چرا سهام پروژه‌ها موفق عمل نکردند؟

به گزارش صدای بورس، صندوق‌های تامین مالی یکی از انواع سرمایه‌گذاری مشترک هستند که با هدف تامین مالی برای کسب و کارهای جدید و همچنین تامین مالی پروژه‌های مختلفی از جمله پروژه‌های عمرانی و ساختمانی تشکیل شده‌اند.

صندوق تامین مالی این امکان را به سرمایه‌گذاران می‌دهد تا بتوانند برای پیشبرد اهداف سرمایه‌گذاری و مالی‌ خود از مدیریت و تخصص اعضای صندوق استفاده ‌کنند همچنین از کاهش ریسک سرمایه‌گذاری‌ها و افزایش در نقدینگی بهره‌مند شوند. در این بین یکی از انواع صندوق‌های تامین مالی، صندوق پروژه است.
صندوق پروژه یکی از انواع صندوق تامین مالی است که با کسب مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار با هدف تامین مالی پروژه‌ها تاسیس می‌شود. این صندوق‌ها با جمع آوری وجوه سرمایه گذاران، آنها را به ساخت و بهره برداری پروژه‌های تولیدی مختلف تخصیص می‌دهند. به این ترتیب در طول دوران ساخت و بهره برداری پروژه‌ها، مسئولیت و مدیریت امور پروژه بر عهده شرکتی است که با هدف اجرای پروژه تشکیل شده و تحت نظارت ارکان قانونی و نهادها فعالیت می‌کند. معمولا سرمایه گذاری‌ها در این صندوق در قالب پروژه‌هایی از جمله احداث کارخانه و نیروگاه و همچنین تبدیل نیروگاه گازی به سیکل ترکیبی - پتروشیمی و … شکل می‌گیرد. تقویت بازار اولیه هدف اصلی از ایجاد صندوق های پروژه است. هدف دیگر نیز هدایت نقدینگی به سمت پروژه‌هایی با توجیه اقتصادی است. از دیگر اهداف صندوق‌های پروژه، استفاده از ظرفیت موسسات رتبه‌بندی اعتباری هم در رتبه‌بندی پروژه‌ها و هم در ارزیابی ریسک اعتباری است.

