بازار سرمایه چه نقشی در اقتصاد دارد؟
بر اساس تئوری‌های اقتصادی و مطالعات دانشگاهی مختلف، بازار سرمایه به عنوان اهرمی برای انتقال منابع سرمایه‌گذاران به کارآفرینان و شرکت‌ها، رابطه قوی و مستقیمی با رشد اقتصادی کشورها داشته و با فراهم نمودن بازپرداخت‌های بلندمدت، افزایش شفافیت و بهبود حاکمیت شرکتی دسترسی و امکان بهره‌مندی بنگاه‌های اقتصادی از منابع مالی را تسهیل می‌کند. به طوری‌که ارزش بازار و معاملات در این بازار به شکل معنی داری نرخ رشد اقتصادی را توضیح می‌دهد.
آیا در اقتصاد‌های بانک محور نیز این امر محقق مي‌شود؟
البته این واقعیت بیشتر از منظر انعطاف‌پذیری و بلند مدت بودن منابع مالی و در نتیجه کاهش هزینه‌های مالی و مدیریت ریسک‌های اعتباری شرکت‌ها تحقق می‌یابد اما، می‌تواند در یک نظام بانک محور با قابلیت ارائه ابزارهای بازار سرمایه همچون کشور آلمان نیز منجر به رشد اقتصادی شود.
در ایران وضعیت چگونه است؟
در ایران متاسفانه سهم بازار سرمایه و یا به عبارت دیگر تأمین مالی بلند مدت و قابل برنامه‌ریزی شرکت‌ها که با شرایط تجاری و جریان نقدینگی آنها منطبق باشد، در حال حاضر رقمی حدود 10 درصد است که در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار پایین است. به طوری‌که ارزش بازار سهام، تنها 30 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد که این نسبت کمتر از یک سوم میانگین‌های جهانی است.
اما نسبت‌های عملکردی بازار سرمایه در 10 سال اخیر حاکی از رشد 12 برابری سهم این بازار در تأمین مالی و رشد 47 درصدی میزان تشکیل سرمایه ثابت است؟
درست است، اما این بازار همچنان به استناد گزارش اخیر مکنزی دچار مشکلات اساسی بوده و نیاز به بازسازی زیرساخت‌های آن و توسعه بانک‌های سرمایه‌گذاری(تأمین سرمایه‌ها) به عنوان اهرم‌های عملیاتی این بازار دارد.
آیا شرایط فعلی بانک‌ها مي‌تواند نقش بازار سرمایه را در فرآیند تأمین مالی قوت بخشد؟
ببینید انباشت حدود 1300 هزار میلیارد تومان نقدینگی با سهم حدود 85 درصدی سپرده‌های مدت‌دار در بازار پول که در طول چند سال اخیر به واسطه رشد ضریب فزاینده پولی منجر به بروز بیماری هلندی و رواج تب پونزی در سیستم بانکی کشور شده و بانک‌ها را دچار تنگنای مالی و توقف کرده، می‌تواند نیروی محرک قوی برای تقویت بازار سرمایه و بهبود کارایی تخصیصی نظام مالی کشور باشد.
چگونه؟
یکی از راهکارهای اساسی در این رابطه به استناد گزارش صندوق بین‌المللی پول، انتشار اوراق بلند مدت دولتی برای تأمین منابع افزایش سرمایه بانک‌های تجاری است که با جابجایی سپرده‌های کوتاه مدت به تعهدات بلندمدت می‌تواند جان تازه‌ای به سیستم بانکی کشور بدهد.
بازار سرمایه شرایط اجرایی کردن این راه حل را دارد؟
بله اما باید مشکلات فعلی رفع شود.
چه مشکلاتی؟
بین‌المللی نبودن بازار سرمایه و فقدان ارتباط‌های زیرساخت‌ها با مقام ناظر در سایر کشورها و عدم الزام سرمایه‌گذاران خارجی به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های بورسی، نبود نهادهای ناظر بر فعالیت سرمایه‌گذاران نهادی از جمله صندوق‌های بازنشستگی و شفاف نبودن فعالیت‌های سرمایه‌گذاری این نهادها در بازار سرمایه، نابسامانی و عدم کارایی بهینه زیرساخت‌های معاملاتی، عدم وابستگی معنی دار در خصوص نرخ‌گذاری اوراق بدهی دولتی، شرکتی و تسهیلات اعطایی، نبود مؤسسات رتبه‌بندی اعتباری، پایین بودن سهام شناور و محدودیت دامنه نوسان، عدم کارایی بهینه نظام نظارتی نهاد محور بازار مالی و جزیره‌ای بودن بازار پول، سرمایه و بیمه، بالا بودن هزینه‌های معاملاتی برای سرمایه‌گذاران، عدم شفافیت دستورالعمل‌ها و پیچیده بودن فرآیند پذیرش شرکت‌ها در بورس‌ها، بوروکراسی در توسعه ابزارها و نهادهای مالی نوین، عدم وجود ثبات و یکنواختی در قوانین و مقررات ناظر برنهادهای مالی از جمله چالش‌های بازارند.
