شاگرد اول نه، اما شاگرد خوب بازار

شاپور وارد می‌شود
محمد فطانت که سختی‌های بازار را با بحث تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، نرخ بهره مالکانه سنگ آهنی‌ها و نوسان نرخ سپرده بانکی گذرانده و روزهای خونین بازار را دیده بود با فرجام برجام و درست در روزهایی که شاخص پرواز چند هزار واحدی داشت، بازار را تحویل شاپور محمدی‌ داد؛ هرچند وجود هسته خسته بازار به‌عنوان تهدید همیشگی با این تفویض اختیار همراه بود. 

وعده‌هایی که حرف ماند!
ششمین رئیس سازمان بورس با وعده تحول در ساختار از قدیم به جا مانده بورس وارد بازار شد. امکان تجدید نظر در ریزساختارهای بازار سرمایه مثل حجم مبنا و حد نوسان وعده مرد شماره یک آن روزهای بازار سرمایه بود که البته باوجود تکرار چندباره هرگز محقق نشد و حتی درچهارشنبه‌های ماه‌های پایانی دوره مدیریت وی دستورالعمل‌های سخت گیرانه تری هم منتشر شد تا فعالان بازار نام «چهارشنبه‌های بی قرار» را براین روز و این تصممیات شتاب‌زده بگذارند. دستوراتی که یا با حکم اکید وزیر اقتصاد ملغی و یا توسط رئیس کل بانک مرکزی وتو شد تا بازار سرمایه بیش از پیش زیر سایه بانک مرکزی قرار بگیرد. 
راه‌اندازی بورس ارز به عنوان بازاری در بورس کالا بازهم وعده روزهای نخست محمدی بود که وی انجام آن را منوط به ایجاد تنظیماتی از دیدگاه کنترل بازار ارز توسط بانک مرکزی کرد. طرحی که همچنان! منتظر تایید نهایی بانک مرکزی است. 
تحقق رویای عرضه سهام عدالت و خرید و فروش هم که رئیس وقت سازمان بورس خبر از تقدیم لایحه آن توسط وزارت اقتصاد و دارایی به دولت داده بود بدون نتیجه نهایی ماند تا همچنان دارندگان برگه‌های سهام عدالت چشم به راه ورودشان به بازار باشند. 
رونمایی از سامانه سجام با پیش فرض اینکه با آغاز به کار این سامانه، سرمایه‌گذاران می‌توانند به کلیه خدمات بازار سرمایه دسترسی داشته باشند، کلید خورد، طرحی که شاپور محمدی در رونمایی آن گفت: «سجام در دسته سامانه‌های زیرساختی بازار سرمایه است و به هیچ عنوان سامانه ای تجاری نیست؛ بنابراین هدف آن کسب درآمد نخواهد بود ضمن آنکه با سامانه سجام (سامانه جامع اطلاعات مشتریان)، گامی جهت برگزاری مجازی مجامع برداشته می‌شود». 

سامانه غیرتجاری! سجام برای هر سهامدار در ابتدا۱۰ هزار تومان هزینه داشت و دسترسی خاصی هم به سهامدار نداد و گام برگزاری مجامع الکترونیک که محمدی به آن اشاره کرد به دلیل نهایی نشدن دستورالعمل‌های لازم لنگ ماند تا در روزهای قرنطینه و لغو پی درپی مجامع، افسوسی باشد برزمان از دست رفته! 
شاپور محمدی که در نخستین نشست مطبوعاتی خود، مقاوم سازی بازار سرمایه شامل ارتقای سامانه‌های معاملاتی و تسویه و پایاپای بازار را با تکیه بر توان داخلی و در صورت لزوم استفاده از دانش بین المللی وعده داده بود، دراین بخش هم نتوانست کار چندانی از پیش ببرد و از کار افتادگی هسته در روزهای متعدد معاملاتی در پرونده وی هم به یادگار ماند. موافقت با تاسیس کانون سهامداران حقیقی و تسهیل و تسریع همه امور بازار سرمایه هم تنها در حد مصاحبه‌های رئیس سازمان بود تا همچنان چشم سهامداران حقیقی به راه‌اندازی مرجعی مستقل نگران بماند.

