چرا بورس از بازار ارز جا ماند؟

به گزارش صدای بورس، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۷ مهمترین قرارداد بین‌المللی دهه اخیر برای فعالان اقتصادی توسط مرد موطلایی دیوانه آمریکایی پاره شد. از روزی که دونالد ترامپ اقدام به خروج از برجام کرد، تاریخ اقتصادی ایران تحولات و بحران‌های ناگوار زیادی را تا به امروز به خود دیده است.

دراسفند ماه سال ۱۳۹۸ ارزش بازار سرمایه ایران به دلار بازار آزاد ۱۶۷ و با دلار نیمایی ۱۵۲ میلیارد معادل ۱۵ میلیارد دلار اختلاف بین دو نوع محاسبه بود البته یک سال بعد اختلاف این دو ارز با ۶ میلیارد دلار به کمترین میزان فاصله خود در ۵ سال اخیر رسید. این رقم در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ البته رشد کرد و به ترتیب به ۳۴ و ۷۱ میلیارد دلار رسید. در یک‌سال اخیر هم روند نزولی پیدا کرد و در آخرین روز از مهر ماه به ۳۷ میلیارد دلار رسیده است.

تک نرخی شدن را به بعد از جنگ موکول کنید
یک کارشناس بازار سرمایه گفت: علم اقتصاد، تجربه جهانی و داخلی این را به همه مسئولان و حتی خود مردم اثبات کرده که تک نرخی کردن و توقف تخصیص ارز نیما امری مثبت برای اقتصاد ایران و همه مردم است اما در حال حاضر که ایران به‌صورت همزمان هم در حال مقاومت اقتصادی متاثر از تحریم و هم جنگ با رژیم صهیونیستی است، باید ارز نیمایی برقرار و با نرخ منطقی در دست صادر کننده و وارد کننده قرار گیرد.
سجاد بوربور افزود: نرخ ارز نیمایی از بدو تولد تا به امروز دارای فراز و نشیب‌های بسیاری بوده است و منتقدان و طرفداران متعددی نیز داشته اما در تمامی این سال‌ها میانگین فاصله نرخ ارز بازار آزاد با ارز سامانه نیما، ۲۷ درصد بوده که عددی منطقی است. امروز هم دلار آزاد حدود ۶۴ هزار تومان و دلار نیمایی حدود ۴۸ هزار تومان است. وی ادامه داد: این مسئله برای همه روشن است که چند نرخی بودن ارز و نظارت نادرست بر تخصیص آن از قدیم عامل فساد و نابود شدن پول‌های بیت المال که در اصل برای مردم است شده اما بسیاری از کسانی که اقدام به تحلیل این موضوع می‌کنند این مورد را فراموش می‌کنند که در دهه اخیر، ایران چه فشارهای سیاسی-اقتصادی را متحمل شده و حالا نیز در بحرانی‌ترین شرایط این دهه قرار دارد.
بوربور تصریح کرد: این جمله نباید از یاد هیچ کسی که به دنبال تحلیل وضعیت است برود که «بازار آزاد برای زمان صلح است» و در این زمان باید به اقتصاد دستوری تن دهیم تا از این بحران گذر کنیم، ضمن اینکه کشور ما سال‌هاست که تحریم‌ است و تا زمانی که این تحریم‌ها و مشکلات سیاسی خارج از کشور ادامه یابد و مشکلات پرونده fatf ایران حل نشود، وجود ارز نیمایی برای اقتصاد کشور امری ضروری و واجب است. این کارشناس حوزه ارز با اشاره به سخت شدن تجارت پس از شدت تحریم‌ها عنوان کرد: در حال حاضر بیشترین فروش نفت ایران و معاملات تجاری با کشور چین و به تبع مقصد عمده حواله‌های ارزی صادرکنندگان ایران چین است البته که ایران نمی‌تواند برای واردات به چین اتکا و باید بعضی از کالاهای مهم و گاه استراتژیک را از اروپا وارد کند و باید مقدار زیادی از حواله‌ها را در همین راستا به کشورهای اروپایی انتقال دهند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود در واکنش به هزینه ورود کالا گفت: انتقال پول از چین به اروپا به وسیله حواله‌های ارزی به دلیل تحریم‌ها، هزینه گزاف ۲۰ درصدی را بر روی دوش وارد کننده کالا از اروپا می‌گذارد؛ حال اگر ارز نیمایی برداشته شود، وارد کننده که مجبور است کالا را در داخل به قیمت ارز رایج بفروشد دچار زیان بسیاری می‌شود. بوربور در پایان با اشاره به اینکه البته باید تفاوت نرخ ارز نیما و بازار آزاد در سطح معقول ۲۷ درصد باقی بماند، گفت: اگر این تفاوت نرخ دچار نوسان باشد، صادر کننده سرمایه خود را در خارج از کشور نگه می‌دارد تا قیمت دلار نیمایی بالاتر رفته و آن وقت کالای خود را وارد کشور می‌کند. ضمن اینکه بالا رفتن نیما و نزدیکی بیش از حد آن به نرخ بازار آزاد موجب ضرر شرکت‌هایی بزرگی می‌شود که با نرخ نیما مواد اولیه را تهیه می‌کنند و به قیمت آزاد می‌فروشند و تنها سود نصیب آن دسته از افراد می‌شود که کالای خود را به نرخ ارز نیمایی می‌فروشند.

