صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی چیست؟

به گزارش صدای بورس، صندوق اهرمی چیست؟ برای پاسخگویی به این سوال، لازم است که ابتدا با ساختار انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری و ضرورت سرمایه‌گذاری در هر صندوق آشنا شوید. سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها، یکی از روش‌های غیرمستقیم سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی و کسب سود از آن است. این صندوق‌ها با در اختیار داشتن تیمی خبره و مدیریتی حرفه‌ای، در بازارهای مالی سرمایه‌گذاری کرده و تلاش می‌کنند تا بیشترین سود را در راستای منافع صندوق و سرمایه‌گذارانِ آن کسب کنند.

این صندوق‌ها با توجه به نوع فعالیت، محل سرمایه‌گذاری و میزان ریسک‌پذیری، به دسته‌های مختلفی مانند صندوق‌های سهامی، مختلط، درآمد ثابت و... تقسیم می‌شوند. در این مقاله قصد داریم تا شما را با صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی آشنا کرده و نحوه فعالیت این صندوق‌ها، مزایا، معایب و چگونگی سرمایه‌گذاری در واحدهای آنها را بررسی کنیم؛ اما در ابتدا لازم است که بدانیم اهرم چیست و چگونه عمل می‌کند؟

اهرم چیست؟

جسم بسیار سنگینی را تصور کنید که قادر به تکان دادن آن نیستید. در چنین شرایطی، از ابزاری میله‌ای شکل به نام اهرم استفاده می‌کنیم تا با وارد کردن نیروی محرک به آن، قدرت خود را چند برابر کرده و موفق به تکان دادن جسم سنگین شویم. به عبارت دیگر، اهرم‌ها کمک می‌کنند تا با نیرویی بزرگ‌تر از توان خود و سختی کمتر، قادر به انجام کاری شویم.

این اتفاق در بازارهای مالی هم امکان‌پذیر است. به عبارت دیگر، در این بازارها، ابزاری به نام اهرم وجود دارد که به شما قدرتی مضاعف می‌دهد تا به کمک این ابزار، معامله کرده و کسب سود کنید. اهرم، این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند تا متناسب با سرمایه خود، سودی بیشتر از بازده متدوال به دست آورند و همین امر منجر به جذابیت اهرم‌ها در بازارهای مالی شده‌است.

اهرم در صندوق اهرمی چه مفهومی دارد؟

همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها یکی از راه‌های مطمئن فعالیت غیرمستقیم در بازارهای مالی و کسب سود از آن است. اما وجود اهرم در بازار، باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران حرفه‌ای ترجیح دهند که به جای سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها، به تنهایی اقدام به خرید و فروش سهام در بازار بورس و کسب سود از آن کنند. این موضوع، باعث ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی شد تا سرمایه‌گذاران بتوانند با خرید واحدهای این صندوق‌ها، از اهرم مالی استفاده کنند.

صندوق‌ سرمایه‌گذاری اهرمی چه صندوقی است؟

در صندوق‌های سهامی غیراهرمی، دارایی کل صندوق شامل پولی است که از فروش واحدهای صندوق به‌دست آمده و مدیریت این صندوق‌ها با همین دارایی موجود، اقدام به خرید سهام در بازارهای مالی می‌کند. با ایجاد خلاقیتی در مدیریت دارایی‌ها، این سازوکار دستخوش تغییر شده و صندوق‌های اهرمی شکل گرفتند.

صندوق‌های اهرمی، ماهیتی مشابه با صندوق‌های سهامی دارند و نسل جدیدی از این صندوق‌ها محسوب می‌شوند؛ اما با این تفاوت که در صندوق‌های اهرمی، با استفاده از تکنیک اهرم و با خرید هر واحد از آن توسط سرمایه‌گذاران، مدیر صندوق این امکان را دارد که علاوه بر سرمایه سرمایه‌گذاران، از تسهیلات بانکی استفاده کرده و با مبلغی بیش از دارایی صندوق، اقدام به خرید سهام و ایجاد پرتفوی سرمایه‌گذاری کند و همین تفاوت است که مفهوم اهرم در این صندوق‌ها را آشکار می‌کند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری، بسته به نوع فعالیت، میزان ریسک و بازدهی خود، در سبدی از دارایی‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند و صندوق‌های اهرمی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و بخش عمده‌ای از پرتفوی آنها از سهام بورسی و حق تقدم این سهام تشکیل می‌شود.

