غوغای NFT / رمزارزهای غیر مثلثی را می‌شناسید؟

چکیده
رمزهای غیرمثلی یا رمزهای غیرقابل تعویض که عمدتا با عنوان (NFT) شناخته می‌شوند، پدیده نوظهوری هستند که در یک سال اخیر در کانون توجهات قرار گرفته‌اند. هرچند که برای بسیاری از افراد این پدیده تنها به معنای برخی تصاویر مبهم دیجیتال گران‌قیمت یا یک کلاهبرداری هرمی بزرگ است اما واقعیت آن است که NFT ها، انقلابی جدید در حوزه دیفای یا خدمات مالی غیرمتمرکز هستند. به صورت ساده، NFT ها توکن‌هایی هستند که بر شبکه بلاکچین استوار بوده و می‌توانند به‌عنوان اسناد مالکیت دارایی‌ها (و نه خود دارایی‌ها) مورد استفاده قرار گیرند. هر چند که دارایی پایه این توکن‌ها می‌تواند هر چیزی اعم از دارایی‌های دیجیتال یا غیردیجیتال باشد اما در حال حاضر، کاربرد اصلی این اسناد مالکیت برای دارایی‌های دیجیتال بوده و به همین علت است که مفهوم NFT برای بسیاری از افراد مترادف با تصاویر هنرهای دیجیتال شده است. منشاء پیدایش NFT ها، نیاز به اثبات مالکیت در فضای دیجیتال بوده اما حوزه نفوذ آنها به سرعت در حال گسترش است به شکلی که در حال حاضر برخی معاملات مربوط به املاک و مستغلات و فلزات گران‌قیمت نیز با استفاده از NFT ها رواج یافته است و بازارگاه‌هایی برای آنها شکل گرفته است. ثبت رقم ۹ میلیارد دلار معامله در بازار NFT ها طی سال ۲۰۲۱، نشان می‌دهـد این بازار به سرعت در حال پذیرش عمومی است و انتظار رشد بیشتر آن نیز وجود دارد.
هرچند که هنوز چالش‌های مهمی نظیر مصرف بالای انرژی، مشکلات حقوقی و قانون‌گذاری، ریسک تغییرات تکنولوژیک و خطرات کلاهبرداری و نوسانات قیمتی برای این پدیده مترتب است، اما در مجموع به نظر می‌رسد که فرصت‌هایی نظیر توسعه سریع گرایش به تکنولوژی و اقتصاد دیجیتال در دوره کرونا، ظهور پدیده متاورس و جهان‌های سایبری و نیاز به ثبت دیجیتال اسناد مالکیت در هر دو حوزه دیجیتال و غیردیجیتال، نیروهای محرکی هستند که این تکنولوژی را حداقل در میان‌مدت به سمت جلو هدایت خواهند کرد. پرواضح است که پس از عبور از موج اولیه فعلی که بیشتر توسط تقاضای جنون‌آمیز کلکسیونرها در حوزه هنرهای دیجیتال راهبری می‌شود، موج جدیدی از کاربردهای این پدیده توسط کارآفرینان ایجاد خواهد شد که می‌تواند معاملات (به معنای فرآیند تغییر مالکیت دارایی‌ها) در تمامی بازارهای مالی را دستخوش تغییر کند. بازار سرمایه ایران نیز که طی سال‌های اخیر شکاف تکنولوژیک زیادی با روندهای جهانی در آن ایجاد شده و هنوز هیچ فعالیت رسمی در زمینه حرکت به سمت دیفای در آن صورت نگرفته است، باید به تدریج شرایط را برای ثبت معاملات بر بستر بلاکچین مهیا کند. در این بین به نظر می‌رسد که فراهم کردن بسترهای حقوقی باید بر مباحث فنی مقدم باشد و نحوه تعامل مجموعه سیاست‌گذاری بازار سرمایه با این پدیده مشخص شود.

