حجم معاملات آب رفت/ دامنه نوسان نامتقارن چالش آفرین شد

به گزارش صدای بورس، دست به دست هم دادن برخی از عوامل که از ماه‌ها پیش شاهد آن هستیم بحران فعلی بورس را رقم زده است.شفاف نبودن فضای سیاست‌های خارجی مربوط به مسئله برجام، ابهامات فعلی سر راه این مذاکرات و زخم‌های کهنه ناشی از .تحریم‌های فلج‌کننده از یک سو در کنار تصمیمات نادرستی که نتیجه عکس در برداشته، نمک بر زخم‌های کهنه بازار سرمایه پاشید 

 نابودی انگیزه سهامداران 
در شرایطی که بازار تحت تاثیر عوامل خارجی چون افزایش نرخ سود بانکی، رشد بازار رقیبی چون رمزارز، ابهامات بین‌المللی و غیره قرار گرفته است از درون نیز توسط برخی تصمیمات مورد فشار واقع شد. نبود تدبیر در حفظ و مدیریت حجم‌های قابل توجه پول در شرایط رونق بازار، به نتیجه نرسیدن وعده‌ و وعیدهای مسئولان مختلف، تصمیمات ناصحیحی که به کرات اتخاذ شد،هیچ کدام دردی از دردهای بازار را درمان نکرد. البته در این روند عواملی نظیر اجبار به حمایت و خرید حقوقی‌ها در شرایط بحرانی، الزام ناشران به داشتن بازارگردان و نامتقارن شدن دامنه نوسان که در چند وقت اخیر رخ داد از عوامل اثرگذار در ایجاد بحران بازار سهام به شمار می‌روند که در نهایت خدشه دار شدن  اعتماد و نابودی انگیزه سهامداران برای حضور در بازار سرمایه را در پی داشت. 

بن‌بست بی‌سابقه
 همچنین خروج پول از بازار که تحت شرایط یاد شده رخ داده تا حد بسیار زیادی افت حجم و ارزش معاملات بورس را در ماه‌های اخیر رقم زد.نگاهی به عوامل اثرگذار ذکر شده نشان می‌دهد یکی از عوامل اثرگذار قوی در قفل شدن فعلی بازار و در نتیجه کاهش محسوس حجم و ارزش معاملات را باید نامتقارن ساختن دامنه نوسان از ۲- تا ۶+ دانست. این تصمیم معاملات بازار را به کلی مسدود کرده و شاخص را در یک بن‌بست بی‌سابقه فرو برده است.

بحران تغییرات و دخالت 
اکبر حامدی میخوش، مدیرعامل کارگزاری بورسیران در خصوص بررسی علل موجود در کاهش  ارزش و حجم معاملات گفت: یکی از دلایل اصلی افت حجم معاملات در چند ماهه اخیر در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته می‌تواند تغییرات شبانه باشد. همچنین از مهمترین و اثرگذارترین این تغییرات نیز، تغییر دامنه نوسان محسوب می‌شود. البته در این روند دخالت بیش از حد ناظر در بازار باعث خارج شدن اکثر سهامداران و سرمایه‌گذارانی که سالیان سال در بازار حضور داشتند شده است.
حامدی میخوش ادامه داد: یکی از ویژگی‌های اصلی بازار سرمایه نقدشوندگی است که با قوانینی نظیر دامنه نوسان نامتقارن بهم خورده است. به طور کلی عوامل بحران فعلی بازار سهام نتیجه تصمیمات شبانه‌ای است که ماه‌ها ادامه داشته است.در حقیقت وقتی حجم معاملات کم می‌شود و نقدشوندگی زیر سوال می‌رود انگیزه خرید با صف فروش بودن دیگر سهم‌ها از بین می‌رود.در واقع نه خرید انجام می‌شود و نه فروش و به همین دلیل حجم معاملات ما افت پیدا می‌کند.
مدیرعامل کارگزاری بورسیران با تاکید بر این مسئله که باید تصمیمی گرفته می‌شد که بازار می‌توانست نقدشوندگی خود را حفظ کند، گفت: اگر چنین مسئله ای جامه عمل می‌پوشید مالیاتی که از محل خرید و فروش سهام حاصل می‌شد نیز می‌توانست به دولت و ارکان کمک کند اما افت حجم معاملات باعث کمرنگ شدن تمامی این موارد شد.  حامدی با اشاره به محدوده قابل قبول دامنه نوسان گفت: موافق تغییر دامنه نوسان به محدوده۱۰ - و  ۱۰+ هستیم به شرطی که حجم مبنا نیز۱۰برابر حالت فعلی شود. این تغییر می‌تواند گردش حجم معاملات را در پی داشته باشد و علاوه بر آن می‌تواند ایجاد کارمزد کرده و با نوسان بیشتری در سهم‌ها معامله صورت گیرد.. 
مدیرعامل کارگزاری بورسیران با ترجیح دادن قفل‌شدگی به ریزش بیشتر بازارافزود: موضوع قابل تامل این است که نگاه ما به بازار سرمایه جامع نیست و در بحرانی که در حال حاضر بازار سرمایه در آن گرفتار شده است اگر با یک دید همه جانبه  نگاه شود، متوجه می‌شویم که قفل شدن بازار بهتر از ریزش نابودگری است که ممکن بود بیش از حالت فعلی اتفاق بیفتد.حامدی میخوش اظهار داشت: وقتی یک بیمار اورژانسی را به بیمارستان منتقل می‌کنند ابتدا برای نجات دادن جانش تلاش می‌کنند و پس از آن اقدامات زیربنایی را برای او انجام می‌دهند. در دفعات گذشته مشاهده کرده‌ایم که هر تصمیمی در خصوص دامنه نوسان قبل از اعمال آن اعلام شود ترس و نگرانی را به همراه می‌آورد. بر این اساس شاهد بودیم که همواره قبل از اجرایی شدن این تصمیم تا ۲۰درصد قیمت‌ها دچار اصلاح شده‌اند.

