هدف‌گذاری جذب سرمایه خارجی در بازار سرمایه ایران، همانند بسیاری از بازارهای نوظهور در کشورهای در حال توسعه، بر مبنای الگوی گشایش تدریجی تنظیم شده است که بر اساس آن و در گام نخست، معاملات سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی خارجی به صورت محدود مجاز شناخته شده است. دلیل این رویکرد گشایش تدریجی در این کشورها نبود زیرساخت‌های فنی برای توسعه ناگهانی و سریع بازارها و پذیرایی از سرمایه‌های جریان سرمایه‌گذاری بین‌المللی و همچنین خلاهای قانونی و ممنوعیت‌های متعدد برای سرمایه‌گذاری خارجی است.
علاوه بر اعطای مجوز سرمایه‌گذاری محدود به سرمایه‌گذاران خارجی در سرزمین اصلی، راه کار دیگری که در برخی کشورها مانند ترکیه و امارات عربی متحده برای جذب سرمایه‌های خارجی مورد استفاده قرار گرفته است، راه اندازی بورس اوراق بهادار در مناطق آزاد تجاری با امکان دسترسی بین‌المللی برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی خارجی و نهادهای سرمایه‌گذاری بین‌المللی است.
این امر با توجه به ویژگی‌های مناطق آزاد و مزیت‌های آن‌ها برای سرمایه‌گذاران خارجی از قبیل آزادی جریان ورود و خروج سرمایه، معافیت‌های مالیاتی، آزادی مالکیت خارجی، ورود و خروج بدون محدودیت اشخاص خارجی، مورد استقبال قرار گرفته است و تجربه موفقی بوده است.
در ایران در حدود ۱۴ سال است که این ایده مورد بحث بوده و در سال ۱۳۸۴ برای اجرای این هدف، آئین نامه سرمایه‌گذاری اشخاص خارجی در بورس تهیه گردیده و به تصویب هیأت وزیران رسیده است ولی تا امروز بحث جذب سرمایه خارجی در بازار سرمایه ایران عملا توفیق قابل توجهی نداشته. مدتی است زمزمه‌هایی مبنی بر تاسیس بورس بین‌الملل با پایه ارز بین‌المللی و تسویه معاملات توسط یک بانک Verified شده خارجی شنیده میشود و اخیرا وعده راه اندازی این بورس در جزیره کیش تا دهه‌فجر سال جاری داده شده است.
در این بورس شرکت‌های خارجی می‌توانند ثبت شوند و شرکت‌های داخلی با معاملات بر مبنای یورو می‌توانند حضور داشته باشند. گزارشگری مالی در بورس بین‌المللی کیش باید بر اساس استانداردهای IFRS باشد. همچنین تابلوی معاملات صرفا ارزی خواهد بود. امکان دسترسی و فعالیت کارگزاران و معامله گران بین‌المللی هم با مجوز و نظارت سازمان بورس وجود دارد؛ یعنی کارگزاران و معامله گران بین‌المللی، می‌توانند در آنجا حضور داشته باشند و فعالیت کنند. مهم‌ترین نکته این است که در بورس بین‌المللی کیش، امکان پذیرش انواع اوراق بهادار، ابزارهای مالی و کالا وجود دارد. یعنی مقررات، این بورس را محدود نکرده به اینکه فقط اوراق بهادار و ابزارهای مالی داشته باشد و کالا هم در آن گنجانده شده است.
با توجه به مقدمه فوق می‌توان نتیجه گرفت که ایده ارتباط با بازارهای سرمایه جهانی، معامله گران و سرمایه‌گذاران خارجی و جذب آن‌ها به کشور مبدا در پس تصویب تاسیس بورس بین‌الملل در جزیره کیش می‌باشد که طبیعتا از منظر اقتصادی و سیاسی منافع گسترده ای برای کشورمان خواهد داشت. این منافع کلی در کنار موقعیت منطقه‌ای ایران، جذابیت ایران از نظر حاملهای انرژی و تولیدات پتروشیمی و معدنی، نرخ جذاب سود بدون ریسک در مقایسه با سایر کشورهای منطقه، گستردگی جغرافیایی و هم مرزی با کشورهای متعدد در منطقه غرب آسیا، ارزش بازار بسیار پایین شرکت‌های لیست شده در بورس تهران در مقایسه با ارزش جایگزینی از نظر دلاری و موارد متعدد دیگر پتانسیل بالایی برای بورس بین‌المللی در جزیره کیش ایجاد خواهد کرد و این بورس به طور بالقوه برای هر سرمایه‌گذار مکانی بسیار جذب کننده برای سرمایه‌گذاری خواهد بود.