ساختار صندوق‌های اهرمی به چه صورت است؟

صندوق‌های اهرمی، امکان دریافت بازدهی مضاعفی را فراهم کرده و همان‌طور که در زمان رشد بازار، شاهد سودآوری مضاعف آنها هستیم، در زمان رکود یا نزول بازار نیز، احتمال کاهش ارزش واحدهای این صندوق‌ها از سایر صندوق‌های معمولی بیشتر است.

صندوق‌های اهرمی توانایی برآورده کردن انتظارات سرمایه‌گذاران بسیاری با میزان ریسک‌پذیری متفاوتی را دارند؛ زیرا از یک‌سو، سرمایه‌گذارانی که به دنبال کسب سود بیشتر و سرمایه‌گذاری‌های پرریسک‌تری هستند، با خرید واحدهای پرریسک صندوق‌های اهرمی، سود موردنظر خود را کسب خواهندکرد و از سویی دیگر، سرمایه‌گذارانی که به دنبال ریسک کمتر و کسب سود تضمینی هستند، با گریز از ریسک بالا، سود معقول و مدنظر خود را به‌دست می‌آورند.

این صندوق‌ها از نظر نحوه معامله، ساختاری منعطف داشته و از جمله اولین صندوق‌هایی به‌شمار می‌روند که به طور همزمان دارای واحدهای بدون ریسک و پرریسک هستند که به دو صورت صدور و ابطال و خریدوفروش آنلاین، مورد معامله قرار می‌گیرند.

واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ اهرمی چگونه است؟

واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های اهرمی به دو نوع واحدهای عادی و واحدهای ممتاز تقسیم می‌شوند که هر یک از آنها برای سرمایه‌گذاریِ دسته‌ای خاص از سرمایه‌گذاران مناسب است.

واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی

واحدهای عادی

واحدهای عادی صندوق‌های اهرمی، دارای کف و سقفی مشخص به عنوان کف و سقفِ بازدهی هستند که میزان سوددهی این واحدها را تضمین می‌کند و به همین علت برای سرمایه‌گذارانی که با هدف کسب سودی مشخص، مطمئن و بدونِ ریسک، اقدام به سرمایه‌ گذاری می‌کنند مناسب است. به عبارت دیگر، واحدهای عادی صندوق‌های اهرمی، مشابه واحدهای صندوق‌های درآمد ثابت بوده و دارندگان آنها از سود ماهانه سرمایه‌گذاری خود اطمینان خواهند داشت. از طرفی، نحوه معامله این واحدها به روش صدور و ابطال است و امکان معامله آنلاین در آنها وجود ندارد.

واحدهای ممتاز

یکی از جذابیت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی، وجود واحدهای ممتاز در این صندوق‌ها است که برای افراد ریسک‌پذیری که انتظار سوددهی بالایی را از سرمایه‌گذاری خود دارند، یکی از مناسب‌ترین گزینه‌ها است. این واحدها دارای کف و سقفی مشخص به عنوان کف و سقفِ بازدهی (سوددهی یا زیان‌دهی) نیستند و همان‌طور که نسبت به واحدهای عادی از سوددهی بالاتری برخوردارند، با عدم رشد بازار و اُفت قیمت‌ها نیز دچار کاهش ارزش و زیان‌دهی بیشتری نسبت به واحدهای عادی خواهندشد. واحدهای ممتاز، خود به دو دسته واحدهای ممتاز عام و واحدهای ممتاز خاص تقسیم می‌شوند.

واحدهای ممتاز عام

واحدهای ممتاز عام، مانند واحدهای صندوق‌های قابل معامله (EFT)، در بازار و به صورت آنلاین معامله می‌شوند و با توجه به هدف سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر، در جهت کسب سود بالاتر طراحی شده‌اند. دارندگان این واحدها، حق رأی و مشارکت در مدیریت صندوق را نداشته و صرفاً از ویژگی سوددهی بالای این واحدها بهره‌مند خواهندشد.

واحدهای ممتاز خاص

واحدهای ممتاز خاص، مختص مؤسسان صندوق سرمایه‌گذاری بوده و قابلیت معامله آنلاین را ندارند و تنها طی انجام مراحل و شرایط ویژه‌ای، قابل انتقال هستند. لازم به ذکر است که دارندگان این واحدها در مجمع صندوق سرمایه‌گذاری، حق رأی دارند.

