قفل تورم و چند کلید راهگشا

به نظر می رسد بزرگترین مشکلی که دولت فعلی داراست وجود تورم است که در این مورد چندین راهکار وجود دارد، سیاست های خارجی و تورمی که هم از سمت عرضه و هم تقاضا باید با دنیا حل شود تا صادرات افزایش پیدا کند، عرضه ارز اضافه شود و به تبع آن نرخ ارز هم می تواند تثبیت شود و این خود باعث کاهش تورم است زیرا انتظارات بنیادی فقط سمت بحث تحریم و افزایش نرخ ارز وجود دارد که اگر این مورد در کشور کنترل شود هم بحث کاهش ریسک کشوری را خواهیم داشت و هم بحث این که دولت کسری بودجه مداومی دارد که منجر به اضافه برداشت دولت از بانک مرکزی می شود و باعث ایجاد تورم و چاپ پول است که راه حل را باید در کنترل کسری بودجه جستجو کنیم.
آنچه همگان می دانند این است که کنترل کسری بودجه لازم است ولی دولتی که بتواند و اراده داشته باشدکم است، دولت قبلی نتوانست و این دولت هم در حال انجام اقداماتی است مثل افزایش ده درصدی دستمزدها تا بتواند کسری بودجه را برای سال ۱۴۰۱ کم کند، مالیات ها را افزایش داده تا بتواند کسری بودجه را از این طریق نیز کم کند. کمک به صندوق های بازنشستگی از یک سو و افزایش حقوق بازنشستگان تا بتواند بودجه آن ها را کنترل کند و حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی به نحوی که بتواند کسری بودجه را کاهش دهد از سوی دیگر و در ادامه انواع و اقسام مسائلی که دولت با مصارف و درآمدها با آن رو به رو است.
افزایش مالیات ها و درآمدهای نفتی دولت افزایش جدی نداشته و کاهش پیدا کرده است برای اینکه به سمت برجام حرکت کند تا بتواند منافع درآمدی را تامین کند و این فرصتی است که حتی اگر یک ساله باشد باید زمانی به دولت بدهد تا اصلاحات لازم برای کاهش کسری بودجه را انجام دهد اما بحث مهمی که در اینجا وجود دارد این است که دولت باید توانش را هم به لحاظ پایگاه اجتماعی، اعتماد اجتماعی بین مردم داشته باشد و این پایگاه اجتماعی در مرحله اول باید تقویت شود و بحث بعدی تعارض و منافعی است که در دولت و نهاد های حکومتی زیاد است که دولت بر روی هر کدام ازاین ها دست بگذارد هر کدام صاحبی دارد و منافع این صاحبان رانت و ردیف های بودجه ای چه مدیریتی و چه منافع مادی که به یک گروه خاص برسد به هم گره خورده است و دولت باید جلوی این ها بایستد. نارضایتی هایی هم درون حکومت ایجاد می شود و در بین مردم هم نارضایتی بخاطر کافی نبودن حقوق و دستمزد وجود دارد و به هر حال انتظار نمی رود که همه از دولت راضی باشند اما زمانی که اصلاحات بودجه ای انجام می شود دولت باید به مردم این اطمینان را دهد که با اولویت هایی این کسری ها در حال کاهش است و اینگونه نیست این بار به سمت مردم سوق پیدا کند.
در اینجا باید اعتماد به وجود بیاید تا مقاومت ها کاهش پیدا کند و به نظر می رسد دولت اگر بتواند این کسری بودجه را کاهش دهد و بعد به سراغ بانک ها بیاید و با اصلاح کردن ترازنامه بانک ها و دادن اختیار کافی به بانک مرکزی تا بتواند نظارت دقیق تری داشته باشد زمانی که می گوییم نظارت بانک مرکزی یک چیز است و زمانی که بانک مرکزی وارد کار اجرایی می شود یک چیز دیگر، حال برای این تعارضات دولت باید به بانک مرکزی کمک کند که حمایت لازم را انجام دهد تا جلوی عمل کردن غیرقانونی بانک ها گرفته شود و باید آن ها را کنترل کند که طبق قانون انتشار پول را انجام دهند، زمانی که ترازنامه ها دستکاری شده باشد و دارایی های نامشهود زیاد باشد و بدهی بانک ها به بانک مرکزی زیاد باشد عین چاپ بی پشتوانه پول است که بانک مرکزی باید جلوی این ها بایستد و نظارتی قوی داشته باشد.
تسلط مالی دولت به نحوی باید کاهش پیدا کند و غیر از آن اعدادی که در بودجه لحاظ می شود به عنوان مصارف بودجه توسط دستور دولت است اما در بودجه لحاظ نمی شود که آن ها کسری های پنهانی است که باید در بودجه بیاید و آشکار شود که اگر این اتفاق بیفتد دیده می شود که در این سال چیزی حدود ۴۵ درصد کسری بودجه وجود داشته یعنی اگر با ترازی هم درآمدهای نفتی و هم استقراض دولت را لحاظ کنیم و هم موارد گفته شده کسری بودجه به عددی که گفته شد می رسد که عدد بالایی است و دولت باید بتواند آن را کنترل کند.
در ادامه اگر به سمت عرضه اقتصاد که راهکار بلند مدت است برویم از این نظر که بتواند برای تولیدات تامین انرژی کند و در حال حاضر هم در فصل تابستان هستیم و در سیمانی ها، فولادی ها و ... می بینیم که باید برق را سهمیه بندی کنند و در ساعاتی از روز برق نداشته باشند که باعث کاهش تولیدات آن ها می شود، زیرساخت هایی که در این دهه و شرایط تحریم از بین رفته و مستهلک شده، باید مجدد سعی شود تا آن ها را تقویت کرده و داشته باشیم که بتوانیم از اول بهره وری و تولید برق را افزایش دهیم تا تولید تولیدکنندگان نیز افزایش پیدا کند و این ها بحث سمت عرضه است و تحریم هم در اینجا نقش بسزایی دارد که اگر گره ای در این بحث و تورم تولید و مواد اولیه و مواد خام باز شود تولیدکنندگان می توانند نفس راحتی بکشند و در نهایت تا یکی دوسال آینده در این مورد وضعیت بهتری داشته باشیم.

• یعقوب اندایش -اقتصاددان