رشدی که پیش‌خور شد 

به بیان دیگر، رشد بازار سرمایه قبلا پیش‌خور شده است، بنابراین طبیعی است که با رشد کامودیتی‌ها، بازار سرمایه واکنشی نشان ندهد. این درحالی است که رشد کامودیتی‌ها مثل فولادی‌ها، فلزات اساسی و پتروشیمی‌ها طی چهار سال گذشته به مراتب بیش از کل رشد بازار بوده است.

در طول این مدت، شاخص کل بورس ۱۵۰۰ درصد رشد کرده است. در حالی که اقتصاد حقیقی ما یعنی تولید ناخالص داخلی ۲۵۰ درصد و قیمت دلار ۷ برابر رشد کرده است. بنابراین شاخص کل، بیش از دو برابر قیمت دلار و بیش از ۶ برابر بخش حقیقی اقتصاد رشد کرده است. فلزات اساسی و کانی‌ها نیز در این مدت نزدیک به ۳۰ برابر افزایش یافته است. همچنین ارزش بازار رشته‌های متکی به منابع در این چهار سال بیش از ۲۰ برابر افزایش یافته است. این درحالی است که کل اقتصاد دو تا سه برابر، قیمت طلا ۹ برابر و دلار ۷ برابر افزایش یافته است. بنابراین همانطور که گفته شد، اصطلاحا رشد بازار سهام پیش‌خور شده است. برای همین هم دیگر امیدی به بازده بالا در این بازار نیست. البته ناگفته نماند که روند سرمایه‌گذاری طی ۱۰ سال گذشته منفی بوده و عمر متوسط تکنولوژی بنگاه‌های بورسی کامودیتی‌ها ۱۵ سال و فولاد مبارکه ۳۵ سال است. تصمیم‌گیری دولت مبنی بر تزریق نکردن نقدینگی به صنایع بورسی می‌تواند یکی دیگر از دلایل بی‌تفاوتی بازار به رشد کامودیتی‌ها باشد. این در حالی است که در اتفاقات بازار سرمایه دولت نقش پررنگی داشته است.
موضوع دیگری که مطرح می‌شود، این است که بورس ما خصولتی محور است. به بیان دیگر
۶۰ تا ۷۰ درصد بنگاه‌های این بازار وابسته به دولت و نهادهای حاکمیتی است و بازار و مردم تعیین کننده آن نیستند. در حالی که در بورس‌هایی همچون آمریکا، مردم و بازار (و نه دولت) تعیین کننده هستند. واقعیت دیگری که باید مد نظر قرار گیرد، این است که بازار سرمایه طی سه تا چهار سال اخیر در مقایسه با بازار سرمایه ترکیه و چین آن هم به صورت دلار و نه ریال، بین دو تا شش برابر رشد کرده و این میزان رشد طبیعی نیست. چرا که در ۱۵ سال گذشته، نه تنها روند سرمایه‌گذاری کاهش یافته است بلکه سرمایه‌گذاری مدرن با تکنولوژی جدید شکل نگرفته است. تنها در این بازه زمانی، سرمایه‌گذاری در طرح‌های فولادی با ماشین‌آلات وارداتی از چین صورت گرفته است که بهره‌وری چندانی نداشته است. همچنین بازار سرمایه ایران طی سه سال گذشته، ‌در مقایسه با کشور ترکیه از نظر دلاری، ۵ تا ۶ برابر بزرگ شده است در حالی‌که بنگاه‌های اقتصادی ما نسبت به ترکیه رقابتی‌تر نشده‌اند. تمامی این موارد نشان می‌دهند که رشد بازار سرمایه پیش‌خور شده است.
مگر اینکه دولت و حاکمیت تصمیم دیگری برای رشد شاخص بگیرند. با این توضیحات به نظر می‌رسد بهترین راهکار برای بهبود وضعیت بورس این است که اجازه داده شود، بورس به حالت طبیعی خود بازگردد و دولت و حاکمیت دست از مداخله در بورس بردارند چرا که بورس راه خودش را پیدا می‌کند.

• احسان سلطانی - کارشناس و پژوهشگر اقتصادی
  هفته نامه اطلاعات بورس _ شماره ۴۱۹