نحوه ثبت صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی چگونه است؟

این صندوق‌ها با پذیره‌نویسی در واحدهای ممتاز با ارزش حداقلی ۵۰۰۰ میلیارد ریال، مجوز لازم برای فعالیت را دریافت می‌کنند و پس از دریافت مجوز فعالیت، این امکان به وجود می‌آید که واحدهای عادی صندوق صادر شود. لازم به ذکر است که صدور واحدهای عادی، حداکثر تا دو برابر ارزش واحدهای ممتاز صندوق خواهدبود.

ارکان صندوق‌های اهرمی چیست؟

تمامی صندوق‌های سرمایه‌گذاری، دارای ارکانی از جمله مدیر صندوق، مدیر ثبت، متولی صندوق و حسابرس هستند که هر یک از آنها، بخشی از فعالیت‌های صندوق را برعهده دارند.

یکی از مواردی که سرمایه‌گذاران حرفه‌ای در انتخاب صندوق سرمایه‌گذاری خود به آن توجه می‌کنند، ارکان صندوق و نحوه فعالیت این افراد است. آنها با نظارت بر سازوکار صندوق و فعالیت‌های ارکان آن، عملکرد صندوق را بررسی می‌کنند تا بهترین صندوق را از نظر عملکرد و مدیریت انتخاب کرده و در آن سرمایه‌گذاری کنند.

صندوق‌ اهرمی چه تفاوتی با سایر صندوق‌ها دارد؟

سه نوع از متداول‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه، عبارتند از:

صندوق‌ سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت

این صندوق‌ها، اجازه دارند که تنها 15 درصد از پرتفوی خود را به سهام اختصاص دهند. به همین دلیل، کم‌ریسک بوده و برای سرمایه‌گذاری افراد ریسک‌گریز مناسب هستند.

صندوق‌ سرمایه‌گذاری مختلط

این صندوق‌ها، این امکان را دارند که بین ۴۰ تا ۶۰ درصد از پرتفوی خود را به سهام اختصاص دهند و به همین علت، با ریسکی متوسط برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری و ریسک‌پذیری متوسطی را دارند مناسب هستند.

صندوق‌ سرمایه‌گذاری سهامی

این صندوق‌ها، این امکان را دارند که 90 درصد از پرتفوی خود را به سهام اختصاص دهند و به همین علت، از صندوق‌های پرریسک به شمار می‌روند و برای سرمایه‌گذارانِ ریسک‌پذیر مناسب هستند.

هیچ کدام از صندوق‌های متداولِ فعال در بازار سرمایه، از تکنیک اهرم استفاده نکرده و این امکان را به سرمایه‌گذاران نمی‌دهند تا با سرمایه خود، سودی مضاعف دریافت کنند و اصلی‌ترین تفاوت صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی با سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری، در اهرمی بودن بازدهی واحدهای ممتاز است که این امکان را ایجاد می‌کند تا سرمایه‌گذاران با پذیرش ریسکی بالا، احتمال دریافت سودی فراتر از بازدهی صندوق را داشته باشند.

تمامی صندوق‌های غیراهرمی، با دارایی حاصل از فروش واحدهای خود، اقدام به معامله و کسب سود می‌کنند؛ در صورتی که این امکان برای صندوق اهرمی فراهم شد تا بتوانند به اندازه ٪۵ از کل ارزش خالص دارایی‌های خود، تسهیلات بانکی دریافت کرده و با سرمایه‌ای بیش از دارایی صندوق، دست به معامله بزنند.

میزان بازدهی صندوق‌های اهرمی چگونه است؟

همان‌طور که در ابتدای مقاله به آن اشاره کردیم، یکی از علل نام‌گذاری صندوق‌های اهرمی به این نام، امکان استفاده‌ی این صندوق‌ها از تسهیلات بانکی و افزایش دارایی در راستای سرمایه‌گذاری بیشتر و کسب سود بالاتر است. اما بخشی از اهرم در این صندوق‌های سرمایه‌گذاری، توسط دارندگان واحدهای آن ایجاد می‌شود. دارندگان واحدهای ممتاز صندوق، این ریسک را می‌پذیرند که تفاوت میزان بازدهی تعیین‌شده برای دارندگان واحدهای عادی و بازدهی محقق‌شده سالانه صندوق را متقبل شوند. به عبارت دیگر، اگر بازدهی صندوق، کمتر از کفِ میزان بازدهی معین‌شده برای دارندگان واحدهای عادی باشد، این کمبود، از سود دارندگان واحدهای ممتاز تأمین خواهدشد. بنابراین، بازدهی واحدهای عادی و ممتاز در صندوق‌ها اهرمی به یکدیگر وابسته بوده بر همدیگر تأثیرگذار است.