برای ارزیابی باید بیشتر صبر کرد
علی فولادی، کارشناس بازار سرمایه در رابطه با شرکت سهامی عام پروژه گفت: این شرکت‌ها با هدف این که نظام تخصیص سرمایه به پروژه‌ها در کشور شکل گیرد و عملا با تقویت بازار اولیه در بازار سرمایه بتوانیم بخش جدی‌تری برای بورس در اقتصاد کشور ایجاد کنیم شگل گرفت و تصمیم درستی است زیرا تزریق سرمایه در بازار اوراق بهادار طبیعتا به سمتی می‌رود که ممکن است به لحاظ همگنی خدمات و ابزارها، اندکی متفاوت باشد اما بازدهی بیشتری را در پی دارد.
وی اضافه کرد: شرکت‌های سهام پروژه عملا این نقش را برای بازار سرمایه دارند تا تزریق سرمایه فعالان بازار، بازیگران نهادی و حقیقی که تمایل دارند مستقیما در بخش واقعی سرمایه گذاری کنند را امکان پذیر کنند. قاعدتا این با مدل سرمایه‌گذاری در شرکت‌های بالغ (در فهرست شرکت‌های بورسی و فرابورسی هستند) اندکی تفاوت دارد زیرا وقتی پولی وارد شرکت می‌شود تا محصول اولیه تولید و وارد بازار کند فرایندی زمان بر است اما باید به گونه ای باشد که بازدهی مطلوب و قابل قبولی برای سرمایه‌گذاری که به دید میان مدت و بلند مدت در این شرکت‌ها سرمایه گذاری می‌کند را ایجاد کند.
فولادی افزود: باید توجه داشت که تجربه موجود شرکت تجلی در حوزه معدن و شرکت شگستر در حوزه پالایشگاه، عملا برای ارزیابی زود است هرچند ممکن است به لحاظ بازدهی موفق و خوب باشند اما باید تا به سرانجام رسیدن برنامه‌ها و ایده‌های آن و در نهایت بازدهی سرمایه گذارانی که برای بلندمدت سرمایه گذاری کرده‌اند صبر کرده و پس از آن ارزیابی داشته باشیم.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت: به طور کل این رویکرد، رویکرد خوبی است و به نظر می‌رسد باید در ارزش گذاری این دارایی‌ها که صورت گرفته با دیدی که بازدهی بیشتری به سرمایه گذاران آتی بدهد (که در فرایند پروژه سرمایه گذاری می‌کنند) دقت نظر صورت گیرد. به این نکته هم توجه باید کرد که در مجموع به تولید شرکت‌ها و اقتصاد کمک می‌کند. وی در رابطه با تجربه سایر کشورها گفت: در دنیا بورس‌ها را بدون پروژه و برنامه نمی‌پذیرند یعنی شرکت بالغ در بورس هیچ جایگاهی ندارد. وقتی شرکتی به بلوغ رسیده و سود باثباتی دارد برای سرمایه‌گذاری که با دید پذیرش ریسک بالاتر و به دنبال بازدهی بالاتر است قاعدتا باید به دنبال ایده، برنامه و فعالیت جدیدی باشد. به نظر می‌رسد این ادبیات که پروژه ها را به بازار سرمایه آورده و تامین مالی کنند بسیار مرسوم است، بخشی مستقیما وارد بازار اولیه شده و توسط صندوق‌های VC و PE ‌سرمایه‌گذاری و بعد در بازار عرضه می‌شوند و بعضی هم در فهرست قرار می‌گیرند. صندوق‌هایی که VC یا PE جدیدی نداشته باشند قاعدتا به صورت مستقیم آمده و کسانی که تمایل به پذیرش ریسک دارند در این پروژه‌ها به صورت خرد سرمایه گذاری می‌کنند.