مقدمه
رمزهای غیرمثلی یا رمزهای غیرقابل تعویض که عمدتا با عنوان (NFT) شناخته می‌شوند، پدیده نوظهوری هستند که تکنولوژی بلاکچین (و به تبع آن اقتصاد دیجیتال) را به سمت حوزه‌ها و مرزهای جدید هدایت می‌کنند. NFT ها که بنا به تصور شمار زیادی از افراد تنها پوششی برای کلاهبرداری یا سفته‌بازی روی چیزهای بی‌ارزش محسوب می‌شود، در واقع یک افق مبهم (اما واقعی) است که نوآوری‌ فینتک‌ها در حال ظهور از آنجاست. ابداع NFT ها یک نقطه عطف در تکنولوژی بلاکچین است چرا که سبب شده تا بلاکچین بتواند دارایی‌های بیرون از زنجیره را نیز نمایندگی کند؛ تصور کنید که تا پیش از این دارایی‌هایی نظیر بیت‌کوین تنها درون زنجیره معنادار و عملا از زنجیره جداناپذیر بودند، اما اکنون NFT ها زنجیره را شکسته و می‌توانند دارایی‌های خارج از زنجیره را نیز نمایندگی کنند. مثالی که می‌تواند برای تقریب ذهن استفاده شود، مربوط به نقشه و قلمرو است؛ بیت‌کوین شبیه به نقشه‌ای (تمثال دیجیتالی) بود که در واقع خودش همان قلمروی (دارایی) بود که آن را نمایش می‌کرد، اما اکنون NFT ها می‌توانند نقشه یک قلمرو کاملا واقعی در هر نقطه از گیتی باشند یا سند دیجیتال یک خانه فیزیکی واقعی باشند. هر چند که هنوز اکثریت افراد نسبت به NFT ها بدبین هستند اما ورود تدریجی این توکن‌ها به حوزه مالکیت دارایی‌های فیزیکی به زودی منجر به تغییر نگرش عامه خواهد شد.
نکته مهی که در زمینه توسعه و افزایش مقبولیت NFT ها باید مورد نظر قرار گیرد، مسئله افزایش علاقه عمومی به این حوزه است به شکلی که در سال ۲۰۲۱ میزان جستجوی افراد برای عبارت NFT از طریق گوگل به شکل چشمگیری افزایش یافته است و این موضوع به خوبی افزایش تمایل به آشنایی به این حوزه را نشان می‌دهـد. این نوشتار به دنبال ایجاد تصویری اجمالی و ارائه تحلیلی مقدماتی در حوزه NFT هاست و ساختار آن به شکلی است که در بخش اول، مفاهیم و کلیات مورد بررسی قرار می‌گیرد، در بخش دوم اکوسیستم این حوزه بررسی می‌شود و در بخش سوم نیز تحلیلی در زمینه چالش‌ها و چشم‌انداز NFT ها ارائه می‌شود.

بخش اول: مفاهیم و کلیات مرتبط با NFT
پیش از ورود به این بحث که NFT ها واقعا چه هستند، ابتدا ضروری است مفهوم قابلیت تعویض یا مثل‌پذیری (Fungibility) از منظر علم اقتصاد بیان شود. همانگونه که مک‌گراو و همکاران (۲۰۰۳) بیان کرده‌اند، قابلیت تعویض یک کالا یا دارایی یعنی آن دارایی از این امکان برخوردار است که با هر یک از کالا یا دارایی‌های مشابه خود تعویض شود. در واقع مثل‌پذیری به معنای ارزش یکسان واحدهای متفاوت یک نوع کالا یا دارایی ‌است. پول کاغذی یا فیات، مثال مشهود کالای مثل‌پذیر است به شکلی که یک اسکناس هزار تومانی (یا یک سکه بهار آزادی) از نظر ارزش، با تمامی اسکناس‌های هزار تومانی دیگر هم ارزش است.
