حرکت نقدینگی به سمت بانک‌ها

گلشن بابادی - نگاهی گذرا به آمار ورود و خروج سپرده‌های بانکی مختلف و همچنین ورود و خروج پول به صندوق‌های بادرآمد ثابت نشان می‌دهد، پس از گذشت دوران خوش بازار سرمایه و گرفتار شدن شاخص در باتلاق ریزش، بازار سرمایه که برای چندین ماه گوی رقابت را از سایر بازارها ربوده بود، با نزدیک شدن به اواخر شهریور ماه پارسال عنوان قهرمانی خود را در جذب نقدینگی‌های سرگردان به سمت خود از دست داد و هم‌اکنون آهن‌ربای جذب پول هوشمند در دست بازارهای رقیب قرار گرفته است.

مقایسه مانده اول و پایان ماه سپرده‌های سرمایه‌گذاری در دوره‌های یک ماهه از شهریور ۹۹ تا پایان اردیبهشت ۱۴۰۰ نشان‌دهنده افزایش میزان سپرده‌های بانکی در ۹ ماهه اخیر است.
از سوی دیگر نگاهی به آمار خروج پول از صندوق‌های بادرآمد ثابت نشان می‌دهد که از شهریور ۹۹ تا پایان اردیبهشت ۱۴۰۰ تقریبا ۹۷۶۸۹۴۱۲۴۴۵۹۳۸ (بیش از ۹۷ هزار و ۶۸۹ میلیارد) ریال از میزان منابع این صندوق‌ها در مدت ۹ ماه از این صندوق‌ها خارج شده است.
این بررسی اجمالی نشان می‌دهد، با توجه به کاهش سود صندوق‌های درآمد ثابت در شرایط بحرانی بازار سرمایه، سهامداران بخشی از منابع خود را از این صندوق‌ها خارج کرده‌اند. از سوی دیگر به نظر می‌رسد افراد در مقطع زمانی مورد نظر تمایل بیشتری به افزایش سرمایه‌گذاری در سپرده‌های بانکی پیدا کرده‌اند. بررسی آمار ۹ ماهه «مانده اول و پایان ماه» سپرده‌های سرمایه‌گذاری در ۱۰ بانک بورسی نشان از افزایش میزان سپرده‌گذاری در این بانک‌ها دارد. برای بررسی بانک‌های دولتی و سایر بانک‌های بورسی که در گزارش به آنها اشاره‌ای نشده است، آمار به روز و قابل استنادی یافت نشد.

بررسی آمارها در زمینه سپرده‌های بانکی نشان‌دهنده افزایش حجم این سپرده‌ها در ۸ ماه گذشته است. در واقع پس از شروع روزهای بحرانی بورس و سقوط شاخص، بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح دادند که پول خود را از این بازار خارج و در جایی امن‌تر نگهداری کنند. بخشی از این سرمایه‌ها وارد بازار رمزارزها شد که با توجه به فضای پرریسک و بی‌ثباتی این بازار، محل مناسبی برای پارک پول به شمار نمی‌رود. بخش کوچکی نیز وارد صندوق‌های با درآمد ثابت شد.
اما به نظر می‌رسد که از دید سرمایه‌گذاران، بهترین مکان برای ورود پول در شرایط کنونی، بانک‌ها باشند، چون پول‌هایی که به صورت سپرده در بانک‌ها جا خوش می‌کنند، مصونیت کاملی در برابر بسیاری از ریسک‌ها دارند. به علاوه به آنها سود هم تعلق می‌گیرد. در جدول فوق، آمار مربوط به سپرده‌های بانکی ۱۰ بانک بزرگ در فاصله بین اول شهریور ۱۳۹۹ تا پایان اردیبهشت ۱۴۰۰ و درصد تغییر آنها نشان داده شده است. همانگونه که مشاهده می‌شود، بانک اقتصاد نوین با ۶۴.۵۹ درصد، بالاترین میزان رشد سپرده‌ها در این مدت را داشته است. از سویی، بانک ملت با ۱۷.۸ درصد، کمترین رشد حجم سپرده‌ها را ثبت کرده است. لازم به ذکر است که آمار بسیاری از بانک‌ها در این زمینه به‌روز نبوده است.