که بعضا منجر به عدم توفیق جذب سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه شده؟
دقیقا.
با این حجم از مشکلات چگونه مي‌توانیم به اهدافی که گفتید برسیم؟
درست است مشکلات بسیار است اما سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و مفاد قانون برنامه پنج ساله ششم در خصوص جذب سرمایه‌های مردمی در توسعه پروژه‌های زیرساختی، می‌تواند راه را بر توسعه بازار سرمایه هموار کند.
راهکار اجرایی دارید؟
البته، با وجود چالش‌های عدیده، باید فرهنگ بازار سرمایه در کشور توسعه یابد، فرهنگی که در آن روحیه ریسک‌پذیری و کارآفرینی تشویق شود، این حرکت در کنار توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید و حذف مقررات دست و پا گیر غیر ضروری جهت تأمین مالی بلندمدت شرکت‌ها و کارآفرینان مي‌تواند راه گشا باشد. در عین حال که راه‌اندازی مؤسسات اعتبار سنجی، توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری بازار سرمایه، بهبود حاکمیت شرکتی وتصویب قوانین جامع مالی با تأکید بر افزایش شفافیت ناشران بورس و فرابورس، نهادهای مالی، عرضه خصوصی اوراق بهادار، تعریف سرمایه‌گذاران آگاه و... از راهکارهای پر رنگ تر شدن نقش بازار سرمایه در اقتصاد ایران است. البته در این راستا فراموش نکنیم، ارتباط تنگاتنگ با بازارهای سرمایه کشورهای پیشرفته و الگو برداری گام به گام از آنها با رعایت الزامات فرهنگ اسلامی و بومی به توسعه بازار ما کمک شایانی خواهد کرد.
شما به بازارهای جهانی و الگو برداری از آنها اشاره کردید. با توجه به جایگاه شما در تأمین سرمایه، تأمین سرمایه‌ها در بازارهای مالی پیشرفته، چه نقشی ایفا می‌کنند؟
نقش تأمین سرمايه‌ها يا بانك‌هاي سرمايه‌گذاري در كشورهاي پيشرفته در دوره‌هاي مختلف متفاوت بوده است. يك زمان نقش تأمین مالي آنها برجسته شده، دوره‌اي نقش سرمايه‌گذاري در اوراق بهادار و دوره ديگر فعاليت‌هاي ادغام و تمليك مورد تاكيد قرار گرفت.
چرا در بورس ایران، تأمین سرمایه‌ها این جایگاه را ندارند؟
برجسته شدن نقش و اثرگذاري نهادهاي مالي بازار سرمايه در اقتصاد كشور و رفاه عمومي جامعه به باز گذاشتن دست‌اين نهادها در معرفي ابزارها و نهادهاي مالي بستگي دارد كه در قالب نوآوري‌هاي بازار سرمايه شناخته مي‌شود. موضوعي كه در حال حاضر وجود ندارد. تأمین سرمايه‌ها بايد‌اين توان و آزادي عمل را داشته باشند كه نياز مالي مشتريان خود را تبديل به ورقه بهادار کرده و بازار به صورت عمومي يا خصوصي عرضه کنند. ما مي‌توانيم براي كارآفرينان و شرکت‌هاي كوچك و متوسط راهكارهاي مختلف تأمین مالي منطبق با شريعت ارايه دهيم. اما در حال حاضر قوانين و مقررات براي‌اين موضوع وجود ندارد.
چگونه مي‌توان شرایط را برای پر رنگ‌تر شدن نقش تأمین سرمایه‌ها مهیا کرد؟
تأمین سرمايه‌ها نهادهاي مالي جديدي هستند كه امسال دهمين سال شكل‌گيري‌اين نهادها ست. در مقايسه با نهادهاي مالي ديگر مثل ليزينگ‌ها و بيمه‌ها و... موفق بوده و به اقتصاد ملي كمك مناسبي كرده‌اند. توسعه بيشتر‌اين نهادها در گرو ارتباط‌هاي بين المللي‌اين نهادهاست. در حال حاضر به عنوان مهمترين نهاد مالي بازار سرمايه، شكل گيري و توسعه بازار بدهي در چند سال اخير، مرهون فعاليت و نقش آفريني آنهاست. با افزايش حمايت سازمان بورس و نيز حمايت بانك مركزي، تاكيد بر رفتار حرفه‌اي، پرورش نيروي انساني حرفه‌اي با ديدگاه ملي، افزايش حضور در زندگي روزمره مردم، توسعه روابط بين المللي و نيز گذشت زمان، نقش آنها پررنگ تر خواهد شد.
نظر شما