بانک‌های آفشور یا بانک‌های مناطق آزاد عموما یک مرحله انتقالی در ساختاری مالی بسته به سمت ساختار باز به شمار می رود. در اکثر کشورهایی که اقتصادهای وابسته دارند و نظام بانکی عمومی این کشور تجربه یا دانش و یا محدودیت‌های قانونی داخلی یا خارجی برای همکاری با شبکه پولی جهانی دارند، راه‌اندازی بانک‌های خارج سرزمینی یک گام برای ایجاد همکاری با بانک‌های خارجی به شمار می‌رود.
مسئولان پولی کشورهایی نظیر ما که شبکه پولی آنها در بازار جهانی ادغام نشده است، سعی می‌کنند با ایجاد ساختارهای موقتی یا میانه‌ای و راه اندازی مناطق اقتصادی ویژه و آزاد شرایطی را برای ایجاد بستر همکاری با نظام جهانی فراهم کنند.
یک نمونه بارز و موفق برای این شرایط را می‌توان در چین مشاهده کرد که با راه‌اندازی مناطق آزاد و ساختارهای محدود زمینه انتقال از بازار بسته به آزاد را فراهم کرد؛ البته گاهی بانک‌های آفشور در اقتصادهای پیشرفته نیز دیده می‌شود که هدف از ایجاد این بانک‌ها راه‌اندازی شبکه با نظارت کم‌تر برای نقل و انتقال مالی با کشورهای بسته یا تحت نظارت‌های پولشویی است.
به عنوان نمونه زمانی که یک شرکت اروپایی با استاندارد بالا قصد نقل و انتقال با یک کشور آفریقایی درگیر در پولشویی گسترده دارد، گاهی از این ساختارها، برای نقل و انتقال استفاده می‌شود و در مواردی نیز برای پنهان‌سازی درآمدها و فرار مالیاتی این ساختارها کارایی دارد. در ایران بحث بانک‌های آفشور به دو دلیل هنوز توسعه نیافته‌اند.
نخست تحریم‌های سنگین است که هر گونه مشارکت خارجی در شبکه بانکی ایران را محدود می‌کند و دوم عدم باور به کارایی این ابزار در داخل کشور است و ساختارهای مالی و پولی در کشور به هیچ عنوان قصد ندارند از میزان نظارت خود در بازار کم کرده و اجازه تاسیس نهادهای پولی مستقل‌تر را بدهند. از این‌رو به نظر می‌رسد تا سال‌های آینده و تغییر در این مسئله نمی‌توان به توسعه این ابزار امیدوار بود.
- همایون دارابی-کارشناس بازار
- شماره۳۳۰ هفته نامه اطلاعات بورس-صفحه ۱۵