صندوق‌های طلا به عنوان ابزار مالی جذابی برای سرمایه‌گذاری در این فلز گرانبها، در چند سال اخیر توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران ایرانی را به خود جلب کرده‌اند. این صندوق‌ها که تحت نظارت و تایید سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند، در تلاشند تا شرایط مناسبی برای سرمایه‌گذاری افراد در بازار طلا فراهم کنند. با این حال، این صندوق‌ها با مجموعه‌ای از چالش‌ها و محدودیت‌ها روبه‌رو هستند که در صورت توجه و اصلاح می‌توانند هم به رشد این بازار و هم به بهبود شرایط سرمایه‌گذاری در کشور کمک کنند.
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که صندوق‌های طلا با آن مواجه‌اند، محدودیت‌های مربوط به سقف سرمایه‌گذاری این صندوق‌هاست. سازمان بورس و اوراق بهادار برای افزایش سقف سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا نیازمند بررسی‌های دقیق است و این فرایند معمولاً پیچیدگی‌هایی دارد که مسیر توسعه صندوق‌ها را کند می‌کند. این محدودیت‌ها به ویژه در شرایطی که تقاضا برای طلا به علت نوسانات ارزی یا افزایش نرخ تورم افزایش می‌یابد، می‌تواند مانع از جذب سرمایه‌های بیشتر و رشد صندوق‌ها شود. در این مواقع، بسیاری از سرمایه‌گذاران از ورود به بازار طلا منصرف می‌شوند، چرا که ظرفیت‌های صندوق‌ها محدود و تقاضا برای این ابزار مالی بالاست.
صندوق‌های طلا به طور خاص به قیمت جهانی طلا وابسته‌اند که این موضوع باعث می‌شود سرمایه‌گذاران با ریسک‌های قابل توجهی مواجه شوند. نوسانات شدید قیمت طلا در بازار جهانی می‌تواند تأثیرات منفی بر عملکرد صندوق‌های طلا داشته باشد، به‌ویژه زمانی که قیمت‌ها به طور ناگهانی کاهش می‌یابند. این مسئله سبب می‌شود تا برخی سرمایه‌گذاران از ورود به این صندوق‌ها خودداری کنند و در نتیجه رشد این ابزار مالی محدود شود. در شرایطی که بازار گواهی سپرده شمش طلا و همچنین شمش نقره در ایران رونق بیشتری پیدا کرده است، صندوق‌های طلا همچنان از تنوع کافی در پرتفوی خود برخوردار نیستند. این مسئله می‌تواند منجر به افزایش ریسک سرمایه‌گذاری و کاهش تمایل سرمایه‌گذاران به استفاده از این ابزار شود. علاوه بر این، محدودیت‌های موجود در بازارهای آتی (Futures) و بازارهای اختیار معامله (Options) طلا در ایران، زمینه‌های لازم برای مدیریت ریسک و تنوع بیشتر را از بین برده است. یکی دیگر از مشکلات صندوق‌های طلا در ایران، مسائل مربوط به ساختار مدیریتی و نقدشوندگی این صندوق‌هاست. برخی از صندوق‌ها به دلیل ساختار مدیریتی ضعیف یا حجم معاملات روزانه محدود، نقدشوندگی مناسبی ندارند. این مسئله می‌تواند انگیزه سرمایه‌گذاران را کاهش دهد، چرا که در صورت نیاز به نقد کردن سرمایه با مشکلاتی مواجه خواهند شد. از سوی دیگر، روند طولانی دریافت مجوزهای لازم برای تأسیس و فعالیت صندوق‌های طلا، یکی دیگر از موانع بزرگ در این مسیر است. فرایندهای اجرایی و قانونی که برای تأسیس صندوق‌ها وجود دارد، می‌تواند سبب تأخیر در ورود صندوق‌های جدید به بازار و در نتیجه کاهش رقابت در این حوزه شود.