چالش مولفه‌های بنیادی 
امیر سیدی، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به متغیرهای خارجی و داخلی بازار در خصوص علل افت حجم و ارزش معاملات گفت: یک سری تغییرات در دل متغیرهای کلان داشته‌ایم که مهمترین آن را می‌توان افزایش نرخ سود بانکی و بین بانکی دانست. این تغییر پول را به سمت بازار سپرده‌های بانکی و صندوق‌های با درآمد ثابت سوق داده است.
سیدی با اشاره به ابهامات سر راه توافقات برجام افزود: نقاط مبهم موجود در خصوص برجام، کلیه مسائلی که به تحریم‌ها وابستگی دارد و همچنین موضوع انتخابات ریاست جمهوری نیز ابهاماتی برای بازار به همراه داشت.در این شرایط متولیان بازار شرایطی را برای نامتقارن شدن دامنه نوسان رقم زدند که بتوانند برای گذشت از این مقطع زمان بخرند اما این اقدام قفل شدن بازار را رقم زده است. این کارشناس بازار ادامه داد: از سوی دیگر همین مولفه‌های بنیادی باعث شد که ورود نقدینگی به بازار صورت نگیرد و به علاوه دامنه  ۲- نیز از نوسانات منفی جلوگیری کرد و نقدشوندگی بازار را با کاهش روبه رو کرد و به واسطه این مسئله حجم معاملات نیز افت پیدا کرد.
سیدی راهکار بهبود شرایط بازار را حذف دامنه نوسان قلمداد کرد و افزود:ا گر دامنه نوسان افزایش پیدا کند خود به خود حجم معاملات را بالا می‌برد، به نظر اگر دامنه نوسان حذف شود با توجه به مکانیسم‌های مربوط به حراج‌های چندگانه در روز که در سایر بورس‌های دنیا نیز معمول است احتمالا وضعیت بورس کشورمان بهبود پیدا کند.

بی‌اعتمادی به‌اظهارات حمایتی
سعید ذوالفقاری، مدیرعامل کارگزاری مهر اقتصاد ایرانیان هم در گفت‌وگویی برخی علل بحران کنونی بازار را تشریح کرد.

 در مقایسه عملکرد چند ماهه اخیر بازار با مدت مشابه سال قبل، متوجه افت ارزش و حجم معاملات می‌شویم، علت این موضوع را چه می‌دانید؟
یکی از عوامل کاهش حجم معاملات قطعا نامتقارن شدن دامنه نوسان بوده است با این حال باید دید که در چند ماه گذشته چه اتفاقی برای بازار افتاده است.برای بررسی این موضوع ابتدا باید کمی به قبل بازگردیم.در واقع یکی از علل این است که پس از حجم‌هایی که بازار در تیر و مرداد ماه سال۹۹ تجربه کرد این حجم‌های قابل توجه از سمت دولت و یا سازمان بورس مورد هدایت و مدیریت درستی قرار نگرفت.

 پس از گذشت مقطع مذکور چه عواملی بر کاهش حجم و ارزش معاملات تاثیر گذاشت؟
 پس از آن نیز که شاهد افت بازار بودیم وعده‌هایی مبنی بر حمایت از بازار داده شد که نتیجه‌ای جز رسیدن شاخص از ۲میلیون واحد به حدود یک میلیون واحدی را در نداشت. به همین دلیل از آن مقطع دیگر اعتمادی نسبت به اظهارات حمایتی مسئولان
وجود ندارد.

 نقش سایر ریسک‌ها را چطور می‌بینید؟
فضای غیرشفاف مربوط به برجام نیز از دیگر عوامل کاهش حجم معاملات در ماه‌های اخیر بوده است. به طور مثال در مقاطعی تصمیمات غلطی نظیر اجبار به جمع کردن بازار توسط حقوقی‌ها، الزام بازارگردانی شرکت‌ها(که در حال حاضر نتیجه آن را شاهد هستیم تا جایی که حتی تعهد بازارگردانی اجرایی نمی‌شود!) حال و روز بازار را ناخوش کرد. تصمیم اخیر دامنه نوسان نامتقارن نیز که تقریبا ۲ماه از اجرایی شدن آن می‌گذرد تصمیم اشتباهی بود که شرایط را بحرانی ساخت. 

 نامتقارن شدن دامنه نوسان بر کاهش حجم معاملات چه نقشی در افزایش بحران بازار داشت؟ 
نامتقارن شدن دامنه نوسان باعث محدود شدن یک طرف معاملات شده است.  البته باید این موضوع را در نظر گرفت که این تصمیم با هدف حمایت از شاخص اتخاذ شد ولی در نهایت دامنه نامتقارن کاهش حجم معاملات را رقم زد. اگر محدودیت‌های این چنینی برداشته شود، بازار به سمت تحلیل پیش خواهد رفت.

گلشن بابادی
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۳۹۴