گروه بریکس چیست؟

به گزارش صدای بورس، مساحت کشورهای عضو بریکس مجموعاً ۳۹.۷۴۶.۲۲۰ کیلومتر مربع (۱۵.۳۴۶.۱۰۰ مایل مربع) و جمعیت کل حدود ۳.۲۱ میلیارد، یا حدود ۲۶.۷ درصد از سطح زمین و ۴۱.۵ درصد از جمعیت جهان است. برزیل، روسیه، هند و چین جزو ده کشور بزرگ جهان از نظر جمعیت، مساحت و تولید ناخالص داخلی هستند. در سال ۲۰۲۲، این پنج کشور حدود ۲۶.۲ درصد از تولید ناخالص جهانی را به خود اختصاص داده اند.

در حال حاضر دو کشور عضو بریکس، عضویت دائم شورای امنیت را دارند و سه کشور دیگر داعیه عضویت دائم در شورای امنیت و اصلاح ساختارهای سیاسی و مالی جهانی را دارند.

هو جینتائو، رئیس‌جمهور پیشین چین معتقد است که گروه کشورهای عضو بریکس، حامی و ارتقادهندهٔ وضعیت کشورهای در حال رشد و نیرویی برای حفظ صلح جهان هستند.

تاریخچه و تکامل بریکس

ایده اولیه تشکیل گروه بریکس به مدتها قبل باز می گردد. هنگامی که امریکا به رهبری جورج بوش به دنبال حمله به افغانستان و عراق با بهانه دموکراسی و جنگ علیه تروریسم بود، مؤسسه سرمایه گذاری «گلدمن ساکس» به منظور پیش بینی وضعیت اقتصادی جهان و قدرت های برتر آن در نیم قرن آتی مطرح شد.

ایدهٔ شکل‌گیری گروهی به نام بریک، در سال ۲۰۰۱ توسط مؤسسه سرمایه‌گذاری گلدمن ساکس، به منظور پیش‌بینی وضعیت اقتصادی جهان و قدرت‌های برتر آن در نیم قرن آینده مطرح گردید. جیم اونیل اولین بار نام مخفف این گروه را در سر تیتر یک روزنامهٔ اقتصادی به کار برد.

در شصت و یکمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد وزرای امور خارجهٔ کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین گفتگوهای مقدماتی را آغاز کردند. بعد از این اجلاس، رهبران ارشد بریک، در ۴ نشست دیپلماتیک دیگر (یکاترینبورگ، سائوپائولو، ژاپن و لندن) به منظور محکم ساختن پایه‌های شکل‌گیری این گروه شرکت کردند.

اولین جلسه گروه بریکس در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۹ در یکاترینبورگ روسیه با حضور لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا، دمیتری مدودف، منموهن سینگ و هو جینتائو به عنوان نمایندگان کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین برگزار گردید. در این اجلاسیه کشورهای عضو بریکس بر موضوعاتی نظیر روش‌های بهبود وضعیت اقتصادی و اصلاح نظام مالی جهان متمرکز گردیدند. همچنین این کشورها در خصوص برقراری روابط پولی و تجاری نزدیک با یکدیگر و ایفای نقش مؤثر و بیشتر در امور اقتصادی جهان به بحث و تبادل نظر پرداختند.

نکته جالب تشکیل گروه بریکس که قرار است در برابر اقتصاد غرب یعنی امریکا و اروپا قرار گیرد اینست که ایده اولیه تشکیل گروه بریکس به وسیله یک شرکت خدمات مالی و بانکداری امریکایی مطرح شد.

شرکت گلدمن ساکس در سال ۲۰۰۱ میلادی پیش بینی کرد که چهار کشور چین، هند، روسیه و برزیل تا سال ۲۰۱۰ میلادی در مسیر توسعه اقتصادی قرار گرفته و دارای بالاترین نرخ رشد اقتصادی خواهند بود که با گذشت زمان و به حقیقت پیوستن بخش عمده ای از پیش بینی های این مؤسسه، اعتبار بیشتری در بین تحلیل گران اقتصادی پیدا کرد. بعد از این اجلاس، رهبران ارشد بریک، در ۴ نشت دیپلماتیک دیگر (یکاترینبورگ، سائوپائولو، ژاپن و لندن) به منظور محکم ساختن پایه های شکل گیری گروه بریکس شرکت کردند.

چه کشورهای اعضای بریکس را تشکیل می‌دهند؟

برزیل، روسیه، هند و چین اعضای موسس این گروه هستند. آفریقای جنوبی(South Africa)، کوچک‌ترین و کم‌جمعیت‌ترین اقتصاد عضو این گروه در سال ۲۰۱۰ به جمع آن‌ها پیوست و در نتیجه با اضافه شدن حرف S، نام گروه به «بریکس» تغییر کرد.

این کشورها روی هم ۴۰ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و کنترل یک چهارم اقتصاد بین‌المللی را بر عهده دارند.

این گروه به غیر از مسائل و نفوذ ژئوپولتیک بر همکاری‌های اقتصادی و افزایش تجارت و توسعه چندجانبه متمرکز است.