• جایگاه صندوق‌ها محفوظ است

سیاوش فیاضی، کارشناس بازار سرمایه نیز در رابطه با بررسی اثرگذاری خروج پول از صندوق‌ها و افزایش رغبت برای ورود به سپرده‌های بانکی در گفت‌وگویی به پرسش‌های مطرح شده در این زمینه پاسخ داد.

• خروج پول حقیقی از صندوق‌های بادرآمد ثابت چه تاثیری بر بازار سرمایه دارد و نشان‌دهنده چه موضوعی است؟

نگاه کلی این است که هر قدر خروج پول از صندوق‌های بادرآمد ثابت بیشتر شود (یعنی حقیقی‌ها بیشتر از میزان پولی که وارد این صندوق‌ها شده است، برداشت انجام دهند) افراد بیشتری سهام خریده‌اند، اما الزاما نمی‌توان همه خروج پول را به عنوان ورودی بازار سهام در نظر گرفت.

• چرا توجه ما به سهام جلب می‌شود؟

چون مشتریان عمده صندوق‌های بادرآمد ثابت فعالان بازار سرمایه هستند. هر چند در سالیان اخیر به خاطر شناختی که افراد مختلف جامعه از بازار سرمایه پیدا کرده‌اند، ممکن است سایر افراد خارج از بازار نیز به واسطه سودهای پرداختی این صندوق‌ها و به علاوه سهولت نقل و انتقال پول و صدور و ابطال این صندوق‌ها وارد آنها شده باشند.

• کاهش سود صندوق‌های با درآمد ثابت و رسیدن میزان سود پرداختی این صندوق‌ها به سطح سود بانکی چه تاثیری بر خروج پول از این صندوق‌ها داشته است؟

بخشی از سود پرداختی صندوق‌ها مربوط به سود سپرده‌های بانکی و بخشی نیز به مربوط به سرمایه‌گذاری در بازار سهام است. سال قبل با رشد قابل توجهی که بورس داشت، این صندوق‌ها توانستند درآمدهای قابل توجهی را شناسایی کنند و این سود را بین ماه‌های مختلف هموار کردند. منطقی است وقتی این بخش از سود در صندوق‌ها کاهش پیدا کند در نتیجه بر روی بازدهی کلی و تغییرات NAV نیز تاثیرگذار باشد. سودی که به دارندگان صندوق‌های درآمد ثابت در مقطعی پرداخت شد، در حقیقت دوره‌ای بوده است و نمی‌تواند با آن شدت در سال‌های متوالی تکرار شود. موردی که بر سود صندوق‌های بادرآمد ثابت تاثیر گذاشته را باید سود سپرده‌های بانکی دانست. بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری صندوق‌های درآمد ثابت در سپرده‌های بانکی و اوراق درآمد ثابت است. طی سال‌های گذشته بعضی از بانک‌های مشکل‌دار تا ۳۰ درصد هم سود سپرده پرداخت کرده‌اند که با تدابیر بانک مرکزی و اجرای طرح بازار باز این سود مدیریت شده است، منتها نباید چنین نگاهی داشت که صندوق‌های فیکس به واسطه از دست دادن سود ۶ تا ۷ درصدی سالانه باعث شده‌اند که خروج پول از این صندوق‌ها رقم بخورد. البته ممکن است افرادی که خارج از بازار سرمایه بودند و منابعی را به این صندوق‌ها وارد کردند و به هوای چنین سودهایی در صندوق‌های درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کرده بودند، تمایل خود را به واسطه افت‌ سود از دست بدهند اما به طور کلی صندوق‌های با درآمد ثابت به دلیل مزایایی که در بازار سرمایه دارند، همواره نزد فعالان بازار جایگاه خود را به عنوان اوراق بدون ریسک حفظ خواهند کرد و عموما این سودها به جز دوره‌هایی که به آن اشاره شد، همواره نزدیک به سود بانکی بوده و توقع و انتظارات دور از ذهن برای سوددهی از این صندوق‌ها وجود نداشته است.

