بررسی‌های متعددی که در راستای آزادسازی سهام عدالت به روش‌های مستقیم و غیرمستقیم به عمل آمده است، به علاوه پیگیری چالش‌های سر راه سهامداران در خصوص سهام عدالت نشان می‌دهد کلاف سردرگم سهام عدالت که هر دولتی با روی کار آمدنش یک سوی آن را می‌کشد و پس از چهار سال به طرفی رها می‌کند و مجددا رشته دراز آن را به دست دولت بعدی می‌سپارد، حالا حالاها باز شدنی نیست. بعید نیست همان‌طور که حدود ۱۵ سال طول کشید تا این سهام به مرحله آزادسازی برسد دهه‌ها نیز انتظار لازم باشد تا مشکلات ناشی از آزادسازی نامطلوب و بدون برنامه آن حل شود. در واقع بیش از یک سال از آزادسازی سهام عدالت می‌گذرد و هر دم یک «بَر» جدید از این باغ می‌رسد و هر بار سهامداران را با دغدغه متفاوتی روبه‌رو می‌کند.
درد مشترک ۵۰ میلیون ایرانی
طرح سهام عدالت یک جامعه ۵۰ میلیون نفری را شامل میشود که هر کدام به طریقی با فروش، نگهداری، دریافت سود، شرکت در مجمع و غیره سهام شان دچار چالش شده است. به همین دلیل چندین مشکل اساسی سد راه سهامداران این سهام است. در حقیقت سهام عدالت مانند طفلی بی‌سرپرست به دست دایه‌های مختلف سپرده میشود و هر بار از دولتی که از راه می‌رسد یک توسری جدید می‌خورد و هیچ دولت یا سازمانی به شکلی موثر سرپرستی این طفل را به عهده نمی‌گیرد.
مشکلات اساسی در اساس کار
بر اساس ابلاغیه آزادسازی سهام عدالت در ابتدا قرار بود این افراد هم مالکیت و هم مدیریت سهام خود را در اختیار بگیرند به این مفهوم که هر زمان سهامدار تمایل داشته باشد، به هر قیمتی سهام خود را به هر خریداری که مایل است، بفروشد اما شاهد آن بودیم که مردم سال گذشته هنگام فروش بخشی از سهام عدالت خود، از چنین امکانی برخوردار نشدند. در واقع فروشندگان سهام عدالت اطلاع نداشتند که کدام سهم‌شان و به چه قیمتی، در چه زمانی و به چه کسی فروخته میشود که این مسئله نمود عینی تضاد با ابلاغیه آزادسازی سهام عدالت بود. همچنان ۴۰ درصد باقیمانده سهام عدالت آزاد نشده و به نظر برنامه مشخصی نیز برای آن وجود ندارد.
قفل شدن معاملات سهام و مشکل روش مستقیم
مشکل مهم دیگر فروشندگان سهام عدالت این بود که پس از فروش سهم‌شان نه تنها از زمان واریز پول فروش سهام به حسابشان خبر نداشتند بلکه این پول به شکل یک جا به حسابشان واریز نمی‌شد. این موارد نمونه‌ای از مسائل و مشکلاتی است که سهامداران روش مستقیم پشت سر گذاشتند. در حال حاضر نبود قابلیت فروش و قفل شدن معاملات سهام عدالت از مهمترین مشکلات سهامداران روش مستقیم به شمار می‌رود.
چالش‌های روش غیرمستقیم
بسته یا تعلیق بودن نمادهای مختلف شرکت‌های استانی سهام عدالت، مشخص نبودند تکلیف مجامع و انتخابات هیات مدیره اکثر این شرکت‌ها، کامل نشدن فرآیند پذیرش برخی شرکت‌های استانی، برگزاری مجامع برخی شرکت‌ها به شکل غیرقانونی و موارد امثالهم نیز از مشکلات سهامداران در روش غیرمستقیم است. محمدعلی دهقان دهنوی، رئیس سازمان بورس به تازگی در خصوص آزادسازی باقیمانده سهام عدالت گفته است: در این مرحله از آزادسازی سهام عدالت دقت خواهیم داشت تا به هیچ عنوان آزادسازی به شکلی نباشد که تاثیر منفی بر روند معاملات بازار داشته باشد. تا زمانی که طراحی‌های لازم برای جلوگیری از تاثیر منفی این اقدامات بر بازار به پایان نرسد هیچ تصمیمی برای آزادسازی ۴۰ درصد باقیمانده اتخاذ نمی‌شود اما بعد از طراحی ابزارهای لازم، این اقدام به تدریج به مرحله اجرا خواهد رسید.
سازمان خصوصی سازی متولی هلدینگ ایرانیان
در زمینه مشکلات سهام عدالت، در گفت‌وگو با میثم فدایی، مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس این موضوع مورد پرسش قرار گرفت.
با پرتفوی یکسان متفاوت است.
- چرا ۱۳ شرکت غیربورسی در سبد سهام عدالت وجود دارد که تاکنون فرآیند پذیرش‌شان تکمیل نشده است؟
این شرکت‌ها شرایط پذیرش را ندارند چرا که بسیاری از این شرکت‌ها زیان‌ده هستند. مثلا شرکت دخانیات ایران شرایط پذیرش نداشته است و به تازگی در مراحل پذیرش قرار گرفته است. این شرکت‌ها سهامی خاص بوده و به همین دلیل نیز تاکنون بورسی نشده‌اند. قرار بر این است که این شرکت‌ها را زیرمجموعه هلدینگ ایرانیان قرار دهند که بخشی از مردم نیز سهامدار این هلدینگ شوند.