ارز نیما و پراید؛ هر دو ضروری و لازم
رحمان سعادت، دیگر کارشناس بازار سرمایه نظری مشابه دارد و معتقد است: ارز نیما از لحاظ ساختاری و پایه دارای مشکلات بسیاری است و نمی‌توان وجود آن را برای شرایط عادی در یک کشور توجیه کرد اما در شرایط بحرانی و جنگی که اکنون در آن هستیم وجود آن برای اقتصاد ایران، مانند تولید پراید واجب و ضروری است. وی افزود: یکی از حوزه‌هایی که در حال حاضر سرمایه‌گذاران، نقدینگی خود را به آن تزریق می‌کنند بازار ارز است که دلیل بارز آن هم وجود فاصله زیاد بین نرخ ارز بازار آزاد با نیمایی یا جهانگیری سابق است ضمن اینکه هرچه این فاصله کمتر شود، فساد نیز رو به افول رفته و مهمتر از آن، نقدینگی سرگردان است که به سمت بازار سرمایه سوق پیدا می‌کند.
وی تصریح کرد: سال‌هاست که اقتصاد ایران در دور باطلی با عنوان تک نرخی شدن ارز گیر افتاده است و تا کنون نتوانسته راه حلی برای آن پیدا کند. از ۱۳۹۶ به‌صورت رسمی و قبل‌تر از آن به‌صورت غیر رسمی، ارز با قیمت پایین‌تری به افراد یا شرکت‌های مختلف تخصیص داده شده و دولت‌ها روندی را برای حل این چند نرخی در پیش گرفتند که تا کنون نتوانسته بازار را به وضعیت مطلوبی برساند.
سعادت با بیان اینکه بالا بردن نرخ ارز نیمایی به عنوان یکی از راهکارهای رو به رو شدن با مشکل چند نرخی تا به امروز به بن‌بست خورده، تاکید کرد: با وجود شرایط بحرانی و تحریم در کشور به هر میزان ارز نیمایی دچار رشد در قیمت شده، دلار نیز از آن تاثیر پذیرفته و در نهایت هیچ اتفاق مفیدی تا امروز در این حوزه رخ نداده است. این کارشناس عنوان کرد: در شرایط کنونی، برداشته شدن سامانه نیما و یا بالا بردن قیمت ارز نیمایی نه تنها به نفع اقتصاد که به ضرر آن است.
نکته مهم دیگر اینکه ارزش واقعی دلار در حال حاضر نزدیک به ۸۰ هزار تومان است و باتوجه به اینکه در چند هفته گذشته سکه رشد قابل توجهی داشته، ظرفیت رسیدن دلار به ارزش واقعی خود بیشتر شده و اگر تغییری در قیمت نرخ نیمایی روی دهد، قیمت دلار رشد زیادی می‌کند و آن وقت تورمی شدید و وحشتناک در کشور رخ خواهد داد. وی در بخش دیگری از سخنان خود به بیان راهکار پرداخته و ادامه داد: باید به خواسته‌ها و نظرات مردم و سرمایه‌گذاران خرد نیز توجه شود چرا که با تغییر قیمت‌ها اولین گروهی که دچار آسیب می‌شوند و سرمایه‌ خود را از دست می‌دهند این افراد هستند؛ به هیچ عنوان نمی‌توان تضمین کرد که با بالا بردن قیمت ارز نیمایی در شرایط سیاسی - امنیتی توفیقی در وضعیت اقتصادی کشورحاصل شود. ضمن اینکه نمی‌توان منکر این موضوع شد که اگر اتفاقاتی همچون سقوط بالگرد رئیس جمهوری، تغییر زود هنگام کابینه، ترور مسئول سیاسی دفتر حماس و حسن نصرالله رخ نمی‌داد و اکنون در شرایط با ثباتی در داخل و خارج از مرزها بودیم، بدون شک باید از حذف ارز نیما حمایت می‌کردیم و از مسئولان می‌خواستیم تا این عامل فساد و جهت‌دهی غلط به نقدینگی را به زباله‌دان تاریخ اقتصادی ایران بیندازند. سعادت در پایان تاکید کرد: اگر حتی زمانی در ایران شرایط حذف ارز نیما به‌وجود بیاید، نباید اجازه داد تا اختصاص به کالاها و اقلام ضروری و دارویی حذف شود چرا که نیاز اصلی تمام اقشار جامعه و به‌خصوص طبقه ضعیف آن است و نباید گذاشت که این بخش عمده از مردم زیر بار این فشارها نابود شوند.

• آرمان هنرکار - خبرنگار

• شماره ۵۶۲ هفته نامه اطلاعات بورس