تصمیمات بریکس با اجماع آرا اتخاذ می‌شود و تمام کشورهای عضو آن در گروه ۲۰ متشکل از اقتصادهای بزرگ جهان عضویت دارند.

چه کشورهایی و چرا می‌خواهند به جمع بریکس بپیوندند؟

بنابر اعلام آفریقای جنوبی که ریاست نشست ۲۰۲۳ را برعهده دارد، تا کنون بیش از ۴۰ کشور از جمله ایران، عربستان سعودی، امارات عربی متحده، آرژانتین، الجزایر، بولیوی، اندونزی، مصر، اتیوپی، کوبا، جمهوری دموکراتیک کنگو، کومور، گابون و قزاقستان علاقه خود را برای پیوستن به جمع کشورهای عضو بریکس ابراز کرده‌اند.

این کشورها به بریکس به عنوان جایگزینی برای نهادهای بین‌المللی تحت سلطه قدرت‌های غربی می‌نگرند و امیدوارند با عضویت در آن بتوانند از مزایایی چون توسعه اقتصادی و افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری بهره‌ برند.

درپی همه‌گیری کرونا و اقدامات کشورهای غربی و ثروتمند در احتکار واکسن این بیماری، نارضایتی از نظم کنونی جهانی در کشورهای درحال توسعه تشدید شد.

ایران که حدود یک چهارم ذخایر نفت خاورمیانه را در اختیار دارد اظهار امیدواری کرده است که تصمیم‌گیری درمورد سازوکار پیوستنش به جمع کشورهای عضو بریکس در اولین فرصت به نتیجه برسد.

همچنین عربستان سعودی، غول نفتی دیگر که در چارچوب کشورهای «دوست بریکس» در ماه ژوئن در نشست کیپ‌تاون شرکت کرد، با حمایت روسیه و برزیل برای پیوستن به این گروه همراه است.

آرژانتین نیز در ژوئیه ۲۰۲۲ اعلام کرد که از حمایت چین برای عضویت در بریکس برخوردار است.

اتیوپی که یکی از اقتصادهای آفریقایی با سریع‌ترین رشد است، در ماه ژوئن در خواست خود مبنی بر عضویت در بریکس را اعلام کرد. سخنگوی وزارت خارجه این کشورهمچنین از ادامه همکاری با کشورهای بین‌المللی در جهت حفاظت از منافعش سخن گفت.

لوئیس آرسه، رئیس جمهوری بولیوی از علاقه این کشور برای پیوستن به بریکس سخن گفت. دولت او در ماه‌ ژوئیه اعلام کرد که می‌خواهد با روی آوردن به یوآن چین به عنوان ارز مورد استفاده در داد و ستدهای بین‌المللی از وابستگی اقتصاد این کشور به دلار آمریکا بکاهد. این نگرش با هدف بریکس مبنی بر کاهش وابستگی اعضا به دلار آمریکا همسو است. انتظار می‌رود آقای آرسه در اجلاس ژوهانسبورگ شرکت کند.

الجزایر در ماه ژوئیه اعلام‌ کرد که درخواست‌هایی را مبنی بر پیوستن به جمع کشورهای عضو بریکس و همچنین شراکت در بانک توسعه جدید موسوم به بانک بریکس، تسلیم کرده است. این کشور غنی از منابع نفت و گاز واقع در شمال آفریقا به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و همچنین تقویت شراکت با چین و دیگر کشورهاست.

در شرایط گذار کنونی حاکم بر جهان، کشورها و قدرت‌های اقتصادی مطرح هر کدام به دنبال آن هستند تا از طریق تشکیل اتحادیه و بلوک‌های سیاسی و اقتصادی منطقه‌ای و بین‌المللی جایگاه خود را در نظم نوین جهانی بیش از پیش تقویت و تحکیم نمایند. یکی از این تشکل‌های نوظهور که درحال حاضر بیشتر جنبه اقتصادی دارد، گروه “بریکس” است. این گروه شامل پنج کشور برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی می‌گردد. پنج عضو بریکس سی درصد از مساحت کره زمین، بیش از چهل‌وسه درصد از جمعیت دنیا و بیست‌وپنج درصد تولید ناخالص جهان را در اختیار دارند. ذخایر ارزی پنج کشور یادشده بالغ بر ۴/۴ تریلیون دلار برآورد شده است. مقاله پیش‌رو سعی دارد با توجه به ویژگی‌ها و ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل گروه مذکور، چشم‌انداز ‌اقتصادی‌ـ‌سیاسی بریکس را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد.

اعضای بریکس معتقدند این گروه حامی کشورهای در حال توسعه و کشورهای جنوب و برقرارکننده تعادل و عدالت اقتصادی در مقابله با نظام پولی و بانکی غربی است. بدین ترتیب یکی از دستور کارهای گروه بریکس را میتوان تقابل با نظام اقتصادی غربی دانست که کل مناسبات جهانی را دربر گرفته است.

بریکس نمایانگر نیمی از جمعیت جهان است و ۲۶٪ قدرت اقتصادی جهان را در اختیار دارد. در سال ۲۰۱۲ ترکیب بندی اسمی تولید ناخالص داخلی این گروه، ۱۳٫۶ تریلیون دلار آمریکا است.

منبع:ویکی پدیا