 وعده‌هایی که رنگ حقیقت گرفت
«اعلام روش جدید در عرضه‌های اولیه آن هم به روش ثبت دفتری»، مهر پایانی بر داستان پرحاشیه حراج قیمتی بود. هرچند بوک بیلدینگ برای «برکت» به عنوان نخستین شرکت عرضه شده به این روش برکتی نداشت و با افت قیمت چندین روزه همراه بود اما گذشت زمان علاوه بر رفع مشکلات قیمت‌گذاری سهام، موضوع تخصیص عادلانه سهم به سرمایه‌گذاران را هم در پی داشت. 
ماه‌های طولانی بسته بودن برخی نمادها دیگر گره بازار سرمایه بود که به دست رئیس تازه سازمان باز شد. «تغییر رویه نحوه توقف و بازگشایی نمادها» با اصلاح شش دستورالعمل و صرف حدود هشت ماه مطالعات کارشناسی به نتیجه رسید تا مدت توقف نماد به ۶۰ تا ۹۰ دقیقه کاهش یابد. دستور کاهش زمان توقف نمادها به چند ساعت و نهایت دو روز، نگرانی نقدشوندگی بازار را هم از بین برد. پاییز و زمستان ۹۶، بازار اتفاقات مثبت دیگری را هم تجربه کرد.» کاهش هزینه‌های معاملاتی و زمان تسویه معاملات» هر دو با هدف نقدشوندگی بیشتر اجرا شد. شاپور محمدی با این تصمیم کارمزد نظارتی سازمان بورس را ۲۵ درصد، ارکان بازار سرمایه را ۲۰ درصد و شرکت‌های کارگزاری را پنج درصد و همچنین روزهای تسویه معاملات را به دو روز کاهش داد. «کاهش مالیات» معاملات و تقلیل آن از نیم درصد به یک‌دهم درصد ودر نظرگرفتن ۵ سال معافیت مالیاتی برای شرکت‌هایی که افزایش سرمایه می‌دهند، اقدامات مثبت در حوزه مالیاتی بود «صدور مجوزفعالیت مؤسسات رتبه بندی اعتباری» به عنوان مرجع بررسی موقعیت مالی و ریسک نکول ناشران و ابزارهای مالی هرچند مدت‌ها پیش آغاز شده بود اما در زمان محمدی به سرانجام رسید. 
انتشار انواع اوراق از جمله انواع صکوک( اجاره، مرابحه، سلف، خرید دین، منفعت، وکالت و … ) نشان از توجه به «طراحی ابزاری نوین مالی» در دوران مدیریت شاپور محمدی دارد تا جایی که پای دولت را به بیش از پیش به این بازار باز کرده است. در کنار این مهم راه اندازی «معاملات آپشن» در بورس تهران و بورس کالا هم وعده روزهای نخستین محمدی بود که محقق شد.
«راه اندازی معاملات الگوریتمی» همپای کشورهای توسعه یافته، به عنوان برنامه‌های مرکب از دانش مالی و علوم رایانه با هدف کاهش خطای انسانی و هیجانات کاذب طرح جدید دیگری بود که با پیگیری‌های وی محقق شد.«رونمایی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و همچنین بازگشایی بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس(SME)» دیگر اتفاق دوران شاپورمحمدی بود. وی وجود شرکت‌های ‌کوچک و متوسط را اشتغال‌زا می‌دانست و آن را تحقق شعار « خواستن، توانستن است»، عنوان می‌کرد. هرچند شعار برای این شرکت‌ها که از لحاظ ساختاری نسبت به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس بسیار آسیب پذیرترند جذابیتی نداشت و اعمال قوانین و مقررات شرکت‌های قابل معامله در این دو بازار نفس این شرکت‌ها را گرفت.
گذشت سال‌ها از «تدوین قانون بازار اوراق بهادار» و تاکید مداوم فعالان بازار بر لزوم بازنگری آن سرانجام در دوران مدیریت محمدی نتیجه داد و پیش‌نویس لایحه اصلاح قانون بازار سرمایه با تایید شورای‌عالی بورس به مجلس ارائه شد. طرحی که تا این لحظه پاسخی از مجلس به آن داده نشده است.
«حذف EPS و الزام به ارائه گزارش‌های تفسیری مدیریتی» که منجر به سرمایه‌گذاری با بررسی تحلیل‌ها بود، کاری بخردانه بود که در دوران ششمین رئیس سازمان رنگ واقعیت گرفت و کلیه ناشران ملزم به ارائه گزارش تجزیه و تحلیل مدیریت براساس استانداردهای بین‌المللی شدند. افزایش کارایی اطلاعاتی بازار سهام کشور و دسترسی عمومی به اطلاعات با تغییر نحوه ارائه صورت‌های مالی شرکت‌ها در کدال و بهبود رویه گزارش‌دهی دستاورد ابلاغ این حکم بود.

دیدارهای بین المللی تازه می‌َشوند
عضویت در آیسکو یکی از دستاوردهای پساتحریم‌ها بود که در زمان محمدی محقق شد. در کنار این اتفاق نخستین دیدار فرامرزی شاپور محمدی با عبدالله السلمی، رئیس نهاد ناظر بر بازار سرمایه و بیمه عمان بود و درآن موضوعاتی همچون پذیرش مشترک شرکت‌های ایرانی و عمانی در بورس‌های دو طرف، همکاری در راستای گسترش سواد مالی و فراگیر شدن مباحث مالی در دو کشور، همکاری در مباحث فقهی و تاسیس صندوق‌های مشترک مطرح شد. 
حضور در سمینار همکاری مالی ایران – کره و بررسی شرایط انتشار اوراق قرضه ایران در کره جنوبی و اتصال بورس کره جنوبی به ایران از جمله موضوعات اصلی دیدارهای چندروزه دکتر محمدی بود. دیداربا معاون وزیر امور دارایی و سفیر سوئیس در ایران، امضای تفاهم‌نامه با کمیسیون قانونگذاری اوراق بهادار چین، همکاری بازار سرمایه ایران و مونته نگرو در مسائل حقوقی و برگزاری تفاهمنامه با الساعدی، رییس کمیسیون اوراق بهادار عراق دیگر دیدارهای بین المللی شاپور محمدی در سمت ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار بود.

 خداحافظ بازار سرمایه

شاپورمحمدی که در روزهای پرسود بازار وارد شده بود، در روزهای اوج بازارهم خداحافظی کرد. اجرای برنامه‌های آموزشی در دوران وی ورود تعداد زیادی از مردمی را به دنبال داشت که قصد سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را داشتند. قصدی که با هجوم نقدینگی همراه شد و به ناگاه مدیران را با ریسک حضور نوسهامدارانی مواجه کرد که یک شبه سودای کسب سود کلان داشتند. همین موضوع و ترس از تکرار فاجعه‌های کنتورسازی وهای وب، منجر به اتخاذ تصمیمات غیرمنطقی شد. پاشنه آشیلی که به وجهه مدیریتی محمدی ضربه زد که وی نیز ناکارا از این ضربه‌ها صحنه را ترک کرد.

• ساره صابری- خبرنگار
• شماره ۳۴۸ هفته نامه اطلاعات بورس- صفحه ۵