در شرایطی که قوانین سخت‌گیرانه‌ای بر صندوق‌های طلا و بازار سرمایه اعمال می‌شود، شاهد افزایش تبلیغات گسترده پلتفرم‌های آنلاین برای خرید و فروش طلا هستیم. این پلتفرم‌ها که معمولاً به دلیل فرایندهای قانونی ساده‌تر و سرعت بالاتر در معاملات، رشد چشمگیری را تجربه کرده‌اند، می‌توانند مشکلات و چالش‌هایی را ایجاد کنند. در نبود صندوق‌های طلا و با توجه به محدودیت‌هایی که در بازار رسمی سرمایه وجود دارد، بسیاری از سرمایه‌گذاران به سمت این پلتفرم‌ها جلب می‌شوند. با این حال، نبود نظارت کافی بر این پلتفرم‌ها می‌تواند خطراتی همچون کلاهبرداری، نبود شفافیت در قیمت‌گذاری و کاهش اعتماد عمومی را به دنبال داشته باشد. این سکوها عمدتاً در راستای تشویق به معاملات روزانه و کوتاه‌مدت عمل می‌کنند که ممکن است فرهنگ سرمایه‌گذاری بلندمدت را در ایران تضعیف کند. به علاوه، افزایش رقابت میان این پلتفرم‌ها به دلیل سرعت بالا در ارائه خدمات و تبلیغات گسترده، موجب می‌شود تا سهم بیشتری از بازار به سمت پلتفرم‌های غیررسمی حرکت کند.
برای حل مشکلات موجود و بهبود وضعیت صندوق‌های طلا در بازار ایران، می‌توان به برخی راهکارها اشاره کرد؛
افزایش سقف سرمایه‌گذاری صندوق‌ها: یکی از اقداماتی که می‌تواند به رشد صندوق‌های طلا کمک کند، افزایش سقف سرمایه‌گذاری این صندوق‌هاست. این امر به سازمان بورس و اوراق بهادار این امکان را می‌دهد تا با بررسی‌های دقیق، منابع بیشتری را جذب کنند و از رشد محدود صندوق‌ها جلوگیری شود.
تنوع در پرتفوی صندوق‌ها: ایجاد تنوع در پرتفوی صندوق‌های طلا شامل اضافه کردن دارایی‌های دیگر مانند ارز یا اوراق بهادار، می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها را کاهش دهد و جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند.
تسریع فرایندهای قانونی: برای تسهیل روند تأسیس صندوق‌های طلا، لازم است فاآیندهای قانونی و اجرایی سرعت بیشتری بگیرند. این امر به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که از فرصت‌های بازار بهره‌مند شوند و صندوق‌های جدید بتوانند به سرعت وارد بازار شوند.
نظارت دقیق‌تر بر پلتفرم‌های آنلاین: نظارت دقیق و مستمر بر سکوهای آنلاین خرید و فروش طلا می‌تواند خطرات کلاهبرداری و نبود شفافیت را کاهش دهد و اعتماد عمومی به این پلتفرم‌ها را افزایش دهد.
آگاهی‌بخشی عمومی: آگاه‌سازی سرمایه‌گذاران و عموم مردم در مورد مزایا و ریسک‌های صندوق‌های طلا و دیگر ابزارهای سرمایه‌گذاری می‌تواند به انتخاب آگاهانه‌تر افراد کمک کند و از گمراهی آنها در برابر تبلیغات بی‌اساس جلوگیری کند.
در نهایت، در حالی که صندوق‌های طلا ابزارهای مفیدی برای سرمایه‌گذاری در این فلز گرانبها به شمار می‌روند، مسائل و چالش‌های مختلفی که در مسیر رشد و توسعه آنها وجود دارد، نیازمند توجه ویژه است. از یک سو، نظارت‌های دقیق‌تر و شفافیت بیشتر در قوانین و سازوکارهای اجرایی می‌تواند به توسعه این صندوق‌ها کمک کند و از سوی دیگر، فراهم کردن شرایط مناسب برای رقابت با پلتفرم‌های آنلاین و ایجاد فرهنگ سرمایه‌گذاری بلندمدت، می‌تواند راهکارهایی برای مقابله با چالش‌های موجود باشد.
-
مونا حاجی علی‌اصغر_ کارشناس بازار سرمایه
- شماره ۵۷۲ هفته نامه اطلاعات بورس