اما در کنار این جذابیت‌ها تهدیدات مهمی وجود دارد که دیگر این تهدیدات بالقوه نیستند بلکه همگی بالفعل شده‌اند. ریسک‌های سیستماتیک کشور بسیار بالاست، امکان نقل و انتقال پول به دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا وجود ندارد و به همین دلیل هیچ بانک معتبر بین‌المللی در این بورس فعالیت نخواهد کرد. تا کنون هیچ مراوده سیستماتیک بین‌المللی بین بازار سرمایه ایران و نهادهای مالی ایران و بروکرهای ایرانی با بازارهای جهانی وجود نداشته و بالعکس، نیروی انسانی آموزش دیده و با تجربه در خصوص مدیریت و کارشناسی در ارکان مختلف و سطوح متنوع مالی، تحلیلی، کارگزاری و... جهت فعالیت بورس بین‌المللی در کشور بسیار اندک است، رویه‌های قانونی برای فعالیت سرمایه‌گذار و نهاد مالی خارجی در ایران هنوز شفاف و کامل نیست.
در کنار این مسائل کلان و سیستماتیک که با آن مواجه هستیم، مسائل فنی مهمی هم در خصوص زیر ساختهای قانونی و تکنیکی خود بازار وجود دارد. چه تعداد کارگزاری در کشور زیر ساخت و آمادگی تعامل با بازار سرمایه بین‌المللی را دارند؟ نقل و انتقال مالی بین کارگزاری‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی از چه طریقی انجام خواهد گرفت؟ نیروی انسانی و دانش لازم برای انجام این مهم وجود دارد؟ نرم افزارهای معاملاتی و سایر بسترهای نرم افزاری برای انجام و تسویه معاملات فراهم است؟ تسویه معاملات توسط شرکت سپرده‌گذاری وجوه انجام خواهد گرفت یا بانک عامل خارجی و چگونه؟ اگر این اتفاقات بیفتد نهادهای مالی داخلی و بین‌المللی فعال در این حوزه و همچنین سرمایه‌گذاران حقیقی خارجی در لیست تحریم‌ها قرار نخواهد گرفت؟ و ده‌ها پرسش و ابهام دیگر که موفقیت و فعالیت بورس بین‌الملل درهاله پر رنگی از ابهام فرو می‌برد. در یک جمعبندی کلی با توجه به موارد مطرح شده، ایده تاسیس بورس بین‌الملل جذاب و در کشورهای اجرا شده موفق بوده است. ایران از نظر بالقوه مانند بسیاری از حوزه‌های اقتصادی دیگر دارای جذابیت و توانایی بالایی برای داشتن یک بورس بین‌الملل موفق است. اما ریسک‌ها و چالش‌های متعدد که مانند بختک و ابرهای تیره بر آسمان اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی سایه افکنده هر نوع فعالیت اقتصادی در ایران را که ردی از تعامل بین‌المللی در آن باشد با دشواری بسیاری مواجه می‌کند، بویژه در حوزه پولی و مالی که هدف اصلی تحریم‌های آمریکا می‌باشد. به دلایل مذکور در صورت راه اندازی بورس بین‌الملل کیش در شرایط فعلی این بورس صرفا برای نهادهای مالی بین‌المللی و افراد حقیقی جهت سرمایه‌گذاری جذاب خواهد بود که هیچگونه تعامل تجاری بین‌المللی و مالی با اروپا و آمریکا نداشته باشند و ریسک تحریم برای ایشان مطرح نگردد. این سرمایه‌گذاران احتمالا فعالیت در حوزه کالا، سهام شرکت‌های زیر ارزش ذاتی با DPS بالا و اوراق قرضه دولتی که نرخ جذاب بدون ریسک دارد را مورد توجه قرار خواهند داد.
- مهدی رباطی-مدیرعامل و رییس هیات مدیره کارگزاری بورس بیمه ایران
- شماره۳۳۰ هفته اطلاعات بورس-صفحه ۱و۲
نظر شما