شأن نزول مشتقات مدیریت ریسک است

به طور مثال وقتی می‌خواهیم به وسیله یک آتی مدیریت ریسک انجام دهیم، هنگامی که یک دارایی داشته باشیم که می‌تواند پرتفویی از سهام باشد اگر روی آتی با سررسیدی که مساوی با افق زمانی پوشش ریسکمان است موضع فروش بگیریم، می‌توانیم پوشش ریسک دهیم.

به عبارت دیگر نگران کاهش ارزش پرتفویمان هستیم اگر روی مشتقه‌ای مثل آتی موضع فروش بگیریم، چون موضع فروش گرفته‌ایم روی آتی سود می‌کنیم و برعکس زمانی که به ارزش پرتفویمان افزوده می‌شود، با افزایش دارایی پایه‌اش، روی آن ضرر می‌کنیم.
به عبارتی پرتفوی اولیه‌ای که برای یک افق زمانی تعیین کرده و مورد نگرانیمان است مثلا برای یک‌ماه آینده، ارزشش ۲۰ درصد کاهش ‌یابد، اگر به مقدار کافی موضع فروش روی آتی بگیریم، می‌توانیم این کاهش ۲۰ درصدی قیمت را روی آتی سود کنیم و برعکس اگر انتظاری که متصور شدیم، در یک ماه آینده رخ ندهد و به‌جای کاهش افزایش یابد طبیعتاً روی موضع فروشی که روی آتی گرفته‌ایم ۲۰ درصد ضرر می‌کنیم. در واقع کاری که با یک مشتقه ساده مثل آتی انجام می‌دهیم این است که هر وقت یک پرتفویی از یک دارایی داشته باشیم به راحتی می‌توانیم با تعداد مناسب و موضع مناسبی که روی آتی انتخاب شده انجام می‌دهیم از الان نگران اتفاقات ماه آینده نباشیم.
ممکن است سوال پیش بیاید که اگر نگران کاهش قیمت هستیم می‌توانیم کل پرتفوی را فروخته و در پایان معاملات دوباره بخریم، در اینجا باید توجه کرد که هزینه معاملاتی خیلی بیشتر از زمانی خواهد بود که این کار را به وسیله مشتقات انجام دهیم و نکته دوم این که اصطلاحاً ادورسلکشن اتفاق می‌افتد یعنی وقتی بخواهید حجم زیادی از پرتفوی را بفروشید ممکن است اصلا امکان فروش به دلایل مختلف مثلاً به دلیل صف فروش وجود نداشته باشد و دلایل مختلفی وجود دارد که به جای فروش و خرید اصل سهام درون پرتفوی خود بهتر است که به وسیله مشتقات آن را پوشش دهیم. ابزار دیگر آپشن‌ها هستند که می‌تواند به خوبی ریسک را پوشش دهد. اگر یک پرتفوی دارایی داریم و نگرانیم که قیمت‌ها افت کند بهتر است یک پوت آپشن بخریم. خرید پوت آپشن مناسب برای یک پرتفوی مشخص نیز بحث فنی جدایی دارد، اصطلاحا باید همبستگی دارایی پایه با پرتفویمان زیاد باشد.
به طور کلی در مالی و فاینانس مفهومی داریم به نام کامپلت مارکت و به این معنی است که در بازار به اندازه کافی ابزار مناسب و متنوع جهت هدج یا پوشش ریسک‌ها داشته باشیم. نکات فنی زیادی وجود دارد به طور مثال چگونه می‌توان ابزار مختلفی در بازار داشته باشیم؟ این ابزار را چگونه طراحی کنیم؟ موضوع نقد شوندگی این ابزار در بازار را چگونه سامان دهیم؟ متناسب با نقد شوندگی سهم‌های مختلفی که در بازار داریم ابزارهای متفاوت را چگونه طراحی کنیم؟ سررسید ابزار چگونه طراحی شود؟ اگر بخواهیم پرتفویی از ابزار را طراحی کنیم چگونه با آن‌ها می‌توانیم استراتژی‌هایی داشته باشیم که تحت هر شرایطی حد ضرر و زیانمان بسته شود یا حد سودآوریمان در حد انتظارمان باشد.

• محمدعلی رستگار - عضو هیات مدیره تأمین سرمایه بانک مسکن
• شماره ۴۹۹ هفته نامه اطلاعات بورس