میزان بازدهی صندوق اهرمی

بازدهی کل صندوق در حالت‌های مختلف، به صورت زیر در بین دارندگان واحدهای صندوق تقسیم می‌شود:

فرض کنید، کفِ بازدهی سالانه یک صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، 20 درصد و سقفِ بازدهی آن 27 درصدمعین شده‌است.

۱. اگر سود محقق‌شده سالانه صندوق، 18 درصدباشد، این کمبود ۲ درصدی در میزان بازدهی واحدهای عادی، از طریق واحدهای ممتاز تأمین خواهد شد. به عبارت دیگر، دارندگان واحدهای عادی، کفِ میزان بازدهی تعیین‌شده صندوق را که 20درصد است دریافت می‌کنند و دارندگان واحدهای ممتاز، سود کمتری را نسبت به بازده کل صندوق کسب خواهند کرد.

۲. اگر سود محقق‌شده سالانه صندوق در محدوده‌ای بین کف و سقفِ بازدهی مشخص‌شده‌ی صندوق باشد، این سود در بین دارندگان واحدهای عادی و ممتاز تقسیم خواهدشد و هر دو دسته، به یک اندازه از بازدهی کل صندوق بهره‌مند می‌شوند. به عنوان مثال، اگر سود محقق‌شده صندوق، 25درصدباشد، این سود به صورت یکسان در بین تمام سرمایه‌گذاران تقسیم خواهدشد.

۳. اگر سود محقق‌شده سالانه صندوق، بیش از سقف بازدهی مشخص‌شده باشد، ابتدا به دارندگان واحدهای عادی، سقفِ بازدهی تعلق می‌گیرد و مازاد بازدهی، در بین دارندگان واحدهای ممتاز تقسیم خواهد شد. به عنوان مثال، اگر سود محقق‌شده سالانه صندوق 35درصد باشد، دارندگان واحدهای عادی، سقفِ میزان بازدهی صندوق یعنی 27درصدرا دریافت خواهندکرد و مابقی بازدهی، در بین دارندگان واحدهای ممتاز تقسیم خواهدشد.

مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی

۱. محاسبه سود به صورت روزشمار

در صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی، خالص ارزش دارایی‌های صندوق و بازدهی صندوق، به صورت روزانه محاسبه می‌شود و سودِ محاسبه‌شده‌ی متعلق به واحدهای عادی و واحدهای ممتاز، به صورت جداگانه به اطلاع سرمایه‌گذاران می‌رسد.

۲. بازدهی بالاتر برای سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر

صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی، با ایجادِ واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز، امکانِ دریافت سودِ مضاعفی را برای دارندگان این واحدها ایجاد کرده‌اند.

۳. کسب سودی معین و تضمینی، برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز

یکی از ویژگی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی این است که امکانی فراهم کردند تا علاوه بر سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر، سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز که به دنبال دریافت سود مشخص و مطمئن هستند، بتوانند با خرید واحدهای عادی صندوق که بدون ریسک محسوب می‌شوند، در این صندوق، سرمایه‌گذاری کرده و سود کسب کنند.

۴. کسب سود غیرمستقیم بدون صرف زمان و کسب مهارت

افرادی که تخصصی در زمینه معامله‌گری و فعالیت در بازارهای مالی نداشته و فرصتی برای یادگیری این مهارت‌ها در اختیار ندارند اما قصد سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی و کسب سود از آن دارند، می‌توانند با استفاده از دانش صندوق‌ها و مدیریت خبره آنها، از ریسک‌های ناشی از سرمایه‌گذاری غیراصولی و غیرحرفه‌ای در بازار در امان باشند.

۵. وجود واحدهای بدون ریسک و پرریسک، به طور همزمان در صندوق اهرمی

صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی برای نخستین بار، به طور همزمان از دو نوع واحد عادی و ممتاز با دو سازوکار صدور و ابطال و همچنین، قابل‌معامله در بورس (EFT) برای انجام سرمایه‌گذاری و نقل و انتقال مالکیت واحدهای صندوق استفاده کردند.

