قراردادهای آتی کالا در پرتفوی سرمایه‌گذاران 

در دهه ۱۹۵۰ هری مارکویتز در جست‌وجوی پرتفوهای بهینه، نظریه مدرن پرتفوی را ارائه دارد. این نظریه با استفاده از فرمول‌های ریاضی و مبتنی بر داده‌های آماری شکل گرفت. درواقع مارکویتز برای ایجاد پرتفوها از داده‌های تاریخی برای محاسبه بازده مورد انتظار و انحراف استاندارد استفاده کرد. یکی از نکات مهم در دیدگاه مارکویتز این بود که نشان داد تلاطم قیمت نه تنها به انحراف استاندارد هریک از اوراق بهادار بلکه به نحوه تغییر قیمت هریک از اوراق بهادار نسبت به‌سایر اوراق بهادار موجود در پرتفوی وابسته است. مفهوم کواریانس و ضریب همبستگی در آمار برای اندازه‌گیری میزان تغییر قیمت دو اوراق بهادار نسبت به یکدیگر به کار می‌رود.
نهادهای مالی در گذشته از سهام و اوراق بدهی برای ایجاد پرتفوی خود بهره می‌بردند. اما از ابتدای دهه ۲۰۰۰ میلادی قراردادهای آتی کالا به عنوان یک دسته دارایی جدید برای بهینه‌سازی پرتفوی معرفی شدند. یکی از مهمترین دلایل محبوبیت بازارهای کالا این بود که این بازارها با بازار سهام همراستا تغییر نکرده و همچنین کالاهای مختلف همبستگی نزدیکی به یکدیگر نداشتند. به نظر می‌رسید بازارهای کالا در فضای مجزایی با مولفه‌های عرضه و تقاضای خاص خود عمل می‌کنند. بنابراین سرمایه‌گذاری در کالاها تنوع بیشتری در پرتفوی ایجاد کرد. همچنین باتوجه به اینکه کالاها با تورم همبستگی مثبت دارند، چنین سرمایه‌گذاری‌ای می‌تواند پوشش ریسکی در مقابل تغییرات تورم باشد.
باتوجه به اینکه خرید انواع مختلف کالاها و نگهداری از آنها در پرتفوی فعالی از نوع کالا دشوار بود، سرمایه‌گذاری بر روی شاخص کالا به سرعت رشد کرد. شاخص نشان‌دهنده متوسط وزنی از اوراق بهادار مشخصی است. شاخص‌های کالا پرتفوهایی هستند که سعی دارند نمایشی از تغییر قیمت سبدی از مواد خام کشاورزی، انرژی و قراردادهای آتی مبتنی بر این دارایی‌های پایه باشند. این شاخص‌ها ساختار انتزاعی‌گونه و چکیده شکلی‌ دارند به گونه‌ای که سرمایه‌گذاران نمی‌توانند به طور مستقیم در آنها سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین سرمایه‌گذاری به طور مثال در صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا سایر اوراق بهاداری خواهد بود که سعی در بازتولید تغییرات قیمت این شاخص‌های موجود دارند. رشد ابزارهای شاخص کالایی به شدت بالا بوده و اثر پررنگی بر بازارهای آتی داشته است چراکه موجب خرید و فروش آن دسته از قراردادهای آتی شده که در ایجاد عدد شاخص موثرند.

• فریده سعادتی - مدیر عملیات بازار مشتقه بورس انرژی ایران

• شماره ۵۶۷ هفته نامه اطلاعات بورس