بیت‌کوین (و سایر ارزهای دیجیتال دیگر) و برگه سهام یک شرکت، مثال‌های دیگر از کالاهای مثل‌پذیر هستند چرا که هیچ تفاوتی میان واحدهای مختلف آنها وجود ندارد. در مقابل، غیرمثل‌پذیری (Nonfungibility) دارایی‌ها به معنای آن است که واحدهای مختلف دارایی هر کدام یکتا هستند و تعویض آنها با یکدیگر، اگر غیرممکن نباشد، به سادگی صورت نمی‌پذیرد. املاک، خودروها، آثار هنری و بسیاری دیگر از کالاها و دارایی‌های که به صورت روزمره با آنها سروکار داریم، همگی دارای خاصیت غیرمثل‌پذیری یا عدم امکان تعویض هستند. البته مثل بسیاری دیگر از پدیده‌ها، مثل‌پذیری نیز دارای یک طیف بوده و صرفا به صورت ماهیت صفر و یک تعریف نمی‌شود و مثلا بلیت‌های تماشای یک مسابقه فوتبال نه کاملا مثل‌پذیر هستند و نه کاملا غیرمثل‌پذیر هستند چرا که از یکسو زاویه دید و محل قرار گرفتن افراد متفاوت است و از سوی دیگر خدمتی که افراد از داشتن آن حاصل می‌کنند (یعنی تماشای مسابقه فوتبال) کاملا یکسان است. حال که مفهوم غیرمثلی برای دارایی‌ها روشن شد می‌توان گفت که توکن‌های غیرمثلی، در واقع نماینده یا تمثال این دارایی‌های غیرمثلی روی بستر
بلاکچین هستند.
به صورت ساده، رمزهای غیرمثلی اسناد مالکیت دارایی‌ها هستند که بر شبکه بلاکچین استوارند و قابلیت برنامه‌ریزی دارند. این سند دیجیتال، با اتکا به امضای الکترونیکی شخصی، به دارنده (و نه حامل) خود توانایی اختصاصی (و نه عمومی) استفاده، انتقال و فروش حق مالکیت را می‌دهند. به این ترتیب مشخص شد که NFT ها در ذات خود دارایی نیستند بلکه تنها سند یا تاریخچه مالکیت یک دارایی هستند.
مالکیت: NFT ها در کیف‌های پول رایج در شبکه بلاکچین ذخیره می‌شوند که دسترسی به این کیف‌ها تنها از طریق مالک و با استفاده از گذرواژه‌های شخصی امکان‌پذیر است. تصور کنید که یک فرد، اسناد مالکیت منزل و یا خودروی خود را در گاوصندوقی نگهداری می‌کند که تنها خودش به کلید یا رمز آن دسترسی دارد.
منشاء: تکنولوژی بلاکچین این امکان را می‌دهـد که امکان ردیابی رشته مالکیت NFT ها و یا هر دارایی دیگر تا سرمنشاء آن از طریق دفتر کل عمومی، فراهم گردد. این ویژگی NFT ها اجازه می‌دهـد که صحت‌سنجی مالکیت به سادگی صورت پذیرد. این ویژگی یعنی قابلیت صحت‌سنجی، در بازاری نظیر اشیای عتیقه و مجموعه‌ها (که جعل و تقلب رواج زیادی دارد) بسیار محبوب است و به همین علت است که همه‌گیری NFT ها با مجموعه‌هایی نظیر کریپتوپانک‌ها (CryptoPunks) همراه و مترادف بوده است. در رابطه با این مجموعه‌ها در بخش NFT های رایج مفصلا بحث خواهد شد.
نقدشوندگی: هرچند که ماهیت دیجیتال NFT ها و ادغام آنها با شبکه رمزارزهای عمده مانند اتریوم، قابلیت نقدشوندگی این دارایی‌ها را افزایش داده است، اما در مقایسه با توکن‌های مثلی (بیت‌کوین، اتریوم و ...) نقدشوندگی این دارایی‌ها کمتر است. البته باید توجه داشت که از یکسو اساسا نقدشوندگی دارایی‌ها نسبت به ارزها کمتر است و از سوی دیگر، زمان زیادی تا همه‌گیری و رواج کامل NFT ها باقی مانده است.

تاریخچه NFT
هال فینی (Hal Finney) به‌عنوان یکی از اولین مشارکت‌کنندگان توسعه بیت‌کوین، اولین کسی است که از ایده NFT ها صحبت کرده است. وی بر پایه کارت‌های بازی کودکانه که توسط کلکسیونرها جمع‌آوری می‌شوند، ایده کارت‌های تجاری رمزنگاری شده (Crypto Trading Cards) را بیان کرد که از ویژگی‌هایی نظیر کمیابی، مالکیت اختصاصی و قابلیت ردگیری تا سرمنشاء برخوردار هستند و اکنون این مفاهیم، در کانون ایده NFT قرار دارند.