معایب صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی

۱. ضرر احتمالی بالاتر، برای دارندگان سهام ممتاز در زمان رکود یا نزول بازار

همان‌گونه که در زمان رشد بازار، امکان دریافت بازدهی بالاتری برای دارندگان واحدهای ممتاز صندوق‌های اهرمی وجود دارد، در زمان رکود یا نزول بازار هم این امکان وجود دارد که به دارندگان واحدهای ممتاز، سود کمتری نسبت به دارندگان واحدهای عادی صندوق تعلق بگیرد یا به طور کلی، متضرر شوند و سودی به آنها تعلق نگرفته یا متحمل ضرر شوند.

۲. عدم وجود بازارگردان و رکن ضامن نقدشوندگی

یکی از معایب بزرگ صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی، عدم وجود بازارگردان و رکن ضامن نقدشوندگی در آنها است که ممکن است در شرایط خاص، منجر به پایین آمدن میزان نقدشوندگی واحدهای صندوق شده و این امکان را از دارندگان واحدهای ممتاز سلب کند که واحدهای خود را در زمان دلخواه و با قیمت مناسب به‌فروش برسانند.

صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی چیست؟

صندوق‌های اهرامی، نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که با استفاده از تکنیک اهرم، امکان دریافت سود مضاعفی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند.

انواع واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی چیست؟

صندوق اهرمی دو نوع دارد که عبارتند از:

واحدهای عادی که بدون ریسک محسوب می‌شوند و مشابه واحدهای صندوق‌های درآمد ثابت، دارای بازدهی مشخص هستند.

واحدهای ممتاز که دارای ریسک سرمایه‌گذاری بالایی هستند و امکان دریافت سود مضاعفی را برای دارندگان خود فراهم می‌کنند.

سازوکار معاملات واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی به چه صورت است؟

واحدهای عادی به روش صدور و ابطال، خرید و فروش می‌شوند.

واحدهای ممتاز، به دو دسته ممتاز عام و ممتاز خاص تقسیم می‌شوند. واحدهای ممتاز عام، به صورت آنلاین مورد معامله قرار می‌گیرند ولی واحدهای ممتاز خاص، مختص مؤسسان صندوق بوده و انتقال مالکیت آنها، تنها با گذراندن شرایط ویژه‌ای امکان‌پذیر است.

تفاوت صندوق‌های اهرمی با سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری چیست؟

هیچ یک از صندوق‌های سرمایه‌گذاری نتوانستند شرایطی را مهیا کنند تا سرمایه‌گذاران، امکان دریافت سود مضاعفی را نسبت به سودهای معین شده داشته باشند؛ ولی صندوق‌های اهرمی با ایجاد واحدهای ممتاز، این امکان را فراهم کردند.

چگونه می‌توان در صندوق‌های اهرمی، یک سرمایه‌گذاریِ بدونِ ریسک و مطمئن داشت؟

با خرید واحدهای عادی صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی به روش صدور و ابطال، در واقع در واحدهایی که دارای کف و سقفِ مشخصی برای بازدهی هستند، سرمایه‌گذاری خواهیم کرد و اگر در شرایط خاص و نزولی بازار، بازدهی صندوق، به کفِ بازدهی مشخص‌شده نرسد، کمبود بازدهی، از محل واحدهای ممتاز جبران خواهدشد.

جمع‌بندی

صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی توانستند با ارائه همزمان واحدهای عادی (بدون ریسک) و ممتاز (پرریسک)، انتظارات سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز و ریسک‌پذیر خود را برآورده کنند. این صندوق‌ها برای واحدهای عادی، کف و سقفی برای سوددهی مشخص کرده و موظفند که با توجه به میزان سوددهی صندوق، کفِ بازدهی و سقفِ بازدهی، سودی در بین این محدوده را به دارندگان واحدهای عادی پرداخت کنند. از طرفی، این امکان را برای دارندگان واحدهای ممتاز خود فراهم کردند که با پذیرش ریسک بالای سرمایه‌گذاری، سودی فراتر ازسقفِ بازدهی صندوق دریافت کنند.

در واقع، دارندگان واحدهای ممتاز می‌پذیرند که در شرایط رکود یا نزول بازار و نرسیدنِ میزان بازدهی صندوق به کفِ آن، کمبود سود پرداختی به دارندگان واحدهای عادی، از سمت آنها پرداخت شود و به این صورت، سود کمتری کسب کرده یا متحمل ضرر می‌شوند. به همین ترتیب، در شرایط صعودی بازار و در صورتی که بازدهی صندوق بیش از سقفِ بازدهی باشد، پس از پرداخت سقفِ سود به دارندگان واحدهای عادی، سود باقیمانده مضاعف، نصیب دارندگان واحدهای ممتاز خواهد شد.