سهام پروژه از ابتدا تاکنون
مرتضی علی‌اکبری، مدیرعامل تجلی توسعه معادن و فلزات در رابطه با شکل گیری سهام پروژه گفت: شکل گیری شرکت‌های پروژه محور از زمانی آغاز شد که بورس وضعیت بسیار مناسبی داشت یعنی حدود ۴ سال پیش که در طول تاریخ بورس هم بی‌سابقه بود. در آن زمان برخی شرکت‌ها بابت اجرای پروژه‌های خود از وضعیت نقدینگی مناسبی برخوردار نبودند. ایده جدیدی مطرح شد تا پولی که در بازار سرمایه سرازیر می‌شود به سمت تولید رفته و بتواند حداکثر استفاده را از این موقعیت انجام دهد.
وی با بیان اینکه در آن زمان به این فکر رسیدیم که شرکت‌های پروژه محور در ایران پایه گذاری شوند، گفت: شرکت‌های بزرگ به ویژه هلدینگ‌ها، پروژه‌های نیمه تمامی دارند که به دلیل عدم تامین نقدینگی نتوانستند سرعت و درصد پیشرفت مناسبی بگیرند و یا حتی فکرهایی که منجر به اجرا نشد و روی کاغذ ماند به همین دلیل با این روش همگی می‌توانند با تامین نقدینگی از کف بازار سرمایه و مردم، پول‌های خرد را تبدیل به وجهی کنند که بتوان با آن کاری انجام داد. این ایده منوط به آن بود که بتوانیم پروژه‌هایی را در این شرکت‌های پروژه محور بیاوریم که دارای توجیه فنی، مالی و اقتصادی کافی باشد.
مدیرعامل تجلی توسعه معادن و فلزات ادامه داد: از طرف دیگر باید پروژه‌ یا سرمایه گذاری‌هایی در این شرکت‌ها انجام شود که پروژه‌هایی که به آن اضافه می‌شود از پروژه‌های وازده نباشد یعنی توجیه فنی، مالی و اقتصادی آن در آن زمان وجود داشته باشد و از وضعیت بازار مناسبی هم برخوردار باشد؛ از طرف دیگر هم باید سهامداران آن، سهامدارانی با اعتبار در بازار و کشور باشند که مردم بتوانند اعتماد کنند یعنی در این موضوع دو بحث اصلی وجود دارد؛ یکی اینکه سهامداران اصلی سهامدارانی باشند که قبلاً امتحان خود را پس داده و صاحب نام و به اصطلاح صاحب سابقه مناسبی باشند و از طرفی پروژه‌هایی هم که شروع می‌کنند دارای توجیه فنی، مالی و اقتصادی مناسبی باشد که سرمایه‌های خرد جامعه به آن سو جلب شود. علی اکبری با اشاره به اینکه در ابتدا وقتی این ایده به وجود آمد و اولین شرکت پروژه محور ایجاد شد، مقررات و قوانین آن در بورس نبود، تبیین کرد: با این مقدمه به همراه مدیران کمک کردیم تا این شرکت‌ها راه افتاد. از آن زمان تا امروز شرکت‌های زیادی در بورس درخواست دادند که بتوانند شرکت‌های پروژه محور ایجاد کنند ولی به دلایل مختلفی هنوز ممکن نشده است با وجود اینکه متقاضیان خوبی هم برای ایجاد پروژه‌های شرکت «پروژه محور» وجود دارد. این فعال بازار در بخش دیگری از سخنان خود به دستورالعمل موجود پرداخت و تاکیدکرد: با وجود اینکه دستورالعمل ایجاد شرکت‌های پروژه محور در عرض حدود ۳ سال دچار تغییراتی شده و هم اکنون دستورالعمل به نسبت مناسبی وجود دارد اما هنوز هم نیاز به تعدیلات مختصری دارد تا شرکت‌های بیشتر و بهتری بتوانند در بازار سرمایه جلب شوند.
علی اکبری درباره پروژه شرکت متبوعش گفت: در ابتدای کار حدودا بیش از ۲ هزار میلیارد تومان به پروژه تزریق شد ولی نزدیک به ۷ هزار میلیارد تومان برای تکمیل نیاز داشتیم. در حال حاضر ۶۲۰۰ میلیارد تومان در مرحله اول افزایش سرمایه‌ داشتیم و افزایش سرمایه دوم نیز به ۸۶۰۰ میلیارد تومان رسید. در حال حاضر نیز درصدد افزایش سرمایه بعدی هستیم. وی گفت: پروژه‌های خود را محدود به ۳-۴ پروژه روز اول نکرده و به تعداد بسیار زیادی افزایش دادیم یعنی پروژه‌های خود را نسبت به گذشته از حدود ۴ به ۱۰ پروژه افزایش دادیم و در معادنی هم که قبلا سرمایه‌گذاری نکرده بودیم ورودکردیم. مدیرعامل تجلی توسعه معادن و فلزات افزود: زمانی که اولین شرکت پروژه محور را ایجاد کردیم، دو سال متوالی در بودجه دولت لحاظ شد که شرکت‌های پروژه محور که دارای حداقل ۱۰۰ هزار سهامدار باشند در مزایده‌های دولت - بدون اینکه در مزایده شرکت کنند- برنده اعلام شده و بنا به درخواست‌شان واگذاری‌ها به آنها انجام شود ولی این اتفاق هرگز نیفتاد، الان دو سال از بودجه گذشته است و به نظر می‌رسد در بودجه سال ۱۴۰۳ هم چنین چیزی لحاظ نشده است.

• محمدرضا شاهوردیلو - خبرنگار

• شماره ۵۵۵ هفته نامه اطلاعات بورس