البته ایده ایجاد NFT تا سال ۲۰۱۲ و زمانی که یونی آسیا (Yoni Assia) در رابطه با بیت‌کوین‌های رنگی (که بعدا به سکه‌های رنگی تبدیل شد) صحبت کرد، مغفول ماند. ایده ایجاد بیت‌کوین‌های رنگی از نیاز به انتقال دارایی‌ها در بلاک چین ناشی می‌شود و با استفاده از این توکن‌ها می‌توان هر چیزی را در دنیای واقعی توکنیزه کرد. این سکه‌های رنگی موفق به ایجاد توکن‌های نیمه‌مثلی یا توکن‌ها تقریبا غیرقابل معاوضه شدند، اما سرانجام در سال ۲۰۱۵ اولین NFT مبتنی بر اتریوم با نام اتریا، معرفی شد که در واقع نقشه‌ای متشکل از ۹۱۴ قطعه شش‌ضلعی از یک زمین مجازی بود و البته تا سال ۲۰۲۱ (و همزمان با جنون یکباره در بازار رمزارزها) چندان مورد استقبال واقع نشد.
واژه NFT در سال ۲۰۱۷ ابداع شد و دو پروژه معروف و همه‌گیر کریپتوپانک و کریپتوکیتی در همین سال آغاز شد که با استقبال زیادی مواجه شدند. در همین سال، وب سایت (Propy) موفق شد اولین خانه را از طریق NFT به فروش برساند. البته روند NFT ها در دو سال بعد از آن ادامه نیافت و خیزش جدید این پدیده تا دوران پاندمی کرونا متوقف شد. در سال ۲۰۲۰ و همزمان با رنسانس دنیای دیجیتال و رونق بازار رمزارزها، NFT ها نیز مجددا احیا شدند. در سال ۲۰۲۱ نیز با هجوم سرمایه‌گذاران به بازار رمزارزها و دارایی‌های دیجیتال، این روند تداوم یافت به شکلی که ارزش معاملات NFT ها از ۴۱ میلیون دلار در سال ۲۰۱۸ به بیش از ۲.۵ میلیارد دلار در نیمه اول سال ۲۰۲۱ رسید. در این دوره، تعداد پروژه‌های NFT تعریف شده بر بستر اتریوم به بیش از ۵۰۰ مورد افزایش یافته است.
اقبال گسترده به NFT ها سبب شده تا قیمت این دارایی دیجیتال نیز در سه سال اخیر به سرعت افزایش یابد. آمارها نشان می‌دهـد که سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین از ابتدای سال ۲۰۱۸ تا پایان سال ۲۰۲۱ بازدهی معادل ۱۶.۵ برابر را به همراه داشته و این در حالی است که قیمت NFT ها در همین دوره بیش از ۱۲۵ هزار برابر شده است. البته این عدد، تنها یک رشد فرضی است و به معنای خرید بخشی از تمامی NFT هایی است که در آن زمان وجود داشته‌اند.

NFT های رایج
در حال حاضر مجموعه‌داری، هنر، گیمینگ، ورزش و متاورس، مهمترین اشکال رایج NFT ها هستند که البته با ورود به حوزه محصولات کاربردی، به تدریج NFT ها وارد جهان واقعی نیز خواهند شد. آمارها نشان می‌دهـد که در سال ۲۰۲۱ روند اصلی بازار NFT مربوط به معاملات مجموعه‌ها بوده است و البته برای سال آینده نیز انتظار تداوم این روند به علاوه افزایش سهم متاورس وجود دارد. میزان بازدهی قیمتی مجموعه‌ها در سال ۲۰۲۱ بسیار زیاد بوده به شکلی که مجموعه کریپتوپانک به طور متوسط ۱۸۰۰ درصد، مجموعه کریپتوکیتی ۱۹۰۰ درصد و مجموعه میمون بی‌حوصله ۶۰۰۰ درصد افزایش قیمت داشته‌اند. در جدول شماره ۱، انواع طبقات NFT ها تشریح شده است.

مالکیت NFT ها
یکی از نقدهایی که به NFT ها وارد می‌شود آن است که کپی هر یک از آنها به سادگی و با چند کلیک صورت می‌گیرد و لذا این پدیده عملا فاقد ویژگی کمیابی است و در نتیجه ارزشی ندارد، اما باید توجه داشت که موضوع کپی کردن، برای پدیده‌های واقعی نظیر آثا هنری نیز وجود دارد اما کپی هرگز برابر اصل نخواهد بود. ماهیت NFT آن است که در واقع سند مالکیت یک دارایی (دیجیتال یا غیردیجیتال) است و به راحتی امکان ادعا برای دارایی را فراهم می‌کند و در مقابل امکان جعل را به صفر می‌رساند.