- متولی هلدینگ ایرانیان دولت است یا بخش خصوصی؟
سازمان خصوصی‌سازی پیگیر فرآیند ثبت این هلدینگ است. سازمان بورس موافقت اصولی و مجوز تاسیس این شرکت را صادر کرده است. متولی تشکیل این شرکت و انتقال سهام ۱۳ شرکت غیربورسی موجود در پرتفوی سهام عدالت به این شرکت، سازمان خصوصی‌سازی است.
- چرا در تمامی این سال‌ها از زمان اجرای طرح سهام عدالت تاکنون این شرکت تاسیس نشده است؟
این تصمیم که شرکت‌های بورسی و غیربورسی سهام عدالت جدا شوند، به تازگی گرفته شده است.
- آیا قرار است که هلدینگ ایرانیان در آینده در بورس پذیرش شود؟
خیر، هلدینگ ایرانیان تنها کارکرد شرکت‌های سهامی خاص را دارد و در بورس پذیرش نخواهد شد.
- در خصوص شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی چرا در حالی که این شرکت‌ها پرتفوی یکسانی داشته‌اند اما به محض باز شدن نماد، سهام‌شان قیمت‌های متفاوتی پیدا کرد؟
این مسئله به دلیل عرضه و تقاضای سهم اتفاق افتاده است.
- چرا این شرکت‌ها برخلاف اینکه هیات مدیره مشخصی دارند، مجددا به تعیین هیات مدیره ملزم شدند و سپس برگزاری مجامع در حالی که تبلیغات گسترده‌ای برای آنها انجام شده بود، لغو شد؟
هر شرکتی موظف است که هر دو سال یک بار هیات مدیره خود را تعیین کند، زمانی که نماد این شرکت‌ها باز شدند و قابلیت معامله شدن یافتند، سهامداران شرکت حق دارند که هیات مدیره را انتخاب کنند. سال ۹۸ باید هیات مدیره این شرکت‌ها انتخاب می‌شد.
چالش‌های پرتفوی پر ابهام
باید به شکل مرحله‌ای و تدریجی انجام می‌شد.
مهدی حاجی‌وند، کارشناس بازار سرمایه نیز در خصوص مشکلات موجود سر راه سهام عدالت در شرایط کنونی توضیح داد: مشکلی که از ۲۵ آبان ماه ۹۹ تاکنون ۲۰ میلیون سهامدار روش مستقیم با آن دست به گریبان شده‌اند، این است که این افراد همچنان قابلیت فروش سهم خود را حتی به شیوه ناقص و پر چالشی که از قبل وجود داشت نیز ندارند. استدلالی که سازمان بورس در این رابطه دارد این است که شرایط فعلی بازار برای فروش سهام عدالت مهیا نیست و فشار مضاعفی را به بازار وارد می‌کند. بنابراین اجازه داده نمی‌شود که افراد سهام خود را به فروش برسانند.
حاجی‌وند در پاسخ به این سوال که راه‌حل‌های موجود در این شرایط اسفناک چیست، گفت: آزادسازی سهام عدالت برای سهامداران روش مستقیم باید به شکل مرحله‌ای و تدریجی انجام می‌شد. با این کار فشار فروش کاهش پیدا می‌کرد.
یکی دیگر از مشکلات سهامداران مستقیم و غیرمستقیم، الزام به سجامی شدن است که یکی از موضوعاتی بود که مشکلاتی را نیز به همراه آورد. چالش سجامی شدن برای مجامع شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی مشکلاتی را به وجود آورد، این در حالی است که بارها و بارها توسط کارشناسان مختلف گفته شده، با توجه به منحصر بودن کد ملی برای هر شخص آن را مبنای کد بورسی قرار داده و افراد را سجامی کنند.
از طرفی باید توجه داشت که تمامی افرادی که سهام عدالت دارند و جمعیتی بالغ بر ۵۰ میلیون نفر را شامل می‌شوند یک بار در سال ۸۵ احراز هویت شده‌اند بنابراین احراز هویت مجدد در سجام لزومی ندارد. اگر دلیل لزوم سجام (که به نظر می‌رسد تنهاترین دلیل است) دریافت مبلغ ۱۰ هزار تومان به منظور ثبت‌نام است، می‌توانند بدون چنین الزامی این مبلغ را از هر شخص در قالب کارمزد کم کرده و تا این حد پروسه پیچیده
سهام عدالت را پیچیده‌تر نکنند.
او در خصوص سهامداران غیرمستقیم نیز توضیح داد: شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی از سال‌ها قبل تاسیس شده‌اند، سازمان خصوصی‌سازی که در آن زمان متولی سهام عدالت بود، چیزی حدود ۷ میلیارد تومان برای انجام فعالیت‌های عمرانی و پروژه‌ای به این شرکت‌ها تخصیص داد. در خصوص این شرکت‌ها نیز باید به طور شفافی میزان سرمایه وارد شده و خارج شده طی سال‌ها شفاف شود. او گفت: لازم است پرونده سهام عدالت به دلیل مشکلاتی که در اقتصاد ایجاد کرده و در راستای اجرای اصل ۴۴ باید هر چه سریعتر بسته شود که حواشی و چالش‌های آن بیش از این افزایش پیدا نکند.
حاجی‌وند با ذکر این مسئله که در پرتفوی سهام عدالت تنها ۳۶ شرکت آن بورسی و فرابورسی است و ۱۳ شرکت دیگر غیربورسی است، گفت: چرا طی این سال‌ها از سمت سازمان خصوصی‌سازی و سازمان بورس چنین غفلتی صورت گرفته است؟ یا یک پرتفوی یک دست شده (بورسی یا فرابورسی) ایجاد کنند یا ۱۳ شرکت غیربورسی را نیز وارد بورس کنند.
- هفته نامه اطلاعات بورس - شماره ۴۱۰
نظر شما