• پول به بانک‌ها نرفته است

امیر وفایی، قائم مقام مدیرعامل شرکت سبدگردان الگوریتم در خصوص این مسئله اینچنین توضیح داد: از سال قبل افرادی وارد بازار سرمایه شدند که در مقطع زمانی قبل از مرداد ماه که خبری از ریزش‌های پی‌در پی شاخص نبود، اغلب طعم شیرین سودهای نجومی را چشیدند. با این حال، نکته مهم این است که بسیاری از آنها هم در این میان متضرر شدند و اعتمادشان نسبت به بازار به شدت کاهش یافت. با این وجود باید در نظر گرفت که احتمال برگشت اعتماد از دست رفته به بازار نیز وجود دارد.
وفایی با اشاره به این موضوع که احتمالا پول خارج شده از صندوق‌ها به سمت بانک‌ها حرکت نکرده است، گفت: برگشت اعتماد از بین رفته به بازار سرمایه یا بعد از انتخابات و یا با مشخص شدن وضعیت برجام میسر خواهد شد و چون افراد تجربه چشیدن طعم شیرین بازار سرمایه را نیز داشته‌اند، به همین دلیل پولی که از صندوق‌های با درآمد ثابت خارج می‌شود، به سپرده‌های بانکی وارد نخواهد شد. در واقع پول خارج شده از این صندوق‌ها را باید جزو پول‌های پارک شده‌ای دانست که احتمالا در انتظار ورود به بازار در صورت بهبود شرایط هستند. او ادامه داد: موضوع مهم این است که اگر خروج منابع از صندوق‌های با درآمد ثابت دنباله‌دار باشد، می‌تواند اثرات مطلوبی بر بازار سرمایه داشته باشد و انتظار آن وجود دارد که این پول از پارکینگ فعلی اهالی بازار (که در حال حاضر صندوق‌های بادرآمد ثابت هستند)، خارج و به بازار وارد شود. با این وجود باید توجه داشت که متغیرهای سیاسی و اقتصادی در بازار ما بسیار زیاد است. با توجه به افت‌های شدید و پی‌درپی شاخص و متضرر شدن بسیاری از سهامداران، بازگشت اعتماد به اطمینان خاطر بیشتری از سوی سهامداران نیاز دارد.
وفایی در پاسخ به این سوال که آیا شکسته شدن رکورد خروج پول حقیقی از صندوق‌های درآمد ثابت که در روزهای اخیر شاهد بودیم (زمان تنظیم گزارش) می‌تواند نشان‌دهنده خروج پول از صندوق و ورود آن به بازار باشد، گفت: خیر، ممکن است این اتفاق به شکل تدریجی رخ دهد اما اینکه به سرعت این پول به بازار وارد شود، خیلی منطقی نیست. به نظر می‌رسد روند یک روز مثبت یک روز منفی بازار همچنان ادامه‌دار باشد تا در نهایت مسائلی همچون برجام و انتخابات تعیین تکلیف شود. اگر خروج پولی از صندوق‌های درآمد ثابت اتفاق بیفتد به بازار سرمایه وارد خواهد شد، چرا که منابع این صندوق‌ها منابع افراد حاضر در بازار است.
او در پاسخ به این پرسش که آیا کاهش سود صندوق‌ها و رسیدن آن به میزان سوددهی سپرده‌های بانکی می‌تواند دلیلی برای ورود منابع صندوق‌ها به بانک باشد یا خیر توضیح داد: احتمال این مسئله وجود دارد چرا که صندوق‌های بادرآمد ثابت بخشی از منابع خود را در سهام سرمایه‌گذاری کرده‌اند و با منفی بودن بازار ممکن است که جذابیت سود این صندوق‌ها در برابر سود بانکی‌ کمتر شده باشد. در گذشته علل جذابیت این صندوق‌ها، اعطای سود با نرخی به مراتب جذاب‌تر از بانک‌ها بود ولی ویژگی روزشمار بودن این صندوق‌ها و ابطال در هر زمان در بانک‌ها برای مبالغ خرد وجود ندارد. به همین دلیل در نهایت بخش عمده خروج پول از صندوق به بازار وارد خواهد شد. حذف سود سپرده‌های کوتاه‌مدت که به تازگی مطرح شده نیز بی‌تاثیر نیست و می‌تواند اتفاق خوبی برای صندوق‌ها محسوب شود.

• هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۴۰۲