آینده پژوهی در صنعت مالی؛ چیستی و چرایی

صدای بورس - ساره صابری؛ سومین همایش سالانه انجمن مالی ایران با محور "آینده پژوهی صنعت مالی" با همراهی دانشگاه علامه طباطبائی، بهمن ماه سال جاری برگزار می شود. مسلم پیمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و دبیر علمی سومین همایش انجمن مالی ایران در تبیین کلیت موضوع پاسخگوی پرسش‌های صدای بورس بود.

• اولین پرسشی که شاید برای اشخاص علاقمند به شرکت در این همایش مطرح می‌شود این سوال است که اصلاً آینده پژوهی چیست؟
  
  اگرچه این پرسش، پرسشی ساده به نظر می آید ولی پاسخ دادن به آن چندان ساده نیست. شاید کوتاه ترین پاسخ برای آن این باشد که آینده پژوهی یعنی پیش‌بینی آینده‌های ممکن و برنامه‌ریزی کردن برای آن. در این تعریف ساده چند نکته وجود دارد؛ مهمترین نکته اینکه در آینده پژوهی تنها یک آینده پیش بینی نشده و اصطلاحاً پیش‌بینی نقطه ای انجام نشده و در اصل چندین آینده متفاوت و جایگزین یکدیگر تجسم می‌شود. به همین دلیل نیز در معادل لاتین آن از عبارت جمع آینده استفاده شده و به آن Futures Studies گفته می‌شود. البته این آینده ها هر آینده ای نبوده و استخراج آنها بسیار نظام مند و با روش‌های علمی خاصی صورت می‌گیرد.

بیشتر بخوانید:

• برگزاری سومین همایش انجمن مالی ایران

• از واژه برنامه ریزی نیز در این تعریف استفاده کردید؛ آیا در اینجا این واژه نیز معنی متفاوتی دارد؟
  
  اگر دقیق بخواهیم پاسخ دهیم باید گفت بله. زیرا در حالت پیش بینی عادی می‌گوییم پیش بینی می‌شود که فلان شرایط قرار است اتفاق بیفتد مثلاً پیش بینی می‌کنیم که قرار است باران ببارد پس با خود چتر بر میداریم بنابراین برنامه ریزی در حالت پیش‌بینی عادی اصطلاحاً منفعلانه است؛ باران خواهد آمد پس چتر بر می‌دارم در حالی که در حوزه آینده پژوهی برنامه ریزی فعالانه بوده و در پی خلق آینده مطلوبند. به عبارتی از بین آینده های متفاوت پیش بینی شده، آینده مطلوب انتخاب شده و تلاش می‌شود تا آن آینده تحقق یابد یا حداقل احتمال رخداد آن افزایش یابد. به همین دلیل می‌گوییم برنامه‌ریزی فعال در آینده‌پژوهی نقش اساسی دارد. البته تفاوت‌های دیگری نیز وجود دارد مثلاً در آینده پژوهی عموماً برنامه ریزی‌ها از حالت عادی بلندمدت تر، مشارکتی تر و اقدام محورانه تر است.
  
• و با این مقدمه اجازه دهید کمی دقیق‌تر در خصوص موضوع همایش صحبت کنیم؛ آینده پژوهی در صنعت مالی، چرا چنین عنوانی انتخاب شد؟
  
  جهت توضیح پاسخ این سوال از مطالب قبلی که عنوان شد استفاده می کنم. یک راه این است که به همان روش‌های سنتی پیش بینی را استفاده کرده و منفعلانه برنامه ریزی کنیم. در این حالت مسیر کلی نه در دستان ما که خارج از آن است و تنها باید تلاش کنیم خود را با آینده وفق دهیم. این روشی است که عموماً در صنعت مالی در ایران در پیش گرفته شده و متاسفانه عواقب و نتایج بدی نیز به همراه داشته است. برای نمونه دولت سال‌ها سعی داشت تا مشکل تامین کسری بودجه خود را با تحمیل فشار به نظام بانکی حل کند که یکی از عوامل اصلی وضعیت فعلی سیستم بانکی ما همین است. حال دولت به دلیل ناتوانی این سیستم، روی به بازار سرمایه آورده است. باز می‌توان منفعلانه برای تامین منابع مالی از بازار سرمایه برنامه ریزی کرد که من بعید می‌دانم سرنوشت بهتری از آنچه بر سر نظام بانکی آمد در انتظار بازار سرمایه باشد. راه دیگر استفاده از رویکرد آینده پژوهی است. برای این کار باید به پرسش‌هایی از این قبیل پاسخ داد؛ اگر با این روند پیش برویم چه آینده هایی در انتظار ماست؟ کدام مطلوب و کدام نامطلوب است؟ برای پرهیز از عواقب سناریوی نامطلوب و رسیدن به حالت مطلوب چه باید کرد؟ به نظر من این سوال به خوبی بیانگر اهمیت حوزه آینده پژوهی در صنعت مالی و چرایی انتخاب این موضوع برای همایش است. به عبارتی آینده پژوهی صنعت مالی به ما این امکان را می‌دهد که آینده مطلوب این صنعت را رقم بزنیم.
  
  گفتنی است سومین همایش انجمن مالی ایران در تاریخ ۳۰ بهمن ماه ۱۴۰۰ برگزار می شود و فرصت ارائه مقالات تا تاریخ ۳۰ آذر ماه خواهد بود. علاقه مندان می‌توانند اطلاعات بیشتر را در سایت همایش به آدرس http://ifaconf.ir/fa مشاهده کنند.