مالکیت مستقیم یا فعال: سرمایه‌گذاران می‌توانند به صورت مستقیم از بازارگاه‌هایی مانند OpenSea یا Rarrible اقدام به خرید NFT کند. البته باید توجه داشت که این بازارگاه با جایی نظیر بازار سهام نیویورک و یا حتی صرافی رمز ارز بایننس بسیار متفاوت است چرا که در این بازارگاه، معاملات تنها به صورت نظیر به نظیر و مستقیام میان دو فرد صورت می‌گیرد و در واقع، ماهیت خریدار و فروشنده مشخص بوده و در قرارداد ثبت می‌شود.
مالکیت کسری یا بخشی: از آنجا که ارقام مربوط به NFT ها بسیار بالاست، در حال حاضر شمار زیادی از سرمایه‌گذاران عملا امکان خرید آنها را ندارند و به همین علت مفهوم مالکیت اشتراکی یا مالکیت بخشی مطرح شده است. پلتفرم‌هایی نظیر UNICLY، FRACTIONAL و PARTYBID این امکان را فراهم آورده‌اند که سرمایه‌گذاران حتی با ارقامی حدود ۱۰۰ دلار نیز امکان خرید NFT را داشته باشند.
مالکیت منفعل: شبیه به بازار سهام، در بازار NFT ها نیز امکان معامله و مالکیت غیرمستقیم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های شاخصی وجود دارد. در حال حاضر حدود ۱۰ مورد از این صندوق‌ها ایجاد شده است.

بخش دوم: اکوسیستم NFT ها
اکوسیستم NFT را می‌توان به‌عنوان مجموعه‌ای از تکنولوژی‌ها که بر یکدیگر انباشت شده‌اند، تعریف کرد و به همین دلیل پیش از هر چیز، داشتن تصویر مناسب از لایه‌ها در فناوری بلاکچین ضروری است. لایه صفر، لایه یک و لایه دو، عباراتی هستند که برای توصیف معماری‌های متفاوت دفتر کل توزیع‌شده مورد استفاده قرار می‌گیرند و تشریح آنها ضروری است.
لایه یک غالبا به معماری‌های زیربنایی بلاکچین‌های اولیه نظیر بیت‌کوین و اتریوم اطلاق می‌شود. فرآیند توزیع اعتبارسنجی تراکنش‌ها بین گروه‌های مختلف که اصطلاحا خرد کردن (sharding) نامیده می‌شود، اصلی‌ترین بخش فعالیت این لایه تلقی می‌شود.
لایه دو مربوط به کاربردهایی است که بر پایه بلاکچین اولیه شکل گرفته است و غالبا به دنبال افزایش امنیت، سرعت و مقیاس‌پذیری تراکنش‌ها در شبکه هستند.
لایه صفر نیز به بلاکچین‌هایی اطلاق می‌شود که امکان ایجاد ارتباط میان بلاکچین‌های لایه یک را فراهم می‌آورند. از آنجا که اکثر فناوری‌های لایه یک از NFT ها حمایت می‌کنند، لذا اکوسیستم آنها بسیار گسترده است و با توسعه بلاکچین‌های لایه دوم، این کاربرد به‌صورت پیوسته افزایش می‌یابد. جدول شماره ۲ بلاکچین‌های سازگار با NFT را نشان می‌دهـد.

با این وجود و برخلاف رمزارزها، بازار NFT از سیالیت و نقدشوندگی کمتری برخوردار است. برای دانستن دلیل این موضوع توجه داشته باشید از آنجا که تنها یک مونالیزا وجود دارد، لذا بازاری برای مونالیزا وجود ندارد. در واقع از آنجا که تنها تعداد معدودی از افراد تمایل و توانایی خرید این اثر هنری را دارند، خریداران بالقوه آن بسیار محدود است. برای سایر آثار هنری و مجموعه‌ها نیز شرایط مشابهی وجود دارد و به همین علت است که اساسا بازار بزرگی برای NFT ها وجود ندارد. اما با توسعه دامنه کاربردی آنها می‌تواند مشتریان بالقوه آنها را افزایش دهد.
