌گذاری شود که تاثیر مورد اشاره را ندارد، ممکن است در آینده برای این صندوق‌ها مشکل به وجود بیاید.اگر منابع به درستی مدیریت شود و در جایی سرمایه‌گذاری شود که نقدشوندگی خوبی دارد و می‌تواند ضربه‌گیر صندوق‌ها باشد، مزیت قابل توجهی خواهد داشت. باید روی شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری شود که افزایش نرخ ارز، نرخ‌های جهانی و تورم روی سودآوری آنها تاثیر مثبت می‌گذارد. این کار باعث می‌شود که ثبات سودآوری صندوق‌ها در آینده حفظ شود.