تعداد خریداران روزانه بازار NFT در ژانویه ۲۰۲۲ معادل ۴۵ هزار نفر بوده است که نسبت به ۵۰۰ نفر در زمان مشابه سال قبل، رشد چشمگیری دارد اما هنوز زمان زیادی برای بلوغ این بازار و رشد معاملات مورد نیاز است. تعداد معاملات این بازار نیز در ژانویه ۲۰۲۲ به بیش از ۲.۲ میلیون مورد رسیده است که نسبت به ژانویه سال قبل رشدی ۱۲۰ برابری را نشان می‌دهـد. مجموع ارزش معاملات NFT ها نیز از ابتدا تاکنون به ۱۰ میلیارد دلار رسیده است که حدود ۹ میلیارد دلار آن در سال ۲۰۲۱ بوده است.

عرضه NFT ها
در حال حاضر ضرب (Minting) یا ایجاد NFT ها به سادگی و از طریق سرویس‌های ضرب که بر روی بازارگاه‌های مختلف در دسترس هستند، صورت می‌پذیرد و هر کسی می‌تواند به سادگی، یک محتوای دیجیتال را تبدیل به NFT کند. برای ساخت و فروش NFT مراحل زیر باید طی شود:
مرحله اول مربوط به انتخاب بلاکچین مورد نظر است چراکه هر بلاکچین استانداردهای خاص خود را برای توکن، والت و بازارگاه دارد.
مرحله دوم ساخت یک والت اتریوم برای پرداخت هزینه‌هاست زیرا بخش عمده NFT ها بر پایه بلاکچین اتریوم قرار دارند.
در مرحله سوم باید محتوای دیجیتال مورد نظر انتخاب شده و از طریق بارگذاری در پلتفرم‌های موجود، به NFT تبدیل شود. برای ثبت محتوای دیجیتال روی بلاکچین (یا اصطلاحا ضرب NFT) نیاز است تا والت فرد به بازارگاه مورد نظر متصل شود.
در مرحله چهارم می‌توان جهت قرار دادن NFT برای فروش روی بازارگاه‌ها اقدام کرد. فروش NFT ها می‌تواند به صورت قیمت ثابت و یا از طریق مکانیزم حراج باشد. در حال حاضر فروش NFT ها براساس مکانیزم حراج هلندی و حراج انگلیسی صورت می‌گیرد. بازارگاه‌هایی نظیر foundation طی یک سال اخیر موفق به جذب شمار زیادی از هنرمندان برای عرضه آثار خود به صورت NFT از طریق سازوکار حراج ۲۴ ساعته شده‌اند و انتظار می‌رود به زودی در ابعاد حراج کریستی گسترش یابند.

بخش سوم: چالش‌ها و چشم‌انداز
قانون‌گذاری، مهمترین چالشی است که در حال حاضر در مقابل NFT قرار دارد و می‌تواند مسیر آتی این پدیده را به صورت کلی دگرگون کند. در حال حاضر هیچ مقررات خاص و اختصاصی برای NFT‌ها تعریف نشده است و اینکه آیا مقررات ناظر بر رمزارزها به NFT نیز تعمیم خواهد یافت، محل سوال است.
گروه ویژه اقدام مالی مشترک یا (FATF) که نهادی بین‌المللی با عضویت ۱۹۹ کشور است و دستورالعمل‌هایی را برای مقابله با پولشویی و تأمین مالی تروریسم منتشر می‌کند، بندهایی را در مورد ارائه‌کنندگان خدمات دارایی‌های مجازی (Virtual Asset Service Providers) منتشر کرده است که با عنوان (Travel Rule) شناخته می‌شود و در آن دولت‌ها را تشویق کرده تا قوانین داخلی را برای نظارت بر ارائه‌کنندگان خدمات دارایی‌های مجازی وضع نمایند. الزام ارائه‌کنندگان برای اشتراک‌گذاری اطلاعات مرتبط با شناسایی فعالان، نظارت بر تراکنش‌ها و گزارش‌دهی موارد مشکوک، عمده‌ترین توصیه‌های FATF برای قاون‌گذاران ملی است. در حال حاضر بازارگاه‌هایی مانند OpenSea و Rarible هیچ الزامی برای احراز هویت معامله‌گران ندارند و انتظار می‌رود در آینده، با مداخلات قانونگذاران جهت اجرای مقررات FATF مواجه شوند.
در اتحادیه اروپا نیز مقررات بازارهای رمزدارایی‌ها (Markets in Cryptoassets Regulation) براساس توصیه‌های پیشنهادی FATF تدوین و پیشنهاد شده است. در این پیشنویس، NFT ها ذیل دسته توکن‌های کاربردی طبقه‌بندی می‌شوند و به همین دلیل ارائه‌دهندگان خدمات به آنها و همچنین ضرب‌کنندگان آنها باید هویت خود را افشا کند. در کنار این موضوع، مقررات مقابله با پولشویی اروپا (Anti- Money Laundering Directive) نیز حدود یک دهه است که الزامی برای افشای تمامی تراکنش‌های مالی بیش از ۱۰ هزار یورو را ایجاد کرده است و فعالان بازار رمزارزها و NFT ها نیز از این مقوله مستثنی نخواهند بود.
در کنار این موارد، در صورتی که NFT ها به‌عنوان کالا شناسایی شوند، مقررات مربوط به بورس‌های کالایی بر آنها اعمال خواهد شد. در ایالات متحده، کمیسیون معاملات کالایی و مشتقات (CFTC) در حال حاضر بیت‌کوین و اتریوم را در دسته کالا قرار داده است برای NFT هایی که دارای پشتوانه کالایی هستند (نظیر املاک، طلا و الماس) نیز شرایط مشابهی وجود دارد. در کنار این موارد، چالش‌های مربوط به قانون‌گذاری در زمینه حقوق مالکیت و همچنین مقررات مربوط به پیگیری‌های احتمالی در زمینه کلاهبرداری، از دیگر مواردی است که می‌تواند در آینده چالش‌های جدی برای توسعه NFT ها ایجاد کند. ریسک‌های تغییرات تکنولوژیک، ریسک‌های مربوط به کلاهبرداری و نوسانات قیمت و ریسک‌های حفظ امنیت دیجیتال، سایر چالش‌های مرتبط با این حوزه است.
در رابطه با هزینه‌های مالیاتی نیز هر چند که هنوز دستورالعمل مشخص و واحدی در دنیا برای تعامل با NFT ها وجود ندارد و نحوه تعامل سیاست‌گذاران با این پدیده به‌عنوان ارز، دارایی و یا ارزش افزوده متفاوت است، اما به هر ترتیب در بسیاری از نقاط دنیا بر جنبه‌های مختلف آن نظیر ضرب (انتشار)، مبادله و عایدی سرمایه مالیات وضع شده است. در حال حاضر نرخ‌های مالیاتی در محدوده صفر تا ۵۰ درصد در کشورهای مختلف بر NFT ها وضع شده است و انتظار می‌رود در سال‌های آینده این نرخ در بسیاری از کشورها افزایش یابد.

مصرف انرژی نیز از دیگر حوزه‌های مهم مرتبط با NFT هاست که همواره مورد نقد بوده و در سال‌های اخیر با افزایش تمرکز بر مسائل زیست‌محیطی نظیر رویکردهای ESG این نقدها تشدید شده است. بلاکچین اتریوم نیز که پایه اصلی توسعه و مبادله NFT هاست، از شبکه‌هایی است که مصرف انرژی بالایی دارد و این موضوع از چالش‌های عمده در مسیر پایداری بلندمدت NFT هاست. برای داشتن تصویر مناسب از ابعاد مصرف انرژی در بلاکچین اتریوم، توجه داشته باشید که برای تولید یک اتریوم به ۳۰ کیلووات ساعت انرژی نیاز است که این میزان معادل مصرف روزانه یک ساختمان مسکونی است. ایجاد شبکه‌های جدید نظیر وکس و تزوس که از نظر مصرف انرژی بسیار کاراتر هستند (معادل ۳۰ هزار برابر)، جانشین مناسبی برای اتریوم است که البته این تغییرات بلاکچین خود به‌عنوان ریسک تکنولوژیک برای NFT ها محسوب می‌شود.

چشم‌انداز NFT ها
روند رو به رشد دیفای و پذیرش آن در مقیاس جهانی، مهمترین پیشرانی است که توسعه مفاهیم مبتنی بر آن نظیر NFT (و یا جانشین‌های آن) را در بلندمدت اجتناب‌ناپذیر کرده است. توسعه مفهوم متاورس و اشتیاق به حضور در آن، فراگیری اشتیاق برای مالکیت دارایی‌های دیجیتال و نیاز به ثبت دائمی مالکیت آن‌ها، رویکردهایی هستند که اثر زیادی بر رشد پدیده NFT خواهند داشت. با این وجود در حال حاضر مقیاس‌پذیری، از مهمترین گلوگاه‌های توسعه NFT‌هاست چرا که زمان و هزینه مورد نیاز برای مبادلات بسیار زیاد است و در واقع هنوز هم ذخیره داده‌ها روی بلاکچین، نیازمند مصرف بالای انرژی بوده و بسیار گران است. برای رفع این مشکل راهکارهایی نظیر توسعه شبکه‌های جانشین اتریوم (نظیر تزوس) با کارایی انرژی بالاتر (و هزینه کمتر) در لایه اول و همچنین توسعه پروتکل‌هایی در لایه دوم برای ایجاد مقیاس‌پذیری در حال توسعه است و همین موضوع سبب می‌شود تا آینده NFT از سوی کارشناسان بسیار روشن توصیف شود.
مسئله تنوع رمزارزها و عدم ارتباط متقابل میان بلاکچین‌های پایه آنها نیز از دیگر مسائلی است که جهت توسعه آینده NFT ها مورد نیاز است. در حال حاضر، راهکارهای لایه صفر نظیر پولکادات به دنبال رفع این مشکل و ایجاد ارتباط کامل میان بلاکچین‌های مختلف هستند تا از طریق ایجاد امکان مالکیت بین شبکه‌ای، این صنعت را به سمت جلو حرکت دهند. سرمایه‌گذاری و مشارکت گسترده فعالان حوزه متاورس در این زمینه، نویدبخش ایجاد ارتباط کامل میان بلاکچین‌های مختلف در آینده نزدیک است. ظهور و توسعه پدیده متاورس، خود عامل پیشران دیگری برای NFT ها خواهد بود چرا که در متاورس، به‌عنوان شبکه جهان‌های سایبری متصل به همدیگر، شمار زیادی از دارایی‌ها خلق و مبادله خواهد شد، تعداد زیادی از افراد اقدام به تولید و مبادله محتوا خواهند کرد و فعالیت‌های تجاری زیادی صورت خواهد پذیرفت. تمامی این فعالیت‌ها، نیازمند اثبات مالکیت و یا ثبت انتقال مالکیت هستند و این موضوع تنها در بستر NFT ها صورت خواهد پذیرفت. در نهایت آنکه ظهور نسل جدید کارآفرینان اینترنتی در دوره کرونا از طریق خلق انواع محتوای آنلاین (بر بسترهایی نظیر یوتیوب و تیک‌تاک) جهت خلق درآمد و ایجاد طبقه جدیدی از کسب‌وکارهای سایبری، که با افزایش نیاز به حفظ حقوق مالکیت آنها همراه است، از دیگر زمینه‌هایی است که با ایجاد یک موج پایدار از تقاضا، رشد و توسعه NFT ها را در آینده تسهیل و هموار خواهد کرد.

* منابع
Cheong, B. C. (۲۰۲۲). Application of Blockchain-enabled Technology: Regulating Non-fungible Tokens (NFTs) in Singapore. Singapore Law Gazette, January.‌
McGraw, A. P., Tetlock, P. E., & Kristel, O. V. (۲۰۰۳). The limits of fungibility: Relational schemata and the value of things. Journal of consumer research, ۳۰(۲) , ۲۱۹-۲۲۹.‌
Schroeder, J. E. (۲۰۲۱). Stock Investing in the Digital Age. Schroeder, J. and Zwick, D.(۲۰۲۱) ,“Stock Investing in the Digital Age,” in Rosa Llamas and Russell W. Belk, eds, The Routledge Companion to Digital Consumption, ۲nd ed. New York: Routledge.‌
Trautman, L. J. (۲۰۲۱). Virtual art and non-fungible tokens. Available at SSRN ۳۸۱۴۰۸۷.‌

• محمد مهدی مومن‌زاده - کارشناس بازار مالی
• مهدی کرامت‌فر